اولمک: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۱۲:
با سقوط این دو شهر تمدن اولمک نابود شد، اما فرهنگ و سنت‌های این قوم مانند پرستش [[جگوار]] (پلنگ خالدار آمریکایی)، کنده‌کاری بر روی [[یشم سبز]]، کشاورزی، دست نوشته‌ها و [[نظم اجتماعی]] آن‌ها بعدها در [[آمریکای مرکزی]] و جوامع جنوبی ادامه پیدا کرد.<ref name="ReferenceA" />
== مردمان [[جگوار]] ==
نخستین تمدن‌های بزرگ [[آمریکای میانه]] و [[آمریکای جنوبی]] با تمدن‌های
سال‌های بین حدود ۱۵۰۰ و ۹۰۰ پ.م. شاهد نخستین تجلی‌های واقعی تمدن پیشرفته‌تر در آمریکای میانه بودند. مهارت و بهره‌وری زراعی رشد کرد، سفالگری (احتمالاً به‌واسطه‌ی تماس با فرهنگ‌های [[کوه‌های آند|آندی]] آمریکای جنوبی) پیچیده‌تر شد و معبد-هرم‌ها ظاهر شدند. این دوره همچنین زمانی بود که نخستین تمدن بزرگ آمریکای میانه -تمدن اولمک‌ها- در آن متولد شد.
در حدود سال ۱۲۵۰ ق. م تمدنی در نقطه‌ای از نواحی مرتفع جنگلی که امروزه سان لورنزو تنوختیتلان نامیده می‌شود و مشرف بر دره [[رودخانه کوآتزاکوآلکوس]]<ref>Coatzacoalcos</ref> رودخانه‌ای که در سمت شمالی دشت [[تهوآنتپک]]<ref>Tehuantepec</ref> را در خلیج مکزیک آبیاری می‌کند، ایجاد شد. این منطقه نخستین جایی است که در آن قدیمی‌ترین تمدن شناخته شده در آمریکا کشف شده‌است. تمدنی که کاشفان امروزی آن را تمدن اولمک نامیده‌اند.<ref name="لحمیان، رضا: آب، پیدایش" />▼
'''زندگی در زمین‌های پست'''
تمدن اولمک پیرامون [[۱۲۰۰ (پیش از میلاد)|۱۲۰۰ پیش از میلاد]] آغاز شد و در [[۴۰۰ (پیش از میلاد)|۴۰۰]] سال پیش از [[میلاد مسیح]] منقرض شد. تا ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح افراد ساکن در [[قاره آمریکا]] شروع به کشت و رشد اولین غلات خود، [[ذرت]] کردند و شهرهایی را بنا نهادند. در حدود ۱۲۰۰ سال [[قبل از میلاد]] مسیح، شهرهای کوچکی به این تمدن داخل شدند و تمدن مشخص و پابرجایی به وجود آمد. مراکز این شهرها ویژگی‌های جشن‌ها را با اهرام و میدان‌گاه‌های دارای دیوار بودند. اولین مراکز از این نوع در سان لورنزو بود و یکی دیگر هم در [[لاونتا]] قرار داشت. هنرمندان اولمک شکل‌های پلنگ و انسان‌ها را از سفال و [[سنگ سبز]] و مجسمه بزرگ سر امپراتور، که در هر شهر مهم نصب شده بود، تراشیده بودند. کاشت و استفاده از ذرت در حدود ۷۵۰۰ سال تا ۱۲۰۰۰ سال پیش آغاز شده‌است. (اصلاح شده برای تغییرات خورشیدی)<ref>[[:en:Maize#Origin of maize]]</ref> سوابق اولیه از کشتزارهای کم ارتفاع و پست بوته‌های ذرت و تاریخ آن‌ها به ۵۱۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.scienceblog.com/community/older/2003/I/20035654.html |title=Agriculture's origin may be hidden in 'invisible' clues<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=10 ژوئیه 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090228045204/http://www.scienceblog.com/community/older/2003/I/20035654.html |archivedate=28 فوریه 2009 |dead-url=yes }}</ref> اما با وجود این، خانواده‌های حکومت کننده، حتی احاطه خود را بر سرزمین‌های تابع خود از دست دادند و تمدن اولمک در ۴۰۰ سال پیش از میلاد با تغییر ظاهر و ویرانی سان لورنزو و لاونتا دو شهر مهم این تمدن منقرض شد. این تمدن به عنوان فرهنگ تمدن آمریکایی میانه شناخته شده‌است. تمدن اولمک [[تمدن مایا]] را که اولین ساختار آن در حدود ۶۰۰ سال [[قبل از میلاد مسیح]] شروع شده و نفوذ آن بر تمدن‌های آینده ادامه دارد، توسعه داده‌است.<ref>[[:en:Maya civilization]]</ref>▼
اولمک‌ها در زمین‌های پست، مرطوب و حاصلخیز جنوب [[مکزیک]] سکونت گزیده بودند و فرهنگشان حدود سال ۱۲۰۰ پ.م. شکوفا شد. تا حوالی سال ۸۰۰ پ.م. آن‌ها بخش وسیع‌تری از آمریکای میانه را زیر نفوذ خود آوردند. به‌نظر می‌رسد دیگر اقوام مختلف آمریکای میانه، شاید در نتیجه‌ی روابط تجاری، از نمادگراییِ اولمک‌ها تاثیر گرفتند.
روش‌های کشاورزی اولمک‌ها چندان پیشرفته نبودند، شاید به این دلیل که نیازی به روش‌های پیشرفته نداشتند، چون [[ذرت]]، محصول اصلی آن‌ها، فراوان بود. اولمک‌ها شکارچی بودند، نه چوپان، چون گله‌های بزرگی از جانوران قابل اهلی‌کردن در این منطقه وجود نداشتند. آن‌ها حیوانات را برای بارکشی به‌کار نمی‌گرفتند و، بر خلاف [[اوراسیا]]، خبری از وسایل نقلیه‌ی چرخ‌دار نبود -که، در صورت وجود هم، در زمین‌های مرطوب و باتلاقی سرزمین اصلی اولمک‌ها چندان کاربردی نداشتند.
'''اوج‌گیری سن‌لورنزو'''
نخستین مرکز مهم اولمک‌ها سن‌لورنزو بود که روی فلاتی در بالادست رود [[کُتزاکولکوس]] در ایالت جنوبی [[وراکروز]] در مکزیک قرار گرفته‌بود. سن‌لورنزو بین سال‌های ۱۲۰۰ تا ۹۰۰ پ.م. در اوج بود. این شهر، با سلسله‌مراتبی شامل طبقه‌ی نخبه، کارگران ماهر و کارگران، احتمالا بیشتر مقر رهبر قبیله بود تا [[دولت‌شهر]] و شاید فقط حدود دو هزار نفر جمعیت داشت. ساختمان‌های سن‌لورنزو را روی تپه‌های خاکی و دورتادور میدان‌هایی باز می‌ساختند. این ساختمان‌ها شامل معابد و خانه‌هایی از الوار و [[کاهگل|کاهگل]] می‌شدند و به‌نظر می‌رسد که شهر سیستم فاضلاب پیشرفته‌ای هم داشته‌است.
یادبودهای سنگی متعددی، مثل سردیس‌های غول‌پیکر حجاری‌شده، سازه‌های قربانگاه‌مانند، مجسمه‌های بزرگی از افرادی در حالت نشسته و تصویرسازیهایی از حیوانات گوناگون، و از همه مهم‌تر [[جگوار]]، هم وجود داشتند. شاید [[حجامت]] و قربانی کردن هم بخشی از مناسک آیینی بوده‌اند، اما این فقط حدس و گمان است.
یک مایل دورتر از سن لورنزو، در کاسکاخال، سنگی کشف کرده‌اند که عمرش به حدود ۹۰۰ پ.م. برمی‌گردد و نمادهایی بر خود دارد که ممکن است نوشته‌های اولمک‌ها باشند. این شاید ثابت کند که اولمک‌ها یکی از نخستین نظام‌های نوشتاری آمریکای میانه را ابداع کرده‌بودند.
به‌نظر می‌رسد سن‌لورنزو حدود سال ۹۰۰ پ.م. از رونق افتاد. شواهدی از نابودی فراگیر یادبودها باعث شده‌اند بعضی کارشناسان بگویند قیام یا تهاجمی بزرگ در کار بوده‌است. گروهی دیگر فکر می‌کنند که شاید عوامل زیست‌محیطی به زوال سن‌لورنزو منجر شده باشند.
'''لاوِنتا'''
دیگر مرکز مهم اولمک‌ها در شهر لاونتا در نزدیکی مرز ایالت‌های [[ایالت تاباسکو|تاباسکو]] و [[وراکروز]] امروزی بود که جمعیتی بسیار بیشتر از سن‌لورنزو داشت. لاونتا، که بین سال‌های ۹۰۰ تا ۴۰۰ پ.م. رونق داشت، در عمل، به‌جای سن‌لورنزو، مهم‌ترین سکونتگاه [[آمریکای میانه]] شد. در لاونتا هم، مثل سن‌لورنزو، سردیس‌های سنگی غول‌آسا و مجسمه‌ها و تصویرسازیهایی از [[جگوار]] و همچنین مجموعه‌هایی عبادتگاهی-آیینی، از جمله هرمی عظیم، یافته‌اند. آرایش ساختمان‌های مهم این مجموعه‌ها به‌شیوه‌ای دقیق طراحی شده‌است و شاید به باورهای مربوط به [[اخترشناسی|ستاره‌شناسی]] مرتبط باشد.
هنر اولمک‌ها، مخصوصاً در زمینه‌ی [[سنگ‌تراشی]]، از جمله ساخت پیکره‌هایی کوچک و متعدد از [[یشم]]، تکامل یافته‌بود. در لاونتا، در کنار دیگر مصنوعات اولمک‌ها، مثل آینه‌هایی از جنس [[سنگ آهن]] که به گردن آویخته می‌شدند، حجاری‌های تزئینی ماهرانه‌ای هم کشف شده‌اند. شاید رهبران اولمک از این آینه‌ها به‌عنوان نشانه‌های قدرت «ویژه»ی خود استفاده می‌کرده‌اند، چرا که می‌شد آن‌ها را برای روشن کردن آتش یا متقارن‌سازی طرح‌ها به کار برد.
▲در حدود سال ۱۲۵۰ ق.
▲تمدن اولمک پیرامون [[
از آنجا که شمار محدودی از حروف الفبای اولمک‌ها باقی‌مانده‌است، امکان بازآفرینی تمامی حروف میسر نیست، اما بدون تردید، خط اولمک‌ها، سهم بسزایی در پیدایش خط تصویری مایاها (در حدود ۳۰۰ تا ۹۰۰م) داشته‌است. اولمک‌ها احتمالاً نیاکان [[مایاها]] بودند. همچنین این فرضیه وجود دارد که قوم [[چاوین]] نیز از نوادگان مهاجران اولمک باشند.<ref>محمد پناه، بهنام: اسرار تمدن مصر باستان.</ref>
| |||