عضدالدوله دیلمی: تفاوت میان نسخه‌ها

▲فناخسرو(پناه خسرو) در سال ۳۳۸ه ق / ۹۴۹ م پس از درگذشت عمویش [[عمادالدوله علی]]، هم به وصیت او، در حالی که سیزده سال سن داشت در [[شیراز]] به تخت نشست. در این هنگام پدرش [[رکن‌الدوله حسن]] هنوز زنده بود. رکن‌الدوله وارث لقب امیرالامرایی [[آل بویه]] گردید و فناخسرو عملاً تا مدتها نایب و عامل پدرش بود. به گواهی سکه ای که تاریخ سال ۳۴۰ ه ق / ۲-۹۵۱ م را دارد<ref>مجموعه سکه‌شناسی برلین</ref> به زودی فناخسرو لقب ''عضدالدوله'' را از خلیفه بغداد دریافت کرد. هر چند که به نظر میرسد که در ابتدا قصد آن بود که لقب ''تاج‌الدوله'' به فناخسرو داده شود، اما ظاهراً عموی فناخسرو یعنی [[معزالدوله احمد]]، امیر آل بویه در بغداد، لقب ''تاج‌الدوله'' (تاج حکومت) را برای برادرزاده اش زیادی دانسته و لاجرم خلیفه به لقب عضدالدوله (بازوی حکومت) اکتفا کرده است<ref>رسوم دارالخلافه، هلال الصابی</ref>.

▲در بیشتر این دوران که بیش از ۲۵ سال به طول انجامید (به جز چند سال پایانی) وظیفه کشورداری و کشورگشایی عملاً بر دوش رکن‌الدوله بود و عضدالدوله در آرامش با ثبات فارس پرورش میافت تا به پادشاهی بزرگ تبدیل گردد که می بایست بعدها نقش مهمی در تاریخ ایران بازی کند. در حالی که امرای بزرگ اولین [[آل بویه]]، [[عمادالدوله علی]] و [[رکن‌الدوله حسن]] خزانه اندکی از دانش داشتند و شاید حتی با خواندن و نوشتن نیز آشنا نبوده اند، عضدالدوله کاتبی زبر دست بود و شعر گفتن میدانست. یکی از استادان عضدالدوله، وزیر او (و رکن‌الدوله) [[ابوالفضل ابن العمید]] بود.

▲در سال ۳۶۶ ه ق / ۹۷۶ م [[رکن‌الدوله حسن]] درگذشت و با بوجود مقاومتهایی از سوی دیگر امرای [[آل بویه]]، ابو شجاع عضدالدوله وارث لقب امیرالامرایی گردید. وی در سال ۳۶۷ ه ق / ۹۷۷ م عزالدوله فرزند معزالدوله را در خوزستان و سپس در سامرا شکست داد و به قتل آورد. سپس در رشته ای از جنگها که تا سال ۳۶۹ ه ق / ۹۸۰ م به پایان رسیدند، چیرگی خود را بر بین النهرین و خراسان مسلم ساخت و پادشاه بی رقیب امپراتوری آل بویه گردید که وسعت آن اکنون به مراتب از مرزهای دوران [[عمادالدوله علی]] فراتر رفته بود.

▲محدوده جغرافیایی امپراتوری آل بویه در زمان عضدالدوله از عمان تا دریای خزر و از کرمان تا سرحدات شمالی سوریه میرسید. عضدالدوله پس از فراغت از جنگها، به بغداد نقل مکان کرد. هر چند که [[شیراز]] تختگاه اولیه عضدالدوله، همچنان موقعیت سنتی پایتخت آل بویه را برای خود حفظ کرد.

▲در این زمان عضدالدوله علاوه بر القاب ''امیر الامرا''، ''امیر عادل'' و ''الملک العادل''، رسماً عنوان ''شاهنشاه'' را اتخاذ کرده بود، عنوانی که از سال ۳۶۹ ه ق / ۹۸۰ م بر روی سکه‌های عضدالدوله نیز یافت می‌شود و نشان از گرایش او به اتصال با سنت ایرانی پیش از اسلام دارد. چنین گرایشی را در این دوران، نه تنها در عضدالدوله، بلکه در امرای مقدم [[آل بویه]] و همچنین [[آل زیار]] میتوان جستجو کرد.

▲حضور سنگین عضدالدوله در بغداد موجب کشمکشهای زیادی میان وی و خلیفه عباسی گردید، اما در عمل عضدالدوله موفق شد قدرت خلیفه را به تشریفات مذهبی محدود کرده، شکلی اولیه از ''جدایی مذهب از حکومت'' را بوجود آورد. در سال ۳۶۷ ه ق / ۹۷۷ م پس از شکست عزالدوله، مراسم مفصلی در بغداد برگزار گردید که طی آن عضدالدوله از خلیفه تاج و علم و لقب ''تاج المله'' را دریافت کرد. تکلف و پیچیدگی مراسم تاج گذاری عضدالدوله یاد آورد سنتهای تاج گذاری برخی پادشاهان سده‌های میانه در اروپا در حضور پاپ میباشد.

▲آرامش نسبی و توجه عضدالدوله به آبادانی ملک موجب رونق کشور و ساخت ابنیه بسیار در این دوران گردید. عضدالدوله در شیراز ارگی برآورد. در پی رونق اقتصادی و رشد شهر شیراز محله ای جدید به نام ''فناخسرو گرد'' در شمال یا شمال شرق شیراز قدیم به این شهر اضافه کرد. کاخ عضدالدوله در شیراز دو طبقه داشته و با کتابخانه شامل سیصد و شصت اتاق میگشت. همچنین [[بند امیر (رود کر)]] که برای مهار آب رود کر برای مصارف کشاورزی ساخته شده از یادگارهای عضدالدوله است.

▲عضدالدوله شهر ساسانی ''گور'' را بازسازی کرد و نام آنرا به ''فیروز آباد'' تغییر داد.

▲فعالیتهای شهرسازی عضدالدوله از مرزهای فارس فراتر میرود. مناره ای در سیرجان (خرابه‌های آن در هشت کیلومتری شرق سعیدآباد باقیست) از یادگارهای دیگر اوست. توسعه جاده‌ها در خوزستان و ساختن آبراهه ای میان کارون و فرات نمونه هایی از تلاشهای عضدالدوله برای رونق تجارت در عصر [[آل بویه]] به دست میدهند.

▲عضدالدوله در بغداد نیز کاخ با شکوهی برآورد و طرح جاه طلبانه ای برای بازسازی بغداد فراهم کرد. برای این مقصود به مالکین خانه‌های بغداد وام داد و پته هایی که به آنها داد شباهت عجیبی با اسکناسهای امروزی دارند. عضدالدوله همچنین در بغداد بیمارستان بزرگی برآورد که [[بیمارستان عضدی]] نام گرفت.

▲{{شاهان بوییان}}