كتاب '''الاَغاني''' نوشته [[ابوالفرج اصفهاني]]، على بن حسين بن محمد اموى قرشى شامل برگزيده آوازها و دانشنامه شعر و ادب و قصه‌ها و اساطير و موسيقى عرب در عصر جاهلى و اموى و صدر دولت عباسى تا آخر قرن سوم هجريست. هر آواز را با شرح حال شاعر و خواننده و نوازنده و آهنگ ساز و تفصيل لحن آن ثبت كرده و وزن عروضى و مشكلات لغوى و مناسبات تاريخى و نوادر و حكايات مربوط به آن را در ذيل هر آواز بيان كرده است. تاريخ شروع تأليف اغانى معلوم نيست و در ثبت روايات نظم طبقاتى و تاريخى و الفبايى رعايت نشده است. الاغانى سند اصالت موسيقى ايرانى در فرهنگ عربى و بزرگترين و مشروح‌ترين مجموعه ادبى و بيانگر اوضاع اجتماعى و فرهنگى و زندگى دربارى و شهرى و صحرايى و وضع لباس و خوراك و خلقيات و آداب و عادات عرب است. نثر كتاب روان و فصيح است و از منابع موثق و مهم متون كلاسيك عربى است. اغانى جمع كلمه أغنيه (به ضم يا كسر همزه و تشديد يا تخفيف ياء مفتوح) كلام موزون و آهنگينى است كه به آواز و با ساز خوانده مىشود. مترادف آن در فارسى [[ترانه]] است.
به علاوه خزانه افكار و لغات و مضامين و امثال و حكم و اشعار عربی رايج در فارسىفارسی است. افسانه‌هاى عشقى مانند [[ليلى و مجنون]] و اسامى عرايس الشعر مثل سعدى و سلمى و ثريا و... و اسامى منازل عرب در [[ادبیات فارسی]] غالبا از اغانى گرفته شده است. اين دانشنامه نشان مىدهد كه موسيقى در پايتخت خلافت، هنر ايرانيان بوده و عود فارسى و اصطلاحات و تعاليم موسيقى را آنها در عربى رايج نمودند. خلاصه آنكه اغانى دانشنامه فرهنگ و هنر و ادبيات عرب قديم و جامع اخباري است كه در كتابهاى اغانى قبل از او نوشته شده و سند عمده تاريخ تطور شعر و موسيقى در زبان عربى است.
الاغانی نخستين بار در [[بولاق]] مصر (1285 ق / 1868 م) بر اساس نسخه‌هاىنسخه‌های نامطمئن و ناقص در 20 جلد به چاپ رسيد. حدود 20 سال پس از آن، [[خاورشناس]] آمريكايى، برونو رواياتى پراكنده از نسخه‌هاى خطى گوناگون گرد آورد و مجموعه آنها را به عنوان جلد 21 اغانى به چاپ رسانيد. چندى پس از انتشار جلد 21، گويدى به تهيه فهرستى از همه مجلدات اغانى دست زد و به نام "فهرستهاى اغانى بر حسب الفبا" در [[ليدن]] (1895- 1900 م) منتشر ساخت. اشارات و توضيحات در اين فهرست، بسيار سودمند، و به زبان فرانسه است.
در 1323 ق/ 1905م بر اساس همان چاپ بولاق و تكمله برونو و فهارس گويدی چاپ جديدىجديدی از اغانى در چاپ خانه تقدم قاهره انتشار يافت كه به نام چاپ ساسى معروف است. سپس به سال 1334 ق طبع ديگرى با مقدمه محمد شنقيطى در قاهره صورت گرفت. چاپهاى ديگرى هم از الاغانى در قاهره انتشار يافته است.
كيفيت اغانی چنان است كه به آسانىآسانی ترجمه را بر نمىتابد. به همين سبب يكى دو اقدامى كه در اين باب صورت گرفته، ناچار در همان آغاز كار متوقف شده است نخستين آنها ترجمه به لاتين از كوزه گارتن 1840 م است، كه از جلد اول آن فراتر نرفت همين جلد توسط دكتر محمد حسين مشايخ فريدنى در دو جلد جلد اول به سال 1356 ش و جلد دوم به سال 1364 ش- به چاپ رسيد.
از ويژگیهاىويژگیهای اين كتاب نثر روان و فصيح آن است كه آن را در شمار منابع موثق و مهم متون كلاسيك عربى قرار داده است. اغانى دانشنامه فرهنگ و [[ادبيات عرب]] قديم و سند عمده تاريخ تطور شعر و موسيقى در زبان عربى است. روند انتقال از داستانهاى كهن به نو، از زوايات شاهان به حكايات عامه مردم و از سخن جدى به طنز، خواننده را به خواندن كتاب مايل‌تر مىسازد. البته كتاب او اثرى تنها سرگرم كننده نيست، زيرا همه چيز در آن به شيوه‌اى عالمانه عرضه مىشود. همه اطلاعات آن در نظر خود او اسنادى معتبر دارند و براى آنكه اعتبار علمى آنها بر همگان مسلم باشد لازم مىآيد همه را به سلسله سندى كه حلقه‌هاى آن را بزرگترين دانشمندان زمان تشكيل مىدهند، مستند سازد.
اما همين سلسله سندهای به ظاهر جدىجدی و حديث‌وار ابوالفرج بحثهاى بس دراز و پايان ناپذيرى را برانگيخته است. يكى از بحث‌ها اينست كه سلسله سندها، مسأله بسيار گنگ مآخذ و منابع اغانى را پديد مىآورد. اولا بايد ديد كه اين راويان كيانند و تا چه حدى مىتوان به رواياتشان اعتماد كرد؟ ثانيا چرا هميشه اين روايات "گفتارى" جلوه مىكند، نه "نوشتارى" حال آنكه ابو الفرج بارها و بارها پس از ذكر سلسله گفتارى سند، به كتابى اشاره مىكند كه روايت در آن مذكور بوده است. ياقوت در نقد اين كتاب مىگويد: مؤلف در اين كتاب در بسيارى جاها وعده مىدهد كه مطلبى را درباره فلان شخص در جايى ديگر ذكر خواهد كرد، اما به اين وعده عمل نمىكند. همچنين يادآور مىشود كه اصوات مذكور در اين كتاب 99 صوت است نه 100 صوت كه در ابتداى كتاب متذكر مىشود.
