سید جلال‌الدین اشرف: تفاوت میان نسخه‌ها

بر مطالعه کنندگان تراجم و انساب و سیر و اخبار معلوم است که عده‌ای از سادات، به این گونه القاب ملقب بوده‌اند چه آنکه یکی از اولاد موسی بن جعفر سید حسین ملقب به «علاءالدین» است که قبرش در شیراز است. پس ممکن است است لقب برادرش جلال الدین باشد که در بلده آستانه لاهیجان مدفون است.» و اما لقب اشرف را از عموی جدّ پدرش «عمر الاشرف ابن امام زین العابدین اتخاذ نموده استنموده‌است. اما در حقیقت اشرف نشانه برتری و شایستگی او نسبت به سایر برادران و ملاک تمیز او از سایر جلال الدین‌ها در میان علویان محسوب می‌شود.»[۳]

در سال ۲۰۱ ق. در حالی که ۲۱ سال داشت برای دیدن برادرش علی بن موسی همانند بسیاری از سادات و علویان از مدینه به بغداد آمد و تا سال ۲۰۴ در این شهر اقامت داشت. علت توقف او در بغداد معلوم نیست ولی برخی از مورخان معتقدند که وی در بغداد به امر برادرش علی بن موسی مشغول به تبلیغ بود، تا این که در سال ۲۰۳ ق. خبر قتل علی بن موسی به او رسید و در این زمان سادات و بزرگان و شیعیان برای عرض تسلیت خدمت او رسیدند و برای اولین بار در آن مجلس مسأله نهضت و مقابله با حاکم زمان مأمون عباسی مطرح شد و لذا سید اشرف در سال ۲۰۴ ق. وقتی که مأمون از مرو عازم بغداد شد، آن شهر را ترک کرد و به ایران مهاجرت نمود و همانند اغلب سادات و علویان به نقاط امن ایران پناهنده ‌شدشد و به صورت مخفیانه مشغول ترویج و تبلیغ شریعت محمدی و علوی گردید و مقدمات کار نهضت و قیام را فراهم می‌ساخت.

وی در حدود ۲۰ سال در آن سامان حکومت داشته استداشته‌است گرچه برخی ورود سید اشرف را در زمان حیات امام رضا علیه السلام دانسته‌اند و می‌گویند: وی در زمان حیات امام رضا علیه السلام به عنوان وکیل و نماینده تام الاختیار حضرت و یا برای تبلیغ به ناحیة دیلم مهاجرت نموده استنموده‌است که این قول را اکثر مورخان ‌ضعیفضعیف می‌شمارند و اعتقاد دارند که وی بعد از شهادت امام رضا علیه السلام به این ناحیه پناهنده شده استشده‌است.

سید جلال الدین اشرف هنگام ورود به دیلمان ظاهراً اولین مقابله و نبرد را در حوالی زنجان و قزوین که در آن عصر دارالمرز بین اعراب مسلمان و دیلمیان بود با خوارج و لشکریان خلفای عباسی داشته استداشته‌است. گویا برخی از مأموران حکومتی، آن حضرت را شناسایی نموده و در صدد دستگیری وی بر می‌ایند که حضرت با تعدادی از یاران و همراهانش با آنان درگیر شده و این جنگ به مدت ۴ ماه به طول می‌انجامد. سرکردگی سپاه عباسی را در ناحیه زنجان و قزوین و طارم مردی به نام «بابا ملحد» به عهده داشت. حضرت به کمک قبایل دیلمی و مردان ترک زبان استا جلو موفق گردید زنجان را در ذی الحرام سال ۲۰۶ ق. فتح نماید. در این نبرد قیس فرزند باباملحد به دست سید جلال الدین کشته شد.

کمک و حمایت دیلمیان در همراهی سید اشرف و تار و مار کردن لشکر کفر و خوارج در پیروزی نهضت حضرت در فتح زنجان و قزوین، طارم، کوهدم (رودبار) نقش اساسی و کلیدی داشته استداشته‌است. خصوصاً آنکه در فتح زنجان گروهی از دیلمیان به سرکردگی مردی رشید به نام «هاشم» شکست لشکر بابا ملحد به حمایت از سید اشرف آمدند و موفق شدند شهر زنجان را از لوث وجود ناپاکان پاکسازی نمایند.

۲. فتح طارم و حوالی آن؛ در این مناطق عدّای از مسیحیان به دست آن بزرگوار مسلمان گردیدند که تعداد آنان را تا ۱۲۰۰ نفر نوشته‌اند. پیوستن آنان به لشکر سید، در پاکسازی بقایای خوارج که در آن مناطق جا خوش کرده بودند تأثیر شگفتی داشته استداشته‌است.

