غجدوانی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Amirobot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ربات: تصحیح جایگذاری کاما، شمارگان هزارگان; زیباسازی
Rashtiani56 (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸:
 
 
'''خواجه عبدالخالق غجدوان'''ی(متوفی۵۷۵) زاده قریه «غجدوان» در شش فرسنگی بخارا است که از بزرگترین پیران طریقت نقشبندی و از مشایخ نامی ماوراءالنّهر است. خواجه عبدالخالق در مبادی حال در بخارا به تحصیل علوم می‌پردازد. از استادانش فقط نام «امام صدرالدّین» در برخی مآخذ ذکر شده که عدالخالق بر او تفسیر می‌خوانده است.<br />
در سن بیست و دو سالگی به هنگام اقامت «خواجه یوسف همدانی»(۵۵۳ ـ ۴۴۰ هـ) در بخارا، از او طریقت می‌گیرد و پس از رفتن خواجه یوسف به خراسان، عبدالخالق به ریاضت و خلوت و مجاهدت می‌نشیند و پس از چندی به ارشاد می‌پردازد. تا آنگاه که در ۵۷۵ هـ وفات می‌یابد و در همان دیه غجدوان به خاکش می‌سپرند. او خود وصیت کرده بوده است که قبرش را عمارت نکنند از همین روی است که قبر او فاقد هر نوع بارگاه یا گنبد است. منابع متأخرتر از عمارت مزار حکایت می‌کند و اینکه آنجا زیارتگاهی معتبر بوده و مجاورانی داشته است. خواجه ملای اصفهانی که در شوال ۹۱۴ هـ به همراه سلطان محمّد شیبانی به زیارات آنجا رفته، از این مزار توصیفی کرده است. نایب الصدر شیرازی نیز در۱۳۱۶ ق. به غجدوان رفته و مزار خواجه را زیارت کرده است.<br />
سلسلة خواجگان منسوب بدوست و هشت اصل از اصول یازدگانة طریقة نقشبندی ازوست.« بهاءالدّین نقشبند» خود را پروردة روحانیت عبدالخالق غجدوانی می‌دانست و متأثّر از او بود. به همین جهت است که طریق نقشبند بر اساس تعالیم خواجه عبدالخالق بنیان شده است. خواجه عبدالخالق مبنای طریقة خود را بر این هشت اصل نهاده بود: هوش در دم، نظر بر قدم، خلوت در انجمن، سفر در وطن، بازگشت، نگاه‌داشت و یادداشت. بهاءالدّین نقشبند این هشت اصل را گرفت و خود سه اصل دیگر(وقوف قلبی، وقوف عددی، وقوف زمانی) بدانها افزود. و بنای طریقت نقشبندی این یازده کلمه شد.<br />
خواجه عبدالخالق به مانند اخلاف نقشبندیش از صوفیان میانه‌رو بود، مواظب سنّت و ملازم شریعت بود(در رسالة وصایا می‌گوید:« بر تو باد بر سنّت و جماعت ملازمت نمایی و بر طریقت سنّت قدم زنی، که هرچه نو بیرون آورده‌اند، آن مخالف سنّت و جماعت است، آن ضلالت است...») و نیز ذکر جهر را منکر بود و ذکر را ذکر خفیه می‌دانست. وی کتابی نیز در مقامات استاد خود به نام «مفتاح الطالبین» تألیف کرد و در ۹۷۳ ق نیز خلاصه‏ای از آن را به نام «جاده العاشقین» نگاشت.عبدالخالق شعر نیز می‌سروده است در متن مقامات سه رباعی از او نقل شده و در پایان همین مقامات کاتب یک قطعة نه بیتی به نام «دهقان‌نامه» و یک رباعی به نام او نوشته است.<br />
خواجه عبدالخالق مبنای طریقة خود را بر این هشت اصل نهاده بود: هوش در دم، نظر بر قدم، خلوت در انجمن، سفر در وطن، بازگشت، نگاه‌داشت و یادداشت. بهاءالدّین نقشبند این هشت اصل را گرفت و خود سه اصل دیگر(وقوف قلبی، وقوف عددی، وقوف زمانی) بدانها افزود. و بنای طریقت نقشبندی این یازده کلمه شد.
صاحب نفحات می نویسد: اتفاق روش ایشان در طریقت حجت است و مقبول همه ٔ فرقه اند علی الدوام در راه صدق و صفا و متابعت شرع و سنت مصطفی (ص ) و مجانبت و مخالفت اهل بدعت و هوی کوشیده اند و روش پاک خود را از نظر اغیار پوشیده اند. بعد از آنکه شیخ الشیوخ خواجه امام ابویعقوب یوسف همدانی به بخارا آمدند خواجه عبدالخالق صحبت ایشان را دریافتند و تا مدتی که در بخارا بودند همچنان بود و پس از خواجه یوسف به ریاضت مشغول شدند و احوال خود را پوشیده میداشتند. خواجه عبدالخالق را سه خلیفه بوده است : خواجه احمدصدیق ، خواجه عارف ریوگروی و خواجه اولیاء کلان ، و سلسله ٔ نسبت ارادت خواجه بهاءالحق والدین نقشبند (ره ) از این جماعت به خواجه عارف میرسد. (از نفحات الانس و قاموس الاعلام ). از نفحات الانس چنین برمی آید که یکی از خلفای خواجه عبدالخالق خواجه عارف ریوگروی ، و یکی از خلفای خواجه عارف خواجه محمود الخیر فغنوی است و خواجه علی رامتین از خلفای خواجه محمود است و از رامتین منقول است که اگر در روی زمین یکی از فرزندان خواجه عبدالخالق بودی منصور هرگز بر سر دار نرفتی . (از نفحات الانس ). خواجه علی رامتین از خلفاء خواجه عبدالخالق غجدوانی است . (از تعلیقات فروزانفر بر فیه مافیه ص 308). بنقل قاموس الاعلام به سال 617 هَ . ق . درگذشت .<ref>لغت نامه دهخدا، ذيل مدخل غجدواني</ref><ref>Kabbani, Muhammad Hishamي</ref>
خواجه عبدالخالق به مانند اخلاف نقشبندیش از صوفیان میانه‌رو بود، مواظب سنّت و ملازم شریعت بود(در رسالة وصایا می‌گوید:« بر تو باد بر سنّت و جماعت ملازمت نمایی و بر طریقت سنّت قدم زنی، که هرچه نو بیرون آورده‌اند، آن مخالف سنّت و جماعت است، آن ضلالت است...») و نیز ذکر جهر را منکر بود و ذکر را ذکر خفیه می‌دانست. وی کتابی نیز در مقامات استاد خود به نام «مفتاح الطالبین» تألیف کرد و در ۹۷۳ ق نیز خلاصه‏ای از آن را به نام «جاده العاشقین» نگاشت.
<br />
عبدالخالق شعر نیز می‌سروده است در متن مقامات سه رباعی از او نقل شده و در پایان همین مقامات کاتب یک قطعة نه بیتی به نام «دهقان‌نامه» و یک رباعی به نام او نوشته است.<br />
 
