|
امامزاده [[هفده‌تن]] از ابنیه قرن یازدهم هجری است که در زمان شاه عباس اول صفوی احداث گردیده و به شماره ۲۹۰ آثار باستانی به ثبت رسیده است. {{سخ}}بقعه هفده‌تن بر طبق کتیبه سر در آن در سال ۱۰۳۲ هجری قمری ساخته شده‌است. بر روی بنای هشت گوش گنبد کاشی کاری باشکوهی قرار گرفته‌است که از لحاظ ساختمانی و تزئین کاشیکاری بسیار جالب و زیبا است.{{سخ}}
در وسط حیاط هفده‌تن دم در ورودی به طرف شیر سنگی که سرش را شکستند و بردند ـ کتیبه کاشی معرق نفیسی هست و دم در، چوب منبت کاری شده زیبایی به چشم می‌خورد که کار استاد عبدالحسین (پدر اوسا علی آقا معظمی) است. {{سخ}}روی این چوب، آیات قرآن و گل بوته به شکل پنجره احداث شده و قسمت‌های فاصل بین آیات قران و گل و بوته رابه کلی بریده و حذف کرده اند، از این حیث یکی از شاهکارهای منحصر به فرد دوران گذشته به شمار می‌رود. {{سخ}}در داخل حرم (دور گنبد) کتیبه منظوم ارسی مفصلی در چاپلوسی و مدح شاه عباس اول صفوی نوشته‌اند.
{{سخ}}امامزاده هفده‌تن ۴ درب و ۳ سرراهی زیبا و با عظمت دارد که در اطراف آن کتیبه زیبایی به خط غیاث الدین علی جوهری شیرازی نوشته شده‌است.{{سخ}} بقعه از جمله کارهای بسیار زیبای معماری عهد صفویه و به دستور سردار [[امامقلی خان]] ساخته شده‌است و دارای کاشیکاری معرق و منقوش و دارای کتیبه به خط کوفی است. {{سخ}}طبق شجره نامه موجود در اداره اوقاف و هفده‌تن (که بی‌نیاز از نقد و پژوهش نیست)، افرادی که در این محل مدفون اند عبارتند از: امامزاده ابو الحسن فرزند امام حسن مجتبی (ع)، سلطان اسماعیل فرزند امام جعفر صادق (ع)، صالح و قاسم فرزندان جعفربن علی (ع)، عباس و حسین فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع)،جعفر، شهربانو و حلیمه و صفورا دختران حضرت حضرت موسی بن جعفر (ع)، علی اکبربن علی بن حسین (ع)، محمد بن محسن بن علی بن حسین(ع)،حسین، محمود و محسن و عبدالله بن یحیی بن امام موسی الکاظم (ع)، موسی و مظفر فرزندان جعفر طیار، اسحق فرزند ا براهیم که مشخص نیست ابراهیم مزبور به کدام امام منتسب است.{{سخ}}در گلپایگان شایع است که سرهای شهیدان (هفده سر) در شیراز به نزد حاکم وقت برده شده که با واقعیتهای تاریخی خوانایی ندارد. {{سخ}}در گذشته (پیش از آنکه دستبردی صورت گیرد) بالای در ورودی حرم، سنگ رُخامی بود که بر روی آن با خط زیبا در مدح علی بن ابطالب شعری از حکیم شفائی اصفهانی نوشته شده بود:{{سخ}}
آنکه مهر نبوتش خوانی{{سخ}}
نقش پای علی ست گر دانی{{سخ}}
[[پرونده: Golpa hevdatan3.JPG |thumb|]]
هفده‌تن دارای موقوفات مهمی در زمان امامقلی خان پسر الله‌وردیخان سردار معروف شاه عباس که لقب امیرالامرائی و قوللر آغاسی داشت و سالیان درازی حاکم فارس و لارستان و جزایر جنوبی ایران بود. او توانست پرتغالیهای اشغالگر را از جزیره ایرانی (هرمز) بیرون کند، وقف نامه مفصلی داشته و امروز فقط وقف نامه معروف به خدیجه خانم در دست است که با خطی فوق العاده زیبا نوشته شده و رقبات زیادی را وقف امامزادگان کرده و حتی متولی آنرا تعیین کرده که خلاصه آن چنین است: {{سخ}}
‹‹وقـف صحیـح شرعی و حبس مخلد برعلی امام واجب التعظیم نمود›› وقف نـامـه می‌گوید: {{سخ}}
