پریکلس: تفاوت میان نسخه‌ها

علل جنگ پلوپونز بسیار مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌است، اما بسیاری از مورخان باستان تقصیر را بر دوش پریکلس و آتن می‌اندازند. به نظر می‌رسد پلوتارک معتقد است که پریکلس و آتنیان جنگ رابا تحریک کردهبه وجنگ، در تلاش بودند تاکتیک‌های جنگ طلبانه‌شان را «با نوعی استکبار و عشقتمایل به نزاع» پیاده کنند.{{efn-lg|پلوتارک این ادعاها را بدون حمایت از آن‌ها توصیف می‌کند.<ref name="P31"/> توسیدید تأکید دارد که این ادعاها کذب است و سیاست آتنیان هنوز قدرت دارد<ref name="ThI139">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 1#1:139|1.139]]</ref> گومه و ولاخوس با توسیدید هم‌عقیده‌اند.<ref name="Go1">A. W. Gomme, ''An Historical Commentary on Thucydides'', I, 452</ref><ref name="Vl141">A. Vlachos, ''Comments on Thucydides'', 141</ref>}} توسیدید به همین موضوع اشاره می‌کند و معتقد است که دلیل جنگ ترس اسپارتیان از قدرت و رشد آتنی‌ها است. با این حال، او به‌طور کلی به عنوان ستایشگر پریکلس شناخته می‌شود، توسیدید به دلیل تعصب علیه [[اسپارت]] مورد انتقاد قرار گرفته‌است. {{efn-lg|ولاخوس معتقد است که روایت توسیدید این تصور را ایجاد می‌کند که اتحاد آتن به یک امپراتوری استبدادی و ظالمانه بدل شده، در حالی که مورخ هیچ نظری برای حاکمیت به همان اندازه خشن اسپارت ارائه نمی‌دهد. با این حال ولاخوس تأکید می‌کند که شکست آتن می‌توانست استبداد امپراتوری بسیار بی‌رحمانه اسپارت را به همراه داشته باشد؛ اتفاقی که بعدتر رخ داد. از این رو، اظهارات مورخ، در اشاره به این که افکار عمومی یونان از وعده‌های اسپارتا برای آزادسازی یونان تقریباً بی‌دلیل حمایت می‌کردند، واقع‌گرایانه به نظر می‌رسد.<ref name="Vl60">A. Vlachos, ''Thucydides' bias'', 60 etc</ref> جفری ارنست موریس دو استروکوا، از نظر خود، چنین استدلال می‌کند که افتادگی آتن برای ثبات دموکراسی در سراسر یونان مورد استقبال و ارج قرار گرفته‌است.<ref name="Ste Croix">Ste Croix, ''The Character of the Athenian Empire'', 1–41.</ref> طبق گفته‌های فورنارا و سامونز، «هر نظریه ای که مطرح کند محبوبیت یا منفور شدن را می‌توان به سادگی از ملاحظات ایدئولوژیک استنباط کرد، سطحی است».<ref name="For77">Fornara-Samons, ''Athens from Cleisthenes to Pericles'', [http://content.cdlib.org/view?docId=ft2p30058m&chunk.id=d0e5453/ 77]</ref>}}