'''آثار:'''<br />
 
در مجموعه‌های خطی چند رسالة کوچک منسوب به خواجه عبدالخالق موجود است و از آن جمله یکی رسالة «وصیت‌نامه» است که به نامهای «وصایا» و«نصایخ» نیز مشهور است. به گفتة فخرالدّین کاشفی، این رساله را عبدالخالق برای فرزند معنوی خود «خواجه اولیاء کبیر» نوشته است. از این رساله نسخی چند در کتابخانه‌های جهان موجود است. و عبدالخالق در آن مریدان را به اتباع سنّت و اجتناب از هوی و بدعت و پرهیز از رذایل اخلاقی و دوری از صوفیان جاهل... سفارش کرده است. نسخه چاپ سنگی این وصیت‌نامه در کتابخانه ملی ایران موجود است.
رسالة آداب طریقت را که برخی اثری جداگانه از او شمرده‌اند ظاهراً همین رسالة وصیت‌نامه باشد چه اوّلاً موضوعات و مطالب هردو رساله یکی است و ثانیاً در رسالة آداب طریقت نیز، نصایح خطاب به خواجه اولیاء کبیر است.<ref>بهاءالدّین نقشبند، بي تا، صص 35-32</ref>
<br />
 
'''راهنمای جامعی از نسخ خطی مربوط به خواجه عبدالخالق غجدوانی'''<br />
 
کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۱۲۵۶۷ المغرب فی ترتیب المعرب؛<br />
 