به امر قبله عالم و زبده بعضی از اولاد بنی آدم اعنی پادشاه جم جاه ملایک پاسبان پادشاه طهماس دام ظلله العالی امام قلی خان وقف نمود تمامی باغچه حرم و میدان اقباق مع حمام و درب امامزاده و یک سُبع از مزرعه خم پیچ را از املاک و باغات و رشته قنات بالا و پائین مع آنچه در مزرعه مزبور می‌باشد... غفران پناه سلاله السادات، شرف الدین میر محمد متولی نسلاً بعد نسل بر اولاد میر شرف الدین محمد مسمی به میرزا جعفر برکف باکفایت عالی حضرت السید النجیب الحسیب میر شمس الدین، محمد مادامی که در قید حیات باشد.{{سخ}}
__________________________{{سخ}}
کتیبه‌های سر درب و بیرون و داخل بقعه هفده‌تن{{سخ}}
* کتبیه سردرب حیاط امامزاده به طرف شمال، به خط ثلث با کاشی معرق زرد رنگ، بر متن لاجوردی سیر: (این کتیبه همانند کتیبه طولانی زیر گنبد، اگرچه با نام خدا و پیامبر و آل علی (ع) آغاز شده، پر از چاپلوسی نسبت به شاه صفوی (جانشین خدا در زمین و قهرمان آب و خشکی...) است. {{سخ}}
الحمدالله الذی منه التائید و الیه الانتها و الصلوه والسلام علی خاتم الانبیاء الاصفیا محمد المصطفی وآله، سیماالمرتضی علی و... العصومین و بعد فقد امر بعماره هذا الروضه المنوره فی الایام خلافه خلیفه الله فی الارضین قهرمان <ref>اگرچه در کتیبه عربی بقعه ۱۷ تن، کلمه «قهرمان» آمده، اما این واژه در اصل فارسی است. در زمان عباسیان و...هم در متون عربی و القاب به کار رفته است. وکیل یا امین دخل و خرج</ref> الماء الطین ابوالمطفر شاه عباس الحسینی الصفوی بهادرخان خلدالله تعالی ملکه و سلطانه و افاض علی العالمین بره واحسانه الخان العادل امیرالامراء فی الزمان، ناشرالمعدله والبروالاحسان امامقلی خان ایده الله تعالی ضلاله العلی الی انقراض الزمان فی، ۱۰۳۳. {{سخ}}
* کتیبه بالای ایوان امامزاده به خط ثلث سفید بر متن لاجوردی باکاشی معرق{{سخ}}
قال الله سبحانه تبارک و تعالی و الذین آمنوا وعملوالصلحات فی روضات الجنات لهم ما یشاوون عند ربهم ذلک هوالفوز الکبیر، ذالک الذی یبشر الله عبادالذین آمنو و عملوالصالحات قل لااسئلکم علیه اجرالاللموده فی القربی و من یقرف حسنه یزوافیها حسبان الله غفور شکور صدق الله فی ۱۰۳۱،{{سخ}}
* در دو طرف ایوان به همان سبک در دولوحه مربع عبارت ذیل نوشته شده‌است: {{سخ}}
‹‹غلام با اخلاص پادشاه›› سمت راست ‹‹دین پناه امام قلی خان فی ۱۰۳۲›› سمت چپ در آوردند، متضمن سوره هل اتی (سوره انسان)، است، از ابتدا تا انتها جز دوکلمه آخر که گویا جا نبوده و نوشته نشده‌است. {{سخ}}
* کتیبه روی سنگ معجر در ورود به حرم به خط نستعلیق گل و بوته دار برجسته: {{سخ}}
زنده یاد جاج ابوالقاسم مهاجری که اذان معروفش در مسجد حاجی، اذان موذن‌زاده اردبیلی را تداعی می‌کرد و، زنده یاد حاج آقا تقی میثمی که به خاطر صدای ملکوتی‌اش همانند عندلیب تولایی در خاطره مردم گلپایگان همیشه زنده است، اشعار کتیبه‌های هفده‌تن را برای مردم می‌خواندند. آشیخ، فرزانه مرد نابینایی که در هر ماه رمضان در مسجد جامع گلپایگان، دعای «یا علی یا عظیم یا غفور یا رحیم» را می‌خواند نیز ـ این اشعار را از حفظ داشت.<ref>آشیخ دیگری هم بود که کفشها را واکس می‌زد و مردم دوستش داشتند.</ref>
شهی که ترک فلک شد کمینه چاکـر او {{سخ}}