پریکلس متقاعد شده بود که جنگ علیه اسپارت، که نمی‌تواند حسادت خود را از برتری آتن پنهان کند، اگر چه ناگوار باشد، اجتناب‌ناپذیر است.<ref name="Podlecki158">A.J. Podlecki, ''Perikles and his Circle'', 158</ref> بنابراین، او نیروهای نظامی به [[کورفو]] فرستاد تا به تقویت ناوگان کورفویی‌هایی بیانجامد که در حال مبارزه با [[کورینتوس]] بودند<ref name="Th31-54">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 1#1:31|1.31–54]]</ref> در ۴۳۳ سال قبل از میلاد، دو ناوگان دشمن در [[نبرد سیبوتا]] با هم مواجه شدند و یک سال بعد آتنی‌ها با استعمارگراننیورهای کورینتوسی در نبرد پوتیدائا جنگیدند؛ این دو واقعه موجب نفرت دائمی کورینتوس از آتن شدند. در همان دوره، پریکلس [[فرمان مگاری]] را پیشنهاد داد، که شبیه تحریم تجاری مدرن بود. طبق مفاد این فرمان، بازرگانان مگاری از بازار آتن و بنادر امپراتوری آن خارج شدند. این ممنوعیت اقتصاد مگاری‌ها را خفه کرد و صلح شکنندهٔ آتنی‌ها با اسپارت را، که با مگارا متحد بود، متشنج نمود. طبق گفتهٔ جورج کاوکول، پژوهندهٔ [[تاریخ باستان]]، با این فرمان پریکلس [[آرامش سی ساله|صلح سی ساله]] را نقض کرد «اما شاید بدون هیچ بهانه‌ای».<ref name="Cawkwell">G. Cawkwell, ''Thucydides and the Peloponnesian War'', 33</ref> توجیه آتنی‌ها این بود که مگاری‌ها سرزمین مقدسی که وقف [[دمتر|الههٔ دمتر]] بود، را کشت کردند و به بردگان فراری پناه دادند، رفتاری که از نظر آتنیان بی‌دینی بود.<ref name="Buckley322">T. Buckley, ''Aspects of Greek History 750–323 BC'', 322.</ref>

پس از مشورت با متحدان خود، اسپارت برای گرفتن امتیازاتی از جمله اخراج فوری خانوادهٔ آلکمائونی، از جمله پریکلس، و پس گرفتن فرمان مگاری، رایزنی به آتن فرستاد و تهدید کرد که در صورت عدم تحقق خواسته‌ها، جنگ را آغاز می‌کند. هدف آشکار این پیشنهادها تحریک رویارویی بین پریکلس و مردم بود. این واقعه، در واقع این اتفاقی بود که چند سال بعد رخ خواهد داد.<ref name="Th127">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 1#1:127|1.127]]</ref> در آن زمان، آتنی‌ها بدون تردید از دستورها پریکلس پیروی می‌کردند. در اولین سخنانی که توسیدید نقل کرده، پریکلس به آتنی‌ها توصیه کرد از خواسته‌های مخالفان فروگذار نمایند، زیرا آن‌ها از نظر نظامی قوی‌تر بودند.<ref name="Th140-144">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 1#1:140|1.140–44]]</ref> پریکلس آمادگی لازم برای دادن امتیازات یک جانبه را نداشت، زیرا معتقد بود که «اگر آتن در این مسئله تسلیم شود، اسپارت مطمئناً خواسته‌های بیشتری خواهد داشت».<ref name="Platias100-103">A.G. Platias-C. Koliopoulos, ''Thucydides on Strategy'', 100–03.</ref> در نتیجه، پریکلس از اسپارتی‌ها خواست تا یک راه جایگزین (quo pro quo) ارائه دهند. در مقابل پس گرفتن فرمان مگاری، آتنی‌ها از اسپارت خواستند که عمل اخراج دوره‌ای بیگانگان از قلمرو خود (xenelasia) را کنار بگذارد و خودمختاری شهرهای متحد آن را به رسمیت بشناسد، درخواستی که نشان می‌داد سلطهٔ اسپارت نیز بی‌رحمانه بود.<ref name="Vlachos20">A. Vlachos, ''Thucydides' Bias'', 20</ref> این شرایط توسط اسپارتی‌ها رد شد و هر دو طرف حاضر به عقب‌نشینی نبودند، پس دو شهر برای جنگ آماده شدند. طبق گفته آتاناسیوس جی. پلاتیاس و کنستانتینوس کولیپولوس، استادان مطالعات استراتژیک و [[روابط بین‌الملل|سیاست بین‌الملل]]، «به جای تسلیم شدنتسلیم‌شدن در برابر خواسته‌های اجباری، پریکلس جنگ را انتخاب کرد». یکی دیگر از ملاحظاتی که ممکن است در موضع پریکلس تأثیر گذاشته باشد، نگرانی از گسترش شورش‌های امپراتوری، در صورت نمایان شدننمایان‌شدن ترس آتن بود.<ref name="Ehr264">V.L. Ehrenberg, ''From Solon to Socrates'', 264.</ref>

