مکتب‌خانه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مکتب''' یا '''مکتب‌خانه''' آموزشگاهی است که در آن معمولاً یک استاد که تحصیل کردهٔ [[علوم اسلامی]] است به کار آموزش می‌پردازد.<ref name=autogenerated1>[http://www.hanouz.com/archives/003646.html نوشتهٔ علی اصغر سیدابادی در تارنگار هنوز]</ref> این گونه مکان‌های آموزشی امروزه در کشورهایی همچون [[پاکستان]] و [[افغانستان]] رایج است ولی در ایران جای خود را به [[مدرسه]] داده‌است.

در ایران قدیم به این استاد در صورت مرد بودن، '''مکتبدار''' یا [[آخوند]] یا آمیرزا (آقا میرزا) و استاد زن را خانمباجی یا '''ملاباجی''' می‌گفتند. مکتبدار معمولاً بجز عواید [[شهریه]] دانش آموزان، از راه عریضه نویسی، کاغذ نویسی و کاغذخوانی ([[نامه نگاری]])، [[استخاره]] و همچنین رسیدگی به امور جزئی شرعی اهالی نیز در آمد داشت.<ref name=autogenerated2>از خشت تا خشت. محمود کتیرایی. موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. ۱۳۴۵ تهران</ref>

سن آغاز تحصیل برای کودکان حدود پنج سالگی بوده‌است. پس از آموختن هجا و [[ابجد]] (الفبای عربی)، شاگرد باید یک [[کله قند]] برای استاد می‌برده‌است. آموزش بعدی روخوانی جزء آخر [[قرآن]] (عم جزو) بوده و در همین حین نیز خواندن یک [[کتاب]] [[فارسی]] (معمولا [[گلستان سعدی]]، [[کتاب جودی]]، [[خاله سوسکه]]، [[عاق والدین،]] [[ترسل]]) به کودک آموزش داده می‌شده. این روند تا هنگامی که کودک هشت ساله شود ادامه می‌یافته و پس از آن به [[پسر]]ان نوشتن می‌آموختند. علاوه بر نوشتن حروف، [[حساب]] و [[شرعیات]] (بر اساس [[رساله]] [[مرجع تقلید]] زمان) نیز به پسران آموخته می‌شد. پایان دوره آموزشی (که معمولاً پایان اطلاعات مکتبدار نیز بود) در اینجا فرا می‌رسید.<ref>از name=autogenerated2خشت تا خشت. محمود کتیرایی. موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. ۱۳۴۵ تهران</ref>

همچنین دیدن دستخط دختر توسط نامحرم [[گناه]] بوده‌است. از سوی دیگر دختران در هشت یا نه سالگی وقت شوهر کردنشان بود. بنابراین معمول نبوده که دختر به غیر از خواندن چیزی یاد بگیرد.<ref>از name=autogenerated2خشت تا خشت. محمود کتیرایی. موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. ۱۳۴۵ تهران</ref>

از ابزارهای اولیه آموزشی مکتبخانه [[تنبیه بدنی]] بود. [[فلک]] و [[شلاق]] معمولاً نزدیک دست مکتبدار بوده‌است. بیم دادن از زیرزمین پر از [[عقرب]] نیز از تنبیهات معمول مکتبخانه‌ها بوده‌است. برای دختران معمولاً از فلک استفاده نمی‌شده‌است. [[نیشگون]] گرفتن و [[سوزن]] پشت دست زدن، تنبیه معمول دختران بود.<ref>از name=autogenerated2خشت تا خشت. محمود کتیرایی. موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. ۱۳۴۵ تهران</ref>

از دوره [[صفویان]]، ابتدا در [[اصفهان]] و سپس در [[تبریز]] و سایر شهرهای بزرگ، [[میسیونر]]های مذهبی [[اروپا]]یی اقدام به دایر کردن آموزشگاه‌هایی به سبک غربی نمودند. در انتهای دوره [[امیرکبیر]]، [[دارالفنون]] تاسیس شد و از زمان [[مظفرالدین شاه]]، [[دبستان]] و [[دبیرستان]] در [[ایران]] گشایش یافت. گذر از مکتبخانه‌ها به مدارس شاید یکی از موضوعات مهم در تاریخ مشروطیت ایران به شمار رود. با آغاز به کار [[رضاشاه]] و گسترش [[مدارس]] رایگان، عملاً بساط مکتبخانه‌ها برچیده شد.<ref>از name=autogenerated2خشت تا خشت. محمود کتیرایی. موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. ۱۳۴۵ تهران</ref>

مکتبخانه‌ها هنوز در کشورهایی همچون [[پاکستان]] و [[افغانستان]] رواج دارند.<ref>[http://www.hanouz.com/archives/003646.html نوشتهٔ علی اصغر سیدابادی در name=autogenerated1تارنگار هنوز]</ref>