آرایه‌های ادبی: تفاوت میان نسخه‌ها

 

'''انواع تکنیک در مکتب [[پایایسم (فراروایت)]]'''

 

*'''تکنیک فعل ها''': به کنار هم قرار گرفتن دو یا چند فعل در اثر اشاره دارد. فعل معمولاً در شعر یا در آغاز، یا وسط و یا پایان سطر می آید. اما در این تکنیک دو یا چند فعل کنار هم و بدون فاصله می آیند. مثلاً:

افتاده ام، افتاده اند

روی گاجستان قفس های تنگ

می خواهم بلند شوم

کمی آب بنوشم بر دردی که درد می کند...

*'''تکنیک بی نقطه''': از کنار هم قرار گرفتن کلمات بی نقطه پدید می آید به طوری که دو یا چند کلمه در یک سطر بدون داشتن نقطه کنار هم قرار گیرند. مثلاً:

کسی در سال درد

در قحطی پنجره ها

مرا روی یک صندلی

تنهای تنها گذاشت.

 

*'''تکنیک حرف اضافه''': در کنار هم آمدن چند حرف اضافه در فراروایت به گونه ای که خواننده را به تأمل در انتخاب یکی از آنها وا دارد تا از این طریق پیگیری روند معنا با تأمل در آن صورت پذیرد و بنوعی ساختار خطی ذهن خواننده دچار چالش شود. از طرفی نیز انتخاب هر کدام از حروف اضافه برای سطر بعد از آنها می تواند معنا اثر را دچار تغییر کند که این به انتخاب خود خواننده گذاشته شده است که با کدام حرف اضافه، بیشتر دوست دارد مفهوم خود را بسازد. مثلاً

با کدام پرنده

و از با یا به را...

کجای این جهان

بگو سفر کنم

من در این تنهایی خانه

سخت در حال پوسیدنم.

انتخاب از:

از کجایی این جهان

انتخاب به:

به کجای این جهان و...

 

*'''تکنیک ترکیب کلمات''': ترکیب دو یا چند کلمه با هم به طوری که حروفی از کلمات نیفتد و در خوانش به صلابت و هیبت و هم جنس بودن و یا رابطه و تناسب بین کلمات توجه شود. مثلاً

... برای چندمین بار

تنها مثل خودش مردد بود

چشمانِ محصور پشت پنجره

در سایه سنگسیمان پدر...

سنگسیمان و یا کاجکلاغ حیاط زمستان و...

 

*'''تکنیک مخلوط''': از مخلوط شدن دو یا چند کلمه به طوری که بعضی حروف مشترک یک بار آورده شود و یا بعضی حروف حذف شود. مثلاً:

گمرگ در کمین من است

ای پیاده ترین مسافر زمین

تنها نگذار مرا

لاشخورها در این بیابان

برای اولین بار در آینه ی چشمان من زل می زنند

و می دانم بی آینه ها چقدر با خودشان حرف دارند.

 

گمرگ:

گرگ مرگ

یا جنبوش:

جنب و جوش

 

*'''تکنیک جمع''': در این تکنیک عناصری از یک چیز در کنار هم آورده می شود که در جمع شدنِ با هم آن موضوع را می سازند. این تکنیک یک: برخلاف مراعات نظیر نتیجه آن چیز آورده می شود و دوم: عناصر تشکیل دهنده و جدا ناپذیر مورد توجه است. مثلاً:

راه میروی در برف

درخت، رودخانه، چهچه پرندگان: جنگل

همه می دانند سکوت شده اند

یک آن صدای تبری بلند می شود

کلاغی می پرد در هجوم بهمن

و تو پاک می شوی

و همچنان آدمی درکش به طبیعت نمی رسد.

 

*'''تکنیک مترادف''': از کنار هم قرار گرفتن دو کلمه هم معنا برای تاکید بیشتر و فهم عمیق تر خواننده به کار می رود. مثلاً:

راستی نیاز نبود

این همه اغراق و بزرگ نمایی

ادامه پیاده رو را که می رفتی

جای خالی تو احساس می شود

و همین چقدر کافی بود.