در سال ۴۳۱ قبل از میلاد، در حالی که صلح موجود ناپایدار بود، [[آرشیداموس دوم]]، حاکم اسپارت، هیئت جدیدی را به آتن فرستاد و خواستار تسلیم آتنیان در برابر خواسته‌های خود شد. این نماینده اجازه ورود به آتن را نداشت، زیرا پریکلس پیش‌تر مصوبه‌ای تصویب کرده بود که بر اساس آن هرگاه اسپارت‌ها اقدامات نظامی خصمانه‌ای را آغاز کردند، از نمایندگان اسپارتی استقبال نشود. در این زمان ارتش اسپارت در کورینت جمع شده بود و با استناد به این اقدام خصمانه، آتنی‌ها از پذیرش فرستادگان آنان امتناع ورزیدند.<ref name="ThII12">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:12|2.12]]</ref> در آخرین تلاش خود برای مذاکره، آرشیداموس به [[آتیکا]] حمله کرد، اما هیچ فرد آتنی در آنجا پیدا نکرد. پریکلس با آگاهی از این که استراتژی اسپارت حمله و ویران کردنویران‌کردن قلمرو آتن است، قبلاً ترتیب تخلیهٔ تمامی جمعیت منطقه را داده و آنان را به داخل دیوارهای آتن آورده بود.<ref name="ThII14">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:14|2.14]]</ref>

هیچ گزارش مشخصی در مورد این که چگونه پریکلس توانسته ساکنان آتیکا را راضی کند که برای انتقال به مناطق پرازدحام شهری متقاعد شوند، وجود ندارد. برای اکثر اهالی آتیکا، این حرکت به معنای کنار گذاشتن سرزمین و مقدسات اجدادی و تغییر کامل سبک زندگی آن‌ها بود.<ref name="OberCh6">J. Ober, ''The Athenian Revolution'', 72–85</ref> بنابراین، اگرچه آن‌ها توافق کردند که آنجا را ترک کنند، اما بسیاری از ساکنان روستاها از تصمیم پریکلس خوشحال نبودند.<ref name="ThII16">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:16|2.16]]</ref> پریکلس همچنین به هموطنان خود در زمینهٔ امور فعلی توصیه‌هایی می‌کرد و به آن‌ها اطمینان می‌داد که اگر دشمن مزارعش را غارت نکند، اموال خود را به شهر عرضه می‌کند. این قول بدان خاطر بود که او بیم آن داشت آرشیداموس، که سابقاً یکی از دوستان وی بود، در حالی از کنار املاک شخصیش عبور کند که آن را تخریب ننماید؛ چه به عنوان ژستی برای نشان دادن دوستی یا به عنوان یک حرکت سیاسی حساب شده با هدف بیگانه نشان دادننشان‌دادن پریکلس از رأی دهندگانش،رأی‌دهندگانش، این کار تأثیرات منفی روی پریکلس می‌گذاشت.<ref name="ThII13">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:13|2.13]]</ref>