 
کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۱۶۴۱ شرح کافیه؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۵۵ - ۲۶۰ عوارف المعارف؛ <br />
 
کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۱۳/۱۲۴۲۸ مجموعه شرح حال عبدالخالق غجدوانی؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۹۵۱۶ شرح فصوص الحکم؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران شرح ایساغوجی؛ نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ش ۱۸۳۸ جاده العاشقین؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۸۸۲۶ قصص انبیاء؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ش ۵۶۱ - عارف حکمت شرح بعضی از احوال و معارف " علاء الحق و الدین محمد بن محمد آپیزی القهستانی؛ <br />
 
کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی ۳۴۶۲ مجموعه؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۶۴۷۸ رساله صاحبیه؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اوراد فتحیه؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲۷۶ B موعظه : ( رساله - )؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران سیره الرسول به ترکی؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲۴۳۱ تذکره الخوانین؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مسلک العارفین - کشف الرموز عبید الله به عبد الله؛ <br />
 
کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران [۲۵۱ - ج] این نسخه شماره یکم دفتر است - ۴۸۶۵۸ آداب طریقت؛ <br />
 
کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۲/۱۲۵۳۷ مجموعه آداب طریقت یا ( وصیت نامه ) یا ( رشحات )؛ <br />
 
کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۱/۱۲۵۳۷ مجموعه صاحبیه؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران شماره ۴۰۳ فارسی مونیخ کلیات؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران خیرالکلام؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رساله؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۱۱۸ پ - ۱۱۹ پ آداب و طریق سلطان المشایخ عبد الخالق غجدوانی؛ <br />
 
کتابخا نه مجلس شورای اسلامی شماره ۲ ۲۱۸ پ - ۱۱۹ پ آداب و طریق سلطان مشایخ عبد الخالق غجدوانی؛ <br />
 
کتابخانه ملی ملک ص ۷۹ - ۱۰۳ کلمات قدسیه؛ <br />
 
کتابخانه ملی ملک ۱۱۲پ - ۱۱۳ر نصایح:؛ <br />
 
کتابخانه ملی ملک حورائیه :؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رساله خواجه عبد الخالق غجدوانی .؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران سرگذشت خواجه عبدالخالق غجدوانی ؛ .<br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مقاصد الکلام؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران از رساله عبد الخالق غجدوانی.؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مقاصد الکلام؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲۲۳۲ الفوائد الضیائیه؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۱- ۴ حاشیه یکم آداب؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رشحات خواجه عبد الخالق غجدوانی؛ <br />
 
نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲/۱۵۱ وارنر مورخ ۹۰۰ ( ۵ : ۲۳۲ ش ۲۶۴۱ ) ذکر عبد الخالق غجدوانی ( درگذشته ۵۷۵ )؛<br />
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۷ پ - ۲۵ پ مقامات؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۱۳۴ روپ نصایح یا آداب طریقت؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲ ر - ۱۱۹ پ سرگذشت و سخنان عارفی نسفی؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۶۸ پ و ۶۹ ر ختم خواجگان؛ <br />
 
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (۱۲۰ ر - ۱۲۴ پ ). رساله در آداب طریقت؛ <br />
 
کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ص ۱۰۵ - ۱۴۲ دفتر الطب الملوکی؛<br />
کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گ ۱۲۶ طریقه ختم نقشبندیه؛ <br />
 
کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۶۳ الف طریقه ختم سوره توحید؛ <br />
 
کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۴۳۴ مجموعه؛ <br />
 
مرکز ملی نسخ خطی گرجستان PAC ۴۷۳.۱ وصایای غجدوانی ؛ <br />
 
*کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۱۲۵۶۷ المغرب فی ترتیب المعرب؛<br />
مرکز ملی نسخ خطی گرجستان PAC ۵۱۹.۱ رشحات=آداب طریقت،(در این نسخه هشت ویژگی برای پیروان طریقت شرح داده شده است)<br />
*کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۱۶۴۱ شرح کافیه؛ <br />
[http://www.aghabozorg.ir www.aghabozorg.ir]
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۵۵ - ۲۶۰ عوارف المعارف؛ <br />
*کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۱۳/۱۲۴۲۸ مجموعه شرح حال عبدالخالق غجدوانی؛<br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۹۵۱۶ شرح فصوص الحکم؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران شرح ایساغوجی؛ نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ش ۱۸۳۸ جاده *العاشقین؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۸۸۲۶ قصص انبیاء؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ش ۵۶۱ - عارف حکمت شرح بعضی از احوال و معارف " علاء الحق و الدین محمد بن محمد آپیزی القهستانی؛ <br />
*کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی ۳۴۶۲ مجموعه؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۶۴۷۸ رساله صاحبیه؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اوراد فتحیه؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲۷۶ B موعظه : ( رساله - )؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران سیره الرسول به ترکی؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲۴۳۱ تذکره الخوانین؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مسلک العارفین - کشف الرموز عبید الله به عبد الله؛ <br />
*کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران [۲۵۱ - ج] این نسخه شماره یکم دفتر است - ۴۸۶۵۸ آداب طریقت؛ <br />
*کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۲/۱۲۵۳۷ مجموعه آداب طریقت یا ( وصیت نامه ) یا ( رشحات )؛ <br />
*کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی شماره ۱/۱۲۵۳۷ مجموعه صاحبیه؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران شماره ۴۰۳ فارسی مونیخ کلیات؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران خیرالکلام؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رساله؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۱۱۸ پ - ۱۱۹ پ آداب و طریق سلطان المشایخ عبد الخالق غجدوانی؛ <br />
*کتابخا نه مجلس شورای اسلامی شماره ۲ ۲۱۸ پ - ۱۱۹ پ آداب و طریق سلطان مشایخ عبد الخالق غجدوانی؛ <br />
*کتابخانه ملی ملک ص ۷۹ - ۱۰۳ کلمات قدسیه؛ <br />
*کتابخانه ملی ملک ۱۱۲پ - ۱۱۳ر نصایح:؛ <br />
*کتابخانه ملی ملک حورائیه :؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رساله خواجه عبد الخالق غجدوانی .؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران سرگذشت خواجه عبدالخالق غجدوانی ؛ .<br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مقاصد الکلام؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران از رساله عبد الخالق غجدوانی.؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران مقاصد الکلام؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲۲۳۲ الفوائد الضیائیه؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۱- ۴ حاشیه یکم آداب؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران رشحات خواجه عبد الخالق غجدوانی؛ <br />
*نشریه نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲/۱۵۱ وارنر مورخ ۹۰۰ ( ۵ : ۲۳۲ ش ۲۶۴۱ ) ذکر عبد الخالق غجدوانی ( درگذشته ۵۷۵ )؛<br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۷ پ - ۲۵ پ مقامات؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۱۳۴ روپ نصایح یا آداب طریقت؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۲ ر - ۱۱۹ پ سرگذشت و سخنان عارفی نسفی؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ۶۸ پ و ۶۹ ر ختم خواجگان؛ <br />
*کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (۱۲۰ ر - ۱۲۴ پ ). رساله در آداب طریقت؛ <br />
*کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ص ۱۰۵ - ۱۴۲ دفتر الطب الملوکی؛<br />
*کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گ ۱۲۶ طریقه ختم نقشبندیه؛ <br />
*کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۶۳ الف طریقه ختم سوره توحید؛ <br />
*کتابخانه ومرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۴۳۴ مجموعه؛ <br /><ref>[http://www.aghabozorg.ir www.aghabozorg.ir]</ref>
*مرکز ملی نسخ خطی گرجستان PAC ۴۷۳.۱ وصایای غجدوانی ؛ <br />
*مرکز ملی نسخ خطی گرجستان PAC ۵۱۹.۱ رشحات=آداب طریقت.در این نسخه هشت ویژگی برای پیروان طریقت شرح داده شده است.<ref>Mmamatsadhvili,1977</ref>
{{پانویس}}
== منابع ==
*Mamatsashvili, M.G.Katalog persidskikh rukopisei Instituta rukopisei im. K.S. Kekelidze =Catalogue of the Persian manuscripts , Tbilisi, USSR : Metsniereba, 1977
*لغت نامه دهخدا ذيل مدخل غجدواني
*قدسیه، کلمات بهاءالدّین نقشبند، با تصحیح و مقدمة احمد طاهری عراقی، بي تا
*Kabbani, Muhammad Hisham, Classical Islam and the Naqshbandi Sufi Tradition,2004