به قدر، در دوجهان نیست کس برابر او {{سخ}}
مـرا اگـر طلبـی رو بـرآستـان شهـی{{سخ}}
کـه هیچ کـس نـرود نـا امیـــد از در او{{سخ}}
ز آفـتــاب قیــامت نبــاشدش بـاکـی{{سخ}}
کسی که سایه لطف علـی است بر سـر او{{سخ}}
محمــد عربــی آبروی هـر دو سـرا{{سخ}}
کسی که خاک درش نیست خاک بر سر او{{سخ}}
[[پرونده: Golpa hevdahtan monabat.JPG |thumb|منبت کاری جلوی در ورودی هفده‌تن{{سخ}}کار استاد عبدالحسین معظمی]]
شنیده ام که تکلم نموده همچو مسیح{{سخ}}
بـــدین حدیـث لب لعــل روح پــرور او {{سخ}}
که من مدینه علم و علی دراست مـرا{{سخ}}
عجب خجسته حـدیثی کـه مـن سگ در او{{سخ}}
دلا مـحبت حیـدر مـجو بـی پـدری{{سخ}}
کـه دست غیـر گـرفتـه است پـای مادر او{{سخ}}
مـدام کاشی مـداح وصف شه گوید{{سخ}}
علی است در دو جهان شاه و میـر و سرور او{{سخ}}
__________________________ {{سخ}}
* کتیبه طولانی زیر گنبد به خط نستعلیق طلائی بر متن سفید ـ در حاشیه در سقف زیر گنبد: {{سخ}}این کتیبه نیز با چاپلوسی‌های زشت نسبت به شاه صفوی همراه است که عادلی تمام عیار است و هرگاه روترش کند، رستم دستان هم از بیمش خواهد لرزید و... {{سخ}}
هـزار شکـر کـز آثـار فضل سبحانـی{{سخ}}
جهان رهیـد زالطاف شـه ز ویـرانــی{{سخ}}
خـدیو دهر شهنشاه شه نشان عبـاس{{سخ}}
کـه چره می‌کنـدش چاکـری و دربانی{{سخ}}
زمانه گشته به عدل وی آن چنان معمور{{سخ}}
که نیست درخم زلــف بـتان پریشانی{{سخ}}
[[پرونده: Golpa hevdahtan zerih.JPG |thumb|گلپایگان، ضریح هفده‌تن]]
زبیم آب شـود زهــــره در دل رستـم{{سخ}}
گهی که از غضبش چین فتد به پیشانی{{سخ}}
ولـی امـام قلی خــان کـه هیچ ننماید{{سخ}}
بـه جیب دولت او شـوکت ثـمرخــانی {{سخ}}
بنـای گنبد ایـن روضه را اشاره نمــود{{سخ}}
تمـام گشت بـه اقبـال و فــر یـزدانی{{سخ}}
چه روضه غیرت بستان برای روضه خلد{{سخ}}
چــه روضه قبــله کــروبیـان روحانی {{سخ}}
مـقام مـدفن بـرهان اتقیــا یــعنــی{{سخ}}
ابـوالحسن دُرِ درج علـی عمـــــرانی{{سخ}}
ابوالحسن گـلی از گلشن امــام حسن{{سخ}}
که هست خاک درش، سرمه سلیمانـی{{سخ}}
عمارتش که بـود زیـب کـارخانـه کن{{سخ}}
بــه خاک بوسی و عجز، آفتاب نورانی{{سخ}}
ز آستـانــه او نـــور اقـــتباس کنـد{{سخ}}
هــزار کشتی مهر، اندر اوست طوفانی{{سخ}}
اگر چه صد چو نظامی و انـوری و ظهیر{{سخ}}
نمی سزنـــد سخن سنج مجلس خانی{{سخ}}
در کتبی چون « بحرالانساب الکبیر فی انساب العلویین » که منسوب به منصوربن موسی کاظم است و قیس آل قیس (منصورالباز الشهب) آنرا تصیحیح کرده‌استـ اشاراتی به هفده‌تن، سفر هیئتی از جرفادقان (گلپایگان) به مدینه و دیدار با حضرت علی (ع) و... شده که بدون نقد و پژوهش نمی‌توان پذیرفت.
'''بقعه ناصر بن علی'''
درقسمت شرقی هفده‌تن و در فاصله چند متری آن است. در مورد شهادت ناصربن علی شایعاتی وجود دارد که سنگدلی قاتلین او را می‌رساند. مردم می‌گویند کسانی که او را شهید کرده‌اند (شهریار و دار و دسته اش)، از ایادی خلیفه عباسی بوده‌اند و در نهایت بی رحمی ناصربن علی را زنده لای جرز دیوار گذاشته و شهید کرده‌اند. این بقعه نیز توسط امامقلی‌خان سردار لایق دربار صفویه ساخته شده که بعداً تعمیر گردیده‌است.