در هر صورت، آتنی‌ها با دیدن غارت مزارع خود خشمگین شدند و خیلی زود شروع به ابراز نارضایتی نسبت به رهبر خود کردند، زیرا به نظر بسیاری از آن‌ها، او بود که کشور را به جنگ کشانده بود. پریکلس حتی در مواجهه با فشارهای فزاینده تسلیم خواسته‌های اقدام فوری علیه دشمن یا تجدید نظر در استراتژی اولیه‌اش نشد. وی همچنین از ترس این که ممکن بود مردم خشمگین از تخریب مزرعه‌هایشان عجولانه تصمیم گیرند با ارتش خجستهٔ اسپارت روبرو شوند، از تشکیل جلسهٔ انجمن شهر پرهیز کرد.<ref name="ThII22">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:22|2.22]]</ref> از آنجا که جلسات انجمن بنا به صلاحدیدصلاح‌دید روسای دوره‌ای آن، که از میان «روحانیون» بودند، فرا خوانده می‌شد، پریکلس کنترل رسمی بر برنامه آن‌ها نداشت. بلکه ظاهراً احترامی که برای پریکلس قائل بودند، برای ترغیب‌شان به انجام هر کاری که در سر داشت، کافی بود.<ref name="KaganPe69">D. Kagan, ''The Peloponnesian War'', 69</ref> در حالی که ارتش اسپارتان در آتیکا باقی مانده بود، پریکلس یک ناوگان متشکل از ۱۰۰ کشتی را فرستاد تا به غارت سواحل [[پلوپونز]] بپردازند و از سواره‌نظام خواست محافظت از مزارع نزدیک به دیوار شهر را برعهده گیرند.<ref name="ThX18">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:18|2.18]] and Xenophon(?),''Constitution of Athens'', [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0158;layout=;query=chapter%3D%232;loc=1.1 2]</ref> وقتی دشمن عقب نشست و غارت‌ها به پایان رسید، پریکلس فرمانی را صادر کرد که بر اساس آن مقامات شهر بایستی در صورت حمله دریایی به آتن، ۱۰۰۰ تالنت و ۱۰۰ کشتی را کنار بگذارند. طبق دقیق‌ترین بند این فرمان، حتی پیشنهاد استفاده‌ای دیگر از این پول و کشتی‌ها، مجازات اعدام در پی خواهد داشت. در پاییز سال ۴۳۱ پیش از میلاد، پریکلس نیروهای آتن را که به مگارا حمله کردند، هدایت کرد و چند ماه بعد (زمستان ۴۳۱–۴۳۰ قبل از میلاد) [[خطابهٔ خاکسپاری پریکلس|خطابهٔ احساسی و شگرف]] خود را، در مراسم خاکسپاری شهیدان، قرائت کرد و از آتنی‌هایی که برای شهر خود جان باختند، تجلیل به عمل آورد.<ref name="ThII35-46">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:35|2.35–46]]</ref>

در سال ۴۳۰ قبل از میلاد، ارتش اسپارتا برای دومین بار آتیکا را غارت کرد، اما پریکلس دلسرد نشد و از تجدید نظر در استراتژی اولیه خودداری کرد.<ref name="Thuc55">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:55|2.55]]</ref> او که مایل نبود با ارتش اسپارت درگیر جنگ شود، مجدداً یک لشکر دریایی را برای غارت سواحل پلوپونز رهبری کرد و این بار ۱۰۰ کشتی آتنی را با خود برد.<ref name="Thuc56">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:56|2.56]]</ref> به گفته پلوتارک، درست قبل از حرکت کشتی‌ها، [[خورشید گرفتگی]] ملوانان را به وحشت انداخت، اما پریکلس از دانش نجومی که از آناکساگوراس کسب کرده بود، برای آرام کردنآرام‌کردن آن‌ها استفاده کرد.<ref name="Pl34">Plutarch, ''Pericles'', [[:en:wikisource:Lives/Pericles#35|XXXV]]</ref> در تابستان همان سال [[طاعون آتن|طاعون همه‌گیر شد]] و آتن را فرا گرفت.<ref name="Th48-56">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:48|2.48]] and [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:56|2.56]]</ref> ماهیت دقیق بیماری نامشخص است. برخی به تیفوس یا تب تیفوئید مشکوک هستندهستند، وبا این حال دربارهٔ اسم واقعی بیماری اختلاف نظر زیادی وجود دارد.{{efn-lg|بیشتر محققان و دانشمندان اکنون معتقدند که این بیماری [[تیفوس]] یا [[حصبه]] و نمی‌تواند [[وبا]]، [[طاعون خیارکی]] یا [[سرخک]] باشد.<ref name="Go2">A.W. Gomme, ''An Historical Commentary on Thucydides'', II, 145–62.</ref><ref name="Vl177">A. Vlachos, ''Remarks on Thucydides'', 177</ref>}} در هر صورت، وضعیت اسفناک ناشی از این همه‌گیری در شهر، موج جدیدی از هیاهوی عمومی را برانگیخت و پریکلس مجبور شد در آخرین سخنرانی احساسیشاحساسی‌اش از خود دفاع کند، که گزارش آن را توسیدید ارائه داده‌است.<ref name="Thuc6064">Thucydides, [[:en:wikisource:History of the Peloponnesian War/Book 2#2:60|2.60–64]]</ref> این نطق مهمی است، که فضایل پریکلس و همچنین تلخ‌کامی او، نسبت به ناسپاسی همشهریانش، را آشکار می‌کند.<ref name="Helios"/> به‌طور موقت، او موفق شد نارضایتی مردم را تقلیل دهد و چالش موجود را از بین ببرد، اما تلاش نهایی دشمنان داخلی برای تضعیف او به نتیجه نرسید. آن‌ها موفق شدند او را از ژنرالی محروم کنند و به مبلغی بین ۱۵ تا ۵۰ تالنت جریمه‌اش کردند.<ref name="Pl34"/> در منابع باستان از [[کلئون]]، قهرمان برجسته و پویای صحنهٔ سیاسی آتن در طول جنگ، به عنوان دادستان عمومی در دادگاه پریکلس نام برده شده.<ref name="Pl34"/>

