|
'''یک عصب محیطی''' یا '''عصب''' یا '''پی''' {{به انگلیسی | Peripheral nerve}}،بخشی، بخشی از [[دستگاه عصبی محیطی]] است که خود از مجموعه رشته‌های عصبی(فیبرهای عصبی)<ref>Nerve fibers</ref> تشکیل می‌گردد.فیبرهای عصبی در داخل یک عصب محیطی،بهمحیطی، به دسته‌هایی تقسیم می‌شوند که هر کدام یک فاسیکول<ref>Fascicle</ref> ([[دسته عصبی]]) نامیده می‌شوند<ref>نراقی،محمدنراقی، محمد علی؛ حاجی حسینی.ص ۲۱</ref>.اعصاب محیطی حاوی رشته‌های عصبی مختلف جهت عضلات،پوست،عروق،مفاصل،استخوان‌هاعضلات، پوست، عروق، مفاصل، استخوان‌ها و غدد هستند.
دستگاه عصبی محیطی شامل ۳۱ جفت [[عصب نخاعی]]،دوازده، دوازده جفت [[عصب مغزی]](به غیر از بویایی و بینایی) و [[دستگاه عصبی خودکار]] است.
== نحوه تشکیل اعصاب محیطی ==
ریشه‌های اعصاب خارج شده از نخاع،بانخاع، با هم [[شبکه عصبی (کالبدشناسی)|شبکه‌های عصبی]] را تشکیل می‌دهند و از این شبکه ها(مثلا شبکه [[شبکه بازویی|بازویی]]، [[شبکه کمری|کمری]]، [[شبکه خاجی|خاجی]])تنه‌های اعصاب محیطی اعضاء و اندام‌ها به وجود می‌آیند<ref>عشایری،محمدعشایری، محمد.ص ۱۱۸</ref>.
== انواع تار در یک عصب محیطی ==
یک [[رشته عصبی]]<ref>Nerve fiber</ref> از قسمت‌های ذیل تشکیل می‌گردد:
* [[آکسون]]
* [[غلاف میلین]].میلین یک آکسون رشته عصبی محیطی از طریق سلول‌های شوان ساخته می‌شود.در مواردی که یک آکسون باید میلین دار شود،زنجیره‌ایشود، زنجیره‌ای از سلول‌های منفرد شوان در امتداد آن قرار می‌گیرند<ref>میناگر،علیرضامیناگر، علیرضا و وثوق آزاد.ص ۲۷</ref>.این غلاف در ارتباط با دستگاه عصبی مرکزی،بهمرکزی، به وسیله الیگودندروسیت‌ها ایجاد می‌گردد.
* [[سلول شوان|غلاف شوان]].غلاف شوان از سلول‌هایی بنام شوان تشکیل می‌گردد.در آکسون بدون میلین،سلول‌هایمیلین، سلول‌های شوان پوشش نازکی برای آکسون ایجاد می‌کنند و در آکسون میلین دار آن را می‌سازند.میلین عامل مهمی جهت انتقال جریان عصبی به صورت الکتروتونیک است که منجربه هدایت جهشی<ref>Saltatory conduction</ref> جریان عصبی در مسیر فیبر عصبی می‌گردد.در حقیقت در نواحی حاوی میلین یک آکسون دپلاریزه شدن صورت نمی‌گیرد بلکه انتشار یونی در [[گره رانویه|گره‌های رانویه]]<ref>Node of ranviers</ref> انجام می‌شود.آسیب میلین به هر علتی،باعثعلتی، باعث اختلال در انتقال جریان عصبی می‌گردد.
== غلاف‌های اعصاب محیطی ==
* غلاف [[اندونوریوم]]<ref>Endoneurium</ref>.
حفاظت از فیبرها یا رشته‌های عصبی،ازعصبی، از وظایف مهم غلاف‌های یک عصب محیطی است.اهمیت این غلاف‌ها نیز متفاوت بوده،بهبوده، به طوریکه نقش‌های زیادی را به پری نوریوم نسبت می‌دهند.