'''مسجد حجه الاسلام'''
این بنا یادآور آخوند ملا زین العابدین گلپایگانی (صاحب انوارالهدایه و معروف به حجه الاسلام) است. {{سخ}} در ورودی مسجد به راهرویی بطول چهل متر با سقف زیبایی به ارتفاع ۵ متر راه دارد. {{سخ}}صحن مسجد ۳۲ متر طول و ۲۴ متر عرض دارد. مسجد در سمت غرب واقع شده و در دو سمت در ورودی آن دو دهلیز قرینه بنا شده است. {{سخ}} روبروی در مسجد، محراب زیبا و جذاب آن به طول ۳ متر و عرض دو متر و ۶۰ سانتیمتر قرار دارد. این مسجد که حدود ۱۷۰ سال پیش ساخته شده، گنبد دوپوشی دارد که ارتفاعش تا صحن مسجد ۱۶ متر است. {{سخ}} مسجد حجه الاسلام گلدسته ندارد و سقف آن با طاق ضربی با آجر و کاشیهای زیبا پوشانده شده است. {{سخ}} در سمت شرق مسجد، شبستان با ستونهای جذابش قرار دارد. آرامگاه حجه الاسلام (آخوند ملا زین العابدین) هم در همین مسجد واقع شده که در منبت‌کاری شده و گچ بری‌های زیبایی دارد. {{سخ}} مسجد حجه الاسلام در خیابان امام حسین گلپایگان واقع شده و به شماره ۱۴۲۰۹ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
'''گنبد بابامصری'''
[[آذرآباد]] که به دوران ساسانیان مربوط است، یادآور نیاکان زردتشتی ما است که به آتش (آذر) به چشم احترام می‌نگریستند. این شهر امروز در منطقه ورزنه گلپایگان (گلشهر) و در فاصله ۲۵ کیلومتری گلپایگان قرار دارد. برخی آذرآباد را نام قدیم ورزنه امروزی که بخشی از شهرستان گلپایگان است می‌دانند.
'''امامزاده ابوالفتوح در وانشون'''
[[پرونده: Vaneshan golpayegan.JPG|thumb|'''روستای زیبای وانشون در گلپایگان]]
بقعه زیبای امامزاده ابوالفتوح سلیمان بن موسی بن جعفر(ع)، که جاذبه هایش کمتر از روستای معروف ابیانه نیست، در ۱۲ کیلومتری گلپایگان، در روستای وانشان (وانشون) قرار دارد که با توجه به کتیبه داخل حَرم، به قرن دهم هجری مربوط می‌شود. {{سخ}}
برفراز بقعه چهارگوش آجری گنبدی هرمی و دوازده ترکی کشیده شده‌است که از زیبائی خاصی برخوردار است. {{سخ}}روی صندوق آیاتی از قرآن مجید نوشته شده و کلمه «صندوق شاه حسین فرید ونشکوه» دیده می‌شود.{{سخ}}
در میان دیدنی‌های وانشان (بابادودورشاه، لمبی، مورا، دزی، دیگا، کوه محد حیدر، قلعه جمال، حسن آباد، سدکرا، مقبره بهلون، برج حاج فرج الله و مزرعه امیریه) ـ امامزاده ابوالفتوح، جایگاه ویژه‌ای دارد. {{سخ}}
فضای داخلی گنبد (گنبذ) دارای یک صندوق چوبی منبت کاری شده بسیار نفیس است که در حال حاضر ضریح روی آن قرار گرفته است. {{سخ}}زیر سقف چوبی نقاشی و خوشنویسی زیبایی با خط نستعلیق دیده می‌شود که کار استاد محمود نجار و استاد یوسف خوانساری است.{{سخ}}
درب قدیمی امامزاده ابوالفتوح که یکبار در سال ۱۳۰۹ زراندوزان یهودی به آن طمع کردند، شاهکار منبت کاری در زمان شاه تهماسب صفوی است.{{سخ}}
در متن عربی زیارتنامه این امامزاده (در سطر پنجم زیارتنامه که در حرم است)، کلمه فارسی شاهزاده به چشم می‌خورد.{{سخ}}
این زیارتنامه قدیمی، در سال ۱۳۵۱ با خط زیبای محمد صانعی خوانساری مجدداً خوشنویسی شده‌است.{{سخ}}
السلام علیک یا سیدی وابن سیدی یا شاهزاده ابوالفتوح...{{سخ}}