با این وجود، در سال ۴۲۹ قبل از میلاد، طی فقط یک سال، آتنی‌ها نه تنها پریکلس را بخشیدند،{{efn-lg|پریکلس بین سنوات ۴۴۴ پ‌م تا ۴۳۰ پ‌م بدون وقفه، سردار آتن بود.<ref name="For2"/>}} بلکه او را دوباره به عنوان استراتیگوس انتخاب کردند. وی مجدداً به فرماندهی ارتش آتن بازگردانده شد و تمام عملیات‌های نظامی آن را تا ۴۲۹ قبل از میلاد هدایت کرد و بار دیگر اهرم‌های قدرت را تحت کنترل خود گرفت.<ref name="Helios"/> در آن سال، پریکلس شاهد مرگ هر دو پسر قانونی خود از همسر اولش، پارالوس و زانتیپوس، در اثر این بیماری همه‌گیر بود. روحیه‌اش تضعیف شد و می‌گریست و حتی همراهی آسپاسیا هم نتوانست او را آرام کند. او بعداً در همان سال بر اثر طاعون درگذشت.{{منبع؟}}

درست قبل از مرگ پریکلس، دوستانش دور بستر وی جمع شدند و در فضایی دوستانه، فضایل او را برشمردند و از نُه پیروزی جنگی وی یاد کردند. پریکلس، گرچه در حال احتضار بود، سخنان آن‌ها را شنید و حرفشان را قطع کرد و یادآوری نمود که آن‌ها فراموش کرده‌اند که عادلانه‌ترین و بزرگ‌ترین عنوان او را تحسین کنند. او گفت «هیچ آتنی زنده‌ای به خاطر من گریه نمی‌کند؛ بلکه برای من می‌گریند.»<ref name="Pl38">Plutarch, ''Pericles'', [[:en:wikisource:Lives/Pericles#38|XXXVIII]]</ref> ریکلسپریکلس در دو سال و نیم اول جنگ پلوپونز زنده بود و به گفتهٔ توسیدید، مرگ او برای آتن فاجعه بود؛ زیرا جانشینانش از او فرومایه‌تر بودند. آن‌ها ترجیح می‌دادند همهٔ عادت‌های بد را برانگیزانند و از یک سیاست ناپایدار پیروی کنند و تلاش می‌کردند محبوب باشند، تا مفید.<ref name="Thuc65"/> ضمن این اظهارنظرها، توسیدید می‌گوید نه تنها از مرگ کسی تأسف می‌خورد که او را تحسین می‌کرد، بلکه او را بشارت‌دهندهٔ جلال و عظمت بی‌نظیر آتن می‌دانست.{{منبع؟}}

پائوسانیاس (حدود ۱۵۰ میلادی) گزارش داده (I.29) که از مقبرهٔ پریکلس در امتداد جاده‌ای نزدیک [[آکادمی افلاطون (محله)|آکادمی]] بازدید کرده‌است. {{منبع؟}}