=== اپی نوریوم ===
اپی نوریوم خارجی‌ترین لایه یک عصب محیطی بوده که از جنس بافت همبند سست عروقی است.این غلاف در داخل عصب محیطی از میان فاسیکول ها(دسته‌های عصبی)نیز عبور می‌کند.
=== پری نوریوم ===
دومین غلاف از خارج به داخل یک عصب محیطی بوده که فاسیکول ها(دسته جات عصبی) را احاطه می‌کند.پری نوریوم در ترمیم اعصاب محیطی نقش زیادی دارد.هر [[فاسیکول عصبی]](دسته عصبی)،خود، خود حاوی رشته‌های عصبی حسی و حرکتی است.فاسیکول‌های اعصاب محیطی [[اندام فوقانی]] و [[اندام تحتانی]]،حاوی، حاوی رشته‌های عصبی سمپاتیک نیز هستند.تعداد و اندازه این دسته ها(فاسیکول‌ها)در هر عصب محیطی و همچنین در نقاط مختلف آن با هم متفاوت است<ref>عشایری،محمدعشایری، محمد.ص 118</ref>.
در جراحی‌های ترمیمی میکروسکوپی اعصاب محیطی،توجهمحیطی، توجه خاصی به این قسمت از غلاف عصب محیطی می‌گردد.آسیب غلاف پری نوریوم،یکنوریوم، یک عامل مهم ایجاد اختلال در جریان عصبی رشته‌های داخل هر فاسیکول است.
=== اندونوریوم ===
داخلی‌ترین غلاف یک عصب محیطی،اندونوریوممحیطی، اندونوریوم نام دارد که در داخل هر فاسیکول،رشته‌هایفاسیکول، رشته‌های عصبی را از یکدیگر مجزا می‌کند.اندونوریوم غلافی است که هر [[رشته عصبی]](فیبر عصبی) را احاطه می‌کند.
== آسیب عصب محیطی ==
عوامل مختلفی می‌توانند منجربه ضایعه یک عصب محیطی گردند،کهگردند، که برخی از این عوامل عبارتنداز:
* بریدگی
* له شدگی
* [[فتق دیسک بین مهره‌ای]]
* گاهی به هنگام شکستگی استخوان‌ها و دررفتگی مفاصل
* بیماری ها(مثلا [[سندرم گیلن باره]]، [[سندرم پس از فلج اطفال]]، [[دیابت]] و...)
* تومورها
* مواد سمی
* گاهی به علت عوارض دارویی
== انواع یا شدت ضایعه عصب محیطی ==
آسیب یک عصب محیطی ممکن است به طور مجزا،تارهایمجزا، تارهای عصبی حسی،حرکتیحسی، حرکتی و سمپاتیکی را درگیر کند و یا شامل ترکیبی از از آنها باشد.صدمه به رشته‌های حسی،منجربهحسی، منجربه اختلال حس نواحی خاص مربوط به آن عصب می‌گردد و ضایعه رشته‌های حرکتی،اختلالحرکتی، اختلال عملکرد عضله یا عضلات مرتبط با آنها را به همراه خواهد داشت.آسیب رشته‌های سمپاتیک،باعثسمپاتیک، باعث اختلال فعالیت عروق و غدد عرق در اندام‌های فوقانی و تحتانی آن ناحیه می‌گردند.عدم ترشح عرق و پوسته پوسته پوست،ازپوست، از علایم آسیب رشته‌های سمپاتیک عصب محیطی است.قطع کامل عصب محیطی، باعث ایجاد مشکلات حسی-حرکتی و سمپاتیکی خواهد شد.
شدت ضایعه یک عصب محیطی از نظرسدن<ref>Seddon</ref> به سه گروه تقسم می‌شود که شامل موارد زیر است:
* [[نوروتمزیس]]<ref>Neurotmesis</ref>
=== نوروپراکسی ===
هرگاه فشار وارده به عصب محیطی منجربه اختلال موقتی در هدایت جریان عصبی گردد،نوروپراکسیگردد، نوروپراکسی اطلاق می‌شود.در این حالت به دلیل خفیف بودن آسیب،برگشتآسیب، برگشت رشته‌های عصبی عصب محیطی،خودمحیطی، خود به خود و به طور کامل خواهد بود.مدت زمان برگشت با توجه به میزان فشار وارده به عصب محیطی،متغیرمحیطی، متغیر بوده و در حدود چندین ساعت الی چند ماه خواهد بود.مدت زمان برگشت خود به خودی و کامل فیبرهای عصبی،بهعصبی، به طور متوسط طی 6 الی 8 هفته صورت می‌گیرد.
