ولایت هرات: تفاوت میان نسخه‌ها

هرات قبلپیش از کشف [[اقیانوس هند]] در گذرگاه [[جاده ابریشم]] قرارجای داشت و نقشکارکرد بزرگ را در تجارت و بازرگانی میان [[شبه قاره هند]]، [[خاور میانه|شرق میانه]]، [[آسیای مرکزی]] و [[اروپا]] بازی می‌کرد. هرات از لحاظ موقعیتجایگاه جغرافیایی در طولدرازای تاریخ بستر مناسبدرخوری برای تلاقی مدنیت‌های شرق و غرب نیز به‌شمار می‌رفت. از اینرو هرات یکی از گهواره‌های تمدنی تاریخ پربار [[خراسان]] شناخته می‌شود. تاریخ سیاسی هرات پر از فراز و نشیب است. چنانچه هرات همواره میدان لشکر کشی‌ها جنگهای اشغالگرانه، ویرانگرانه و گذرگاه جهان‌گشایان نیز بوده‌است. از روی بخت و تصادفی نیست که تاریخ هرات مشحونلبریز از مبارزات آزادی خواهانه و استعمار شکن بوده‌است.

در دوره‌های [[ماد]] و [[هخامنشیان]]، [[هریوا]] سرزمینی در اطرافپیرامون رودخانهٔ [[هریرود]] بوده و یکی از [[ساتراپی]]‌های هخامنشیان بشمار می‌رفت. در [[سنگ‌نبشته بیستون]] [[داریوش بزرگ]]، هَریوا (Haraiva) در فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان آمده‌است.

به قولگفته مورخ یونانی [[هرودت]]، [[اسکندر مقدونی]] در ۳۳۰ قبلپیش از میلاد، [[آرتاکوانا]]، مرکز ساتراپی هریوه را گشود. سپاهیان اسکندر شهر را ویران و باشندگان آن را بهکشتار قتل رسانیدند.کردند، اسکندر سپس شهری به نام «اسکندریه آره‌ایا» (Alexandria Areia) در کنار [[هریرود]] بنا کرد و جمعیت و آبادی آرتاکوآنا را بدین شهر که شاید [[هرات]] امروزین باشد تحویلترابرد کرد.

هرات در زمان [[ساسانیان]] در سنگ‌نبشته‌ای در [[کعبه زردشت]] واقع در [[نقش رستم]] بنام [[هریو]] یاد شده‌است. در دورهٔروزگار ساسانی از مراکز مهم نظامیارتشی و منطقه مرزی در مقابلهرویارویی با [[هیاطله]] بوده‌است. پیش از آمدن اسلام به [[ایران]] دارای اقلیت [[مسیحی]] [[نستوری]] بود. در سال ۳۱ ه‍.ق (حدود ۶۵۰ م) یا کمی پس از آن به دست مسلمانان فتحگشوده شد.

در دورهٔروزگار خلافت اسلامی، یعنی در [[قرون وسطی]]، هرات همراه با [[نیشابور]]، [[مرو]] و [[بلخ]] یکی از چهار قسمت (چهار ربع)بخش خراسان بزرگ بود.

هرات مثلنیز اکثریتمانند مناطقبیشتر جاهای دیگر افغانستان با [[ایلخانان مغول|هجوم مغول]] در ۱۲۲۲ م. از بنیاد ویران شد و بیش از نیمی از اهالیباشندگان بومی آن قتل‌عامکشته یا آواره شدند.

هرات بینمیان سالهای ۶۴۳ تا ۷۸۴ ه‍.ق پایتخت سلسلهٔپادشاهی [[آل کرت]] بود. [[تیمور لنگ]] در سال ۷۸۴ هرات را گشود و آل کرت را نابود ساخت. در جریانهنگام این حملهتازش هرات بار دیگر ویران و هزاران نفرتن کشته شدند. شاهرخ فرزند تیمور و همسرش [[گوهرشاد]] پایتخت تیموریان را در سال ۱۴۰۱ م از [[سمرقند]] به هرات منتقلترابرد کردند.

در ۱۵۰۶ [[شیبانیان]] [[آسیای مرکزی]] بر شمال افغانستان و هرات مسلطچیره شدند. اندکی بعدسپس تر هرات در تحتزیر کنترل و فرمان [[صفویان]] ایران قرارجای گرفت. در دورانروزگار صفوی هرات مهم‌ترین شهر و مرکز خراسان محسوبشمرده می‌شد و همواره مورد طمع [[محمد شیبانی|ازبکان]] بود حتیحتا چندبار این شهر به دست ازبکان افتاد. اماولی سلطهچیرگی ازبکان بر این شهر به صورتگونه کوتاهگذرا مدتو کوتاه بود و آن‌ها از دوره‌های فترت و سستی در اوایلآغاز سلطنتپادشاهی [[شاه طهماسب اولیکم]] و اوایلآغاز سلطنتپادشاهی [[سلطان محمد خدابنده]] و [[شاه عباس اول]] استفاده کردند و هر بار برای مدت کمیچندی این شهر را در اشغالدست داشتند.

پس از سقوطفروپاشی صفویان هرات به دست [[نادر شاه افشار]] افتاد و پس از مرگ نادر هرات به تصرفدست احمد خان درانی درآمدگشوده شد. در دوران معروف به [[بازی بزرگ]] مأموران بریتانیایی در هرات فعال و پرکار بودند و از پیوستن هرات به حکومت افغانستان پشتیبانی می‌کردند. در ۱۲۴۹ ه‍.ق [[عباس میرزا]] از سوی [[فتح‌علی شاه قاجار]] مأمورفرمانبردار پس گرفتن هرات از افغان‌ها شد {{مدرک}}. مرگ عباس میرزا در راه [[مشهد]] این کار را ناتمامنافرجام گذاشت. [[محمد شاه قاجار]] نیز کوششی برای فتحگرفتن هرات کرد که ناکام ماند. در زمان [[ناصرالدین شاه قاجار]]، [[دوست محمدخان]]، حاکم [[کابل]] و [[قندهار]] هرات را گرفت. نیروهای ناصرالدین شاه تحتزیر فرمان [[حسام‌السلطنه]] هرات را محاصره کردند و در سال ۱۲۷۳ این شهر را گرفتند.

معاهده پاریس در مارس ۱۸۵۷ میلادی پس از دومین نبرد انگلیس با ایران برسر مسئله هرات جهتازبرای صلحآشتی بینمیان دو کشور در پاریس منعقدبسته گردیدشد.

انگلیس با تصرفگرفتن بخش‌هایی از جنوب ایران (بنادر خرمشهر و بوشهر و جزایر جنوب در خلیج فارس) ناصرالدین شاه قاجار را مجبوروادار به قبولپذیرش قراردادپیمان نامه پاریس (۱۸۵۶) کرد. بر طبقپایه این پیمان،ایران از ادعایادعا و سودای خود بر هرات چشم پوشی کرد و هرات در ۱۸۶۳ به افغانستان ملحقپیوست گشتگردید و ایران باشندگی و موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت