احتمالا بسيارى از شما حيوانات خشك شده يا تاكسيدرمى شده را بر ديوار منازل يا موزه‌هاى حيات وحش تماشا كرده‌ايد. اما تا به حال فكر كرده‌ايد كه اين مجسمه‌هاى زيبا و به ظاهر واقعى چه مراحلى را طى مى‌مى كنند يا اصلا چه كسى آنها را با اين مهارت و هنرمندى به اين صورت در آورده تا سال‌ها همچون شى زينتى در معرض نمايش گذاشته شوند؟
خط ۳۶:
نخستين گام‌هاى تاكسيدرمى براى بازسازى پرندگان در قرن هفدهم در هلند صورت گرفته و امروزه قديمى ترين گونه تاكسيدرمى شده موجود يك كرگدن است كه در موزه جانور‌شناسى فلورانس ايتاليا نگهدارى مى شودشود. در اين تاكسيدرمى جانوران با تشكيل موزه جانور‌شناسى دانشكده كشاورزى كرج و به همت شادروان جلال افشار شكل گرفت.
از نيمه دهه 1320 ه.ش به بعد نيز موزه دانشكده علوم دانشگاه تهران (موزه فاطمى) و بخش جانور‌شناسى موسسه تحقيقات آفات و بيمارى‌هاى گياهى از پيشگامان تاكسيدرمى جانوران در ايران و ادامه دهنده راه افشار بودند. بعد از تاسيس سازمان محيط زيست، هدايت تاجبخش در سال 1347 با اتكا به روش‌هاى نوين علمى به اين امر مبادرت كرد و تا به امروز، تنها موسسه مجاز ايران براى انجام تاكسيدرمى حيوانات است. وى كه به اين فن عشق مى ورزدورزد و تمام سعى اش را براى تداوم حرفه‌اى آن در ايران انجام مى دهددهد ، دليل روى آوردن خود را به تاكسيدرمى حيوانات چنين بيان مى كندكند: «توجه به طبيعت و شكار از قديم در خانواده ماما وجود داشت و از آنجا كه ما يكى از خاندان‌هاى مربوط به قاجار هستيم، شكار كردن به عنوان تفريح و سرگرمى در ميان افراد خانواده دنبال مى شدشد. من و برادرم از دوران نوجوانى به همراه پدر و عمويم به شكار مى رفتيمرفتيم و حيوانات شكارى را خشك مى كرديمكرديم تا اينكه به اين فكر افتاديم اين كار را از حالت تفريحى خارج كنيم و به صورت حرفه‌اى در‌آوريم.» و تنها يك مشوق لازم بود تا اين برادران علاقه‌مند به حرفه نه چندان آشنا و پر طرفدار تاكسيدرمى كشيده شوند: «اتفاقا هنگاميكه پدرم در لرستان راهنماى گروه هيات علمى ويليام استريت بود ، بسيارى از شكارهاى من و برادرم مورد توجه اين هيات 30 نفره قرار گرفت و با حمايت و راهنمايى آنها تشويق شديم به آمريكا برويم ، دوره‌هاى تاكسيدرمى را فرا بگيريم. سال 1341 همراه برادرم به شيكاگو، سياتل و بعد واشنگتن رفتم و دوره‌هاى مربوط به اين رشته از جمله طراحى ، عكاسى ، مجسمه‌سازى ، آناتومى حيوانات ، زيست ، شيمى و ديوراما (اقليم‌سازى) را در موسسه برادران جونس گذراندم.»
خط ۴۷:
دستياران استاد معمولا از دانشجويانى هستند كه به صورت كارآموز دوره‌هاى مربوط را فرا مى گيرندگيرند و پس از 10- 8 سال به صورت حرفه‌اى به مهارت لازم مى رسندرسند. البته بايد اين نكته را يادآور شد كه رشته تاكسيدرمى فعلا در كشور وجود ندارد و با همت ايشان و همكارانشان، دانشگاه آزاد سعى در تصويب آن در مقطع كارشناسى ارشد دارد و در مقطع كارشناسى نيز دانشجويان دانشكده مهندسى محيط زيست طى دوران تحصيلشان چند واحد را به اين نام مى گذرانندگذرانند كه اكثر علاقه مندانمندان به اين حرفه از ميان همين دانشجويان هستند.
خط ۵۴:
همچنين در اين قسمت ساخت ديوراما ما كه شبيه ه‌سازى موجودات تاكسيدرمى شده در محيط زيست طبيعى آنهاست انجام مى شودشود. اين كارگاه شامل قسمت‌هاى تاكسيدرمى پرندگان ، پستانداران ، خزندگان ، آبزيان، حشرات ، ماهى‌ها و سخت پوستان است.
اگر به اتاق انتهايى اين سالن سرى بزنيد ، مى توانيدتوانيد از نزديك چگونگى كار روى حيوانات را تماشا كنيد. ابتدا از بدن حيوان عكس مى گيرندگيرند و بعد قسمت‌هاى مختلف بدن جانور را اندازه‌گيرى و مشخصات ظاهری آن را يادداشت مى كنندكنند. پس از جدا كردن پوست از بدن حيوان آن را نمك سود مى كنندكنند تا بهتر نگهدارى شود و در مرحله بعد با استفاده از آب و مواد شيميايى چون نمك ، سولفات آلومينيوم ، بى كربناتكربنات سديم، فرمالين ، اسيد سولفوريك ، اسيد فرميك و روغن دباغى پوست را براى خشك كردن آماده مى كنندكنند.
در آخرين قسمت پوست دباغى شده را روى قالب فايبرگلاس مى چسبانندچسبانند. البته كار به همين جا ختم نمى شودشود و خشك كردن كامل حيوانات ، در زمان‌هاى متفاوتى انجام مى پذيردپذيرد. براى مثال پستانداران 4 _ 3 ماه و پرندگان 20 روز زمان لازم دارند تا به صورت نهايى كه شما در ويترين‌ها مى‌بينيد ، در‌آيند.
خط ۶۸:
از ديگر بخش‌هاى جالب كه به همت دكتر هدايت تاجبخش و گروهى از استادان رشته‌هاى ديگر مثل علامه‌جعفرى و دكتر ميثمى (زمين‌شناس) بنا شده ، سالن زمين شناسىشناسى است اين سالن يكى از بخش‌هاى جالب توجه براى نوجوانان و دانش‌آموزانى است كه از موزه بازديد مى كنندكنند.
دكتر تاجبخش زمين شناسى را چنين توضيح مى دهددهد: «در اين سالن مناظرى از دوران‌هاى مختلف زمين شناسى به صورت ديوراما به نمايش درآمده. با استفاده از نظريه دانشمندان بزرگى چون هابل و انيشتين هشت ديوراما ساختيم و هر قسمت را با آيات قرآنى مربوط به آن دوران تطبيق داديم. مثلا اولين مرحل پيدايش حيات دوره بيگ نبگ است كه جهان از گازهاى مختلف تشكيل شده بود و آن را با اين آيه قرآن تطبيق داديم كه مى فرمايدفرمايد: «جهان زاده شد كه از گاز و دودى بيش نبود.» در سالن‌هاى مربوط به تاكسيدرمى حيوانات آنچه پس از مدتى توجه بازديد‌كننده‌ها را به خود جلب مى‌كند ، قفس‌هاى بى شمارشمار پرندگان زنده است ، كه با آوازهاى خود فضاى سالن را پر كرده‌اند. گويا دكتر تاجبخش دوست ندارد ، تمام مدت نظاره گرگر حيوانات مرده باشد ، و جالب‌تر اينكه حتى در منزل شخصى اشاش ، هم نمونه‌اى از حيوانات تاكسيدرمى شده ، نگهدارى نمى كندكند.