 

*'''تکنیک حذف''': در این تکنیک با تکرار یک سطر کلمه یا کلماتی از آن حذف می شوند. در آرایه تکرار کلمه ای دو بار یا بیشتر تکرار می شود. تکنیک حذف با این که آرایه تکرار را نیز همراه خود دارد، اما محور آن حذف کلمه یا کلماتی است که در سطرهای پشت سر هم یا با فاصله می آید. مثلاً:

کسی بود، کسی نبود

خیابان بود، باران بود

راه رفتنِ اشک های تو بود

راه رفتنِ تو بود

راه بود.

 

*'''تکنیک اضافه''': این تکنیک بر عکس تکنیک حذف است. یعنی بر سطری که تکرار می شود کلمه یا کلماتی اضافه می شوند. مثلاً:

غبار کوهستان را گرفته است

غبار مرا و کوهستان را گرفته است

اصلاً غبار مرا و کوهستان را

و این متن را که تو در آن راه می روی

گریه می کنی و از من دور می شوی...

بگذار اینطور بگویم

غبار کل زمین را گرفته است.

 

*'''تکنیک بر عکس''': این تکنیک با بر عکس آوردن دو یا چند کلمه پشت سر هم است به طوری که با پایان یک سطر، سطر دیگر آغاز می شود. مثلاً:

من از تو گفتم

گفتم تو از من...

حالا نمی دانم چرا رفتنیم

پایان می تواند برای ما قشنگ باشد

در این نامه تلخ.

 

*'''تکنیک آغاز''': تکرار یک واج در آغاز دو یا چند سطر که ریتم ملایمی را به اثر می بخشد. این تکرار در آغاز سطر انجام می گیرد و جای آن مشخص و ثابت است و با تکرار یک واج (صامت و مصوّت) در واج آرایی تفاوت مکانی در اثر دارد و در واقع تکنیک آغاز نوعی از واج آرایی محسوب می شود که بخاطر پذیرفتن ساحت مکانی خاص در سطر تفاوت و تمایز لازم را ایجاد کرده است. مثلاً:

برای به تو پیوستن

با تمام زبان ها

باید گفت از سر ذوق

رازهای دلتنگ بشری را

ای پرنده مهاجر.

 

 

*'''تکنیک تحریف''': یعنی واقعیت را جور دیگر بیان کردن به نحوی که خواننده اگاه فوری آن را رد کند. این تکنیک نوعی تلنگر زدن به ذهن خواننده است مثلاً:

رنج بیستون را کلنگ خسرو کشید.

سهراب وقتی مهره بازوی پسرش رستم را دید.

وقتی دویست سال تنهایی نوشته شد.

 

*'''تکنیک متلک''': متلک به زبان آوردن سخنی کوتاه که بصورت گوشه و کنایه است و با زبان غیر محترمانه بیان می شود، بنحوی که شنونده با درک آن در بیشتر مواقع دچار واکنش منفی و یا مثبت می شود که این واکنش دو گانه بستگی به شرایط بیان متلک و طرف مقابل و غیره دارد. مثلاً:

چتر را روی سرم گرفته بودم

و خیابان را در فکر خود قدم می زدم

اما هنوز چتر روی سرم بود

_خانم بارون بدم خدمتتون

به خودم آمدم

و در جواب پسری که از کنارم رد می شد

یواشکی

تنها لبخند زدم.

 

*'''تکنیک زنجیره ای''': در این تکنیک کلمات در چندین سطر به صورت زنجیره ای تکرار می شوند. تکنیک زنجیره ای نوعی از تکرار است که بصورت زنجیره ای با چندین کلمه در چندین سطر رقم می خورد. مثلاً:

پرچم تکان می خورد

می خورد لیوان آب

آب چه غنیمتیست در این بیابان

بیابان فکر ماست

تشنه

که نگداشته اند به باران بیندیشد.