شهرستان تربت جام: تفاوت میان نسخه‌ها

* تپه صدرآباد تربت جام: در کناره جنوب کشف رود، در ۳ کیلومتری غرب پل خاتون قرار دارد. در کاوش‌های غر مجاز، آجرهای سرخ رنگ ۵ * ۲۵ * ۲۵ سانتیمتر در آن پیدا شده‌است. در این تپه سفال‌های بدون لعاب با نقش برجسته قالب‌زده و دارای نقش‌های نیم استوانه‌ای و باندهای عمودی برجسته هستند، که تزیینات روی ظرف‌های نقره ساسانی را به یاد می‌اورند. این تأثیر از هنر دوران ساسانی مربوط به سده‌های نخستین اسلامی است.

* تپه جهانگیرآباد تربت جام: در ۷ کیلومتری جنوب شرقی پل خاتون و دو کیلومتری غرب گرماب قرار دارد. این تپه برای کشاورزی هموار شده، ولی در نقاط بلند آن، قطعه سفال‌هایی دیده می‌شود که شبیه سفال‌های تپه صدرآباد و مربوط به سده‌های نخستین اسلامی است.

* تپه قشه توت تربت جام: در ۱۰ کیلومتری صالح آباد و ۷۷ کیلومتری شمال شرقی شهر تربت جام، بر سر راه آن دو شهر قرار دارد. برش‌هایی که در اثر خاک‌برداری در بخش جنوبی محوطه ایجاد شده، تا ژرفای زیاد، لایه‌های خاکستر و خاک سوخته به همراه سفال و استخوان را نمایان کرده‌است. سفال‌های قشه توت از نظر گوناگونی در فرم، نقش‌های بسیار و دیرینگی به دو دسته بزرگ پیش از تاریخ و تاریخی بخش می‌شوند. در میان انبوه سفال‌های نقش دار تپه جنوبی، قطعه‌ای از کف یک ظرف کوچک مرمری سفید و یک صافی کوچک سفالی و نیمی از یک دوک گلی نیز به‌دست آمده‌است. با بررسی محوطه‌های پیش از تاریخ شمال شرق و شرق ایران روشن می‌شود که سفال‌های تپه قشه توت، از نظر نقش و فرم، با سفال‌های تپه‌های آنو، در نزدیکی عشق آباد ترکمنستان، محمد آباد مازندران، شهر سوخته سیستان، کویته پاکستان، نمازگاه، آق تپه در ترکمنستان قابل مقایسه‌است که در مجموع نزدیک هستند با سفال‌های طبقه دوم سیلک و از دوران کالکولیتیک. اما در جزییات، تأثیر پذیری بسیاری از اشیاء به دست آمده در شهر سوخته سیستان، قابل دیدن است. از جمله قطعه‌ای از ظرف کوچک مرمری‌که نمونه آن به فراوانی در میان آثار به دست آمده از شهر سوخته سیستان دیده می‌شود

 

* زیارتگاه شیخ احمد: یکی از مراکز زیارتی شرق ایران است که در قرن نهم هجری به اوج شکوفایی خود رسید. مجموعه، مشتمل بر ساختمان‌هایی است که در اضلاع غربی و شمالی حیاطی مستطیل شکل و بزرگ گرد آمده‌است و در قلب مجموعه، گنبد خانه با ایوانی در جلوی آن قرار دارد. در طرفین ایوان، دو بنا به نام‌های مسجد کرمانی و گنبد سفید یا مسجد رواق، قرار دارند. در جبهه غربی [[گنبدخانه]]، سراچه؛ در سمت مشرق آن مسجد عتیق، و در جبهه جنوبی، مسجد جامع جدید واقع شده‌است که شبستان گنبددار آن با گنبد خانه مزار، بر روی یک محور که از در ورودی مجموعه شروع می‌شود. قرار دارند. در جبهه غربی صحن بزرگ مقابل ایوان مزار، بنایی موسوم به گنبد سبز که قسمتی از مدرسه جلال الدین فیروز شاه است، قرار دارد. در جلوی مجموعه نیز سر در ورودی و در مقابل آن، آب انباری واقع شده‌است. علاوه بر این‌ها، بناهایی شامل دو خانقاه از امیر تیمور در جبهه شرقی مزار، و مدرسه‌ای از علاءالدین محمد فریوندی - وزیر خراسان در زمان ابوسعید و طغاتیمورخان - و نیز مدرسه دیگری در جبهه مقابل مدرسه فیروز شاه و متصل به مسجد جامع عتیق که توسط شخصی به نام «امیر شاه ملک» ساخته شده‌است، وجود دارد.

* مرقد شیخ احمد جامی نامقی تربت جام: پس از آن که شیخ احمد نامقی - عارف مشهور - در سال ۵۳۶ هـ. ق. درگذشت، او را در جلوی دروازه معدآباد به خاک سپردند. قبر شیخ که امروزه در جلوی ایوان قرار گرفته، با اجر و گچ به طول ۲۰/۵ و عرض حدود ۲ و ارتفاع حدود ۱ متر ساخته شده‌است و در کنار آن، درخت پسته کوهی کهنسالی قرار دارد که زایران تربت شیخ، اعتقاد خاصی بدان دارند. دو سنگ قبر افراشته سفید رنگ بر بالای سر و پایین پای مرقد وی نشانده‌اند که بر روی آن‌ها کتیبه‌هایی به خط کوفی و نستعلیق نوشته شده‌است و حواشی و قسمت‌های مختلف آن با گل و برگ و طرح مارپیچی و مقرنس زینت یافته‌است. بر گرداگرد مزار شیخ، معجری سفید رنگ به طول ۸ متر و ارتفاع ۵۰ سانتی‌متر کشیده‌اند و به فافصله هر یک متر آن، ستون سنگی سیاه رنگی قرار داده‌اند که تعداد آن‌ها ۱۸ عدد است و بر روی برخی از آن‌ها که در جبهه رو به روی صحن قرار دارند، کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق دیده می‌شود.

 

== منبع ==