=== آکسونوتمزیس ===
اگر آکسون‌ها و پوشش میلین آنها دچار ضایعه گردند،ولیگردند، ولی بافت‌های پیوندی(غلاف‌ها) و [[سلول شوان|سلول‌های شوان]] سالم باقی بمانند،آسیببمانند، آسیب عصب محیطی از نوع آکسونوتمزیس است.چون پیوستگی آکسونی ازبین می‌رود، [[دژنرسانس والرین]](Wallerian degeneration) اتفاق می‌افتد<ref>[http://www.medstudents.com.br/neuroc/neuroc4.htm Classification of Nerve Injuries - MEDSTUDENTS - Neurosurgery<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>.اولین بار والر(Waller) پدیده آسیب آکسونی را تفسیر کرده بود و به همین جهت بنام دژنرسانس والرین معروف است.به هنگام آسیب آکسونی،قسمتآکسونی، قسمت انتهایی(دیستال) آکسون به مرور ازبین می‌رود و اگر آکسون حاوی میلین نیز باشد،تخریبباشد، تخریب آن را هم به همراه دارد،امادارد، اما سلول‌های شوان باقی مانده و تکثیر می‌گردند.به تدریج ماکروفاژها محل را ترک می‌کنند و غلاف آندونوریوم،بسیاریآندونوریوم، بسیاری از سلول‌های شوان را در خود جای می‌دهد.
قسمت فوقانی(پروگزیمال) آکسون آسیب دیده با ایجاد جوانه‌ای به رشد خود در مسیر غلاف ادامه می‌دهد.سرعت رشد آکسون در تنه اعصاب محیطی،سریعمحیطی، سریع تر از شاخه‌های کوچکتر همان عصب محیطی به هنگام آسیب است.در انسان،ترمیمانسان، ترمیم با سرعت 5 میلی متر در روز در تنه‌های عصبی بزرگتر و با سرعت 2 میلی متر در روز در شاخه‌های ظریفتر ادامه می‌یابد<ref>میناگر،علیرضامیناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک.ص 42</ref>.در آکسونوتمزیس،بهبودیآکسونوتمزیس، بهبودی عصبی خود به خودی بوده و معمولاً نیازی به عمل جراحی ندارد.
=== نوروتمزیس ===
در این حالت،تنهحالت، تنه عصب محیطی به طور کامل قطع شده و علاوه بر آکسون،غلاف‌هایآکسون، غلاف‌های عصبی نیز پاره می‌شوند.بریدگی‌ها،نیروهایبریدگی‌ها، نیروهای کششی و ضربات شدید می‌توانند باعث پارگی یک عصب محیطی گردند.بنابراین،فقدانبنابراین، فقدان عملکرد حسی،حرکتیحسی، حرکتی و اتونوم(خودکار) وجود دارد.در نوروتمزیس،بهنوروتمزیس، به علت عدم بهبودی خود به خودی عصب محیطی،بهمحیطی، به عمل جراحی نیاز است.
== پانویس ==
== منابع ==
* نراقی،محمدنراقی، محمد علی؛ حاجی حسینی، داود.ترجمه: نوروآناتومی W.C. Wongck.انتشارات جعفری.
* میناگر،علیرضامیناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.
* عشایری،محمدعشایری، محمد.جراحی‌های ترمیمی میکروسکوپی عروق و اعصاب محیطی.انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران.چاپ سهند.شابک: ۰۱۲-۷۲
* آمری نیا، رضا؛ بهروزی راد، نازیلا. ترجمه: ساختمان و عمل مغز و اعصاب پرفسور ویلیام ویلیس. مؤسسه انتشارات تلاش.
{{چپ چین}}
| 