'''شمعون کلیمی و در عتیقه شاهزاده ابوالفتوح'''
[[پرونده: Golpa vaneshan.JPG|thumb|'''کوچه ای در روستای زیبای وانشون''']]
در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی شخصی به نام شمعون کلیمی برای خرید درب عتیقه شاهزاده ابوالفتوح روستای وانشان به خادم آن مراجعه می‌کند و ایشان هم حکم شرعی فروش درب‌ها را از روحانی محل (مرحوم آیه الله شیخ محمد صادق علامه) می‌پرسد، {{سخ}} کهنسالان نقل کرده‌اند که ایشان پاسخ می‌دهد :اگر این درب قابل استفاده نیست، فروش آن مانعی ندارد و باید پول آن را خرج تعمیر و مرمت زیارتگاه شاهزاده ابوالفتوح کنید.. {{سخ}}
پس از این فتوا، درب امامزاده به فروش می‌رسد. اما بعد از مدتی شمعون هنگام خروج از مرز ایران، گیر می‌افتد و در بازجویی می‌گوید که این در را از خادم زیارتگاه شاهزاده ابوالفتوح خریده است.
ماموران حکومتی به خادم شاهزاده ابوالفتوح مراجعه می‌کنند او هم می‌گوید: من به حکم مجتهد محل‌مان این درب را فروخته ام و سرانجام شیخ محمدصادق علامه را برای محاکمه به اراک احضار می‌کنند. این محاکمه سالها طول می‌کشد و در نهایت در تاریخ ۵ فروردین ۱۳۱۹ دادگاه استان تهران به این دلیل که معامله درب امامزاده سال ۱۳۰۹ صورت گرفته و درب امامزاده دراول آذر سال ۱۳۱۰ درفهرست آثار ملی ثبت شده، روحانی مزبور را تبرئه می‌کنند. {{سخ}}هیئت دادرسان شمس الدین امین علائی و محمدحسن خاتون آبادی بوده و پرونده مزبور در وزارت دادگستری شماره ۵۸۱۰/۱۸ دارد.
'''بقعه باب شیخ / دره شهیدان / گوشه'''
[[پرونده: Babshekh golpa.JPG|thumb|باب شیخ در دل کوه، نزدیک دره شهیدان]]
در دامنه ارتفاعات کوه الوند در شمال شهر گلپایگان کمی بالاتر از معدن سرب بقعه ساده و بی الایش باب شیخ (بابا شیخ) قرار دارد. دره شهیدان و گوشه هم در همین مسیر است.<ref>نیکوس کازانتزاکیس نویسنده فقید یونانی که کتب «زوربا» و «مسیح بازمصلوب»...را نوشته، رمانی دارد به نام «فرانسیس اسیزی» (سرگشته راه حق) {{سخ}} St. Francis of Assisi, Φτωχούλης του Θεού. توصیف کازانتزاکیس از فرانسیس اسیزی در کوه، یادآور باب شیخ، گوشه و «دره شهیدان» است.</ref>
'''صالح پیغمبر'''
این زیارتگاه در در قله کوه واقع شده‌است. در گذشته‌های دور راه برای صعود به قله کوه وجود داشته و امروزه از زیر قله به دامنه کوه شیبی بسیار تند مانند دیواره سنگی وجود دارد و صعود به آن یکی از مشکلات کوهنوردی است.{{سخ}}
در افواه شایع است که آجرها را پشت بز می‌بستند و از راهی که امروزه صاف و پرتگاه شده‌است به قله کوه حمل می‌کرده‌اند.
در زیر کوهپایه، تخته سنگ عظیمی است که شبیه به شتر خوابیده‌است. مردم پاک و خوش قلب آنرا «ناقه صالح» می‌پندارند و جالب آن است که داستان مشهور سامسون و دلیله (درباره صالح پیغمبر) بین مردم رواج دارد.
'''امامزاده عمران ابن علی'''
بقعه امامزاده عمران ابن علی در گوگد قرار دارد. در گوگد مردم معتقدند که این بقعه بسیار قدیمی است. درهای ورودی این بارگاه، ارزش زیادی داشته است و گویا در محل دیگری نگهداری می‌شود. این بنا در ۲۰ سال گذشته بازسازی شده‌است.
'''ظرف آتشدان مفرغی'''
| 