«ای دوستان خاندان علی! هرچه وظیفه شما بود انجام دادید. اکنون به شما رخصت می دهممی‌دهم که بر سر اهل و عیال خود بر گردید که من برای زیارت برادرم ثامن الائمهعلیه السلام به خراسان خواهم رفت...» ولی سرداران سپاه گفتند: « ای فرزند رسول الله! از آن زمانی که خانه‌های خود را به خون‌خواهی امام حسینعلیه السلام و امام رضا علیه السلام ترک کردیم، دست از جان شسته‌ایم و اکنون دست از دامن تو باز نخواهیم داشت. سپس آن حضرت مصایبی را که بر پدر و جد بزرگوارش گذشته بود یادآوری کرد و مؤمنان زار زار گریستند.» حضرت با عده‌ای از سرداران رشید اسلام به صورت کاروانی از مازندران به سوی مرقد امام رضا علیه السلام حرکت کرد و می‌توان گفت که بعد از هشت سال از شهادت حضرت اوّلین کاروان زیارتی منطقه شمال ایران، گیلان و مازندران به مشهد مقدس رفته استرفته‌است. حضرت با سرداران خود به هر جا که می‌رسیدند مردم به استقبال آنها می‌شتافتند و احترام لازم را به جا می‌آوردند.

سید هاشم در دیلمان، حسن بیک در طارم و نواحی زنجان، امیر سلطان در رشت، سید محمد در سیاهکل (برفجان)، سید حمزه در کوهدم (رودبار) عبدالرحمن اژدر در هوسم (رودسر) امیرسیدامی‌رسید شمس الدین به عنوان جانشین حضرت در لاهیجان (که هم اکنون قبر این بزرگوار زیارتگاه مشهوری است.)

سید جلال الدین در لاهیجان نماز جمعه را اقامه کرد و ترویج شریعت نموده و در خطابه‌ها از احادیث پدر و اجدادش، روایاتی نقل می‌کرد و حکومت مستقلی تشکیل داد و به عنوان رهبری روحانی و معنوی از نزدیک ناظر امور حکومتی بود. در حقیقت نخستین حکومت شیعی در سال ۲۱۱ ق. در گیلان تشکیل شد و تا سال ۲۲۳ و یا به قول دیگر ۲۳۰ ق. تداوم یافت. هرچند حضرت جنگ‌هایی در این مناطق با برخی از مخالفان محلی داشته استداشته‌است. تا این که حضرت توسط سرداران خود با خبر شد که مخالفان و دشمنان وی به سرکردگی مردی به نام چهل گوش عموی نعمان بن نوفل در مرزهای بین دیلمیان و اعراب در حوالی قزوین دست به شورش بر علیه او زده‌اند و قصد نفوذ به قلمرو حکومت سید را دارند. حضرت ابتدا او را دعوت به اسلام علوی کرد ولی در جواب طی نامه‌ای به حضرت نوشت:

«اینکه سید جلال الدین اشرف، همان ابراهیم المرتضی اصغر فرزند امام همام حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام است، ظاهراً تردیدی در آن نیست. والعلم عندالله، اما وی لقب جلال الدین را در زنجان به جهت تقیه انتخاب کرد تا شناخته نشود. او با ۱۵۰ نفر از سادات حسنی و حسینی عازم جیلان شد که برادرش میرشمس الدین ابن موسی الکاظم علیه السلام و خواهرش فاطمه اخری او را در این سفر همراهی می‌کردند. او مردی دانا، شجاع، کریم، فاضل، عالم، نبیل، راوی حدیث از پدر و برادرش، و در نهایت درجه تقوی و گشاده دستی بود. تعدادی از همراهان آن بزرگوار از فرزندان امام باقرعلیه السلام هستند که امروز مراقد آنان در گوشه و کنار صفحات گیلان به چشم می‌خورد. خروج و قیام سید جلال الدین بین دو قیام یحیی بن عبدالله که در سال ۱علیه السلام ۶ ق. رخ داد و قیام حسن بن زید معروف به داعی کبیر در سنة ۲۵۰ ق. در مازندران واقع شده استشده‌است. سید جلال الدین وجود ناپاک خارجیان را از صفحه روزگار برانداخت و چون به شهر لاهیجان رسید مردم آن شهر از آن بزرگوار استقبال کردند و سید جلال الدین مدت نوزده سال به فرمانروایی مشغول بود تا آنکه در سال بیستم جهان را بدرود نمود. او توسط امیر چهل‌گوش نبیره شمر بن ذی‌الجوشن به شهادت رسید و برای آنکه بدنش توسط مخالفان سوزانده یا هتک نشود وصیت کرد که چون وفات یافتم بعد از تغسیل و تکفین جنازه مرا در تابوتی نهید و آن تابوت را در آب سفید رود اندازید و شما از عقب آن تابوت باشید. هرجا که آب تابوت مرا بیرون اندازد مرغ سفیدی بیاید یکی بر بالای جنازه نشیند و یکی دیگر به پایین، جنازه مرا در همان مکان دفن کنید. پس به همان دستور رفتار گردید تا آنکه تابوت در قریه «اکیم» از آب بیرون آمد. لذا همانجا مدفون گردید و مشهدی عالی بر او بساختند و بروز کرامات همه ساله از آن موضع مطهر ظاهر می‌شد و می‌شود. کثیری از سرداران آن حضرت در صفحات گیلان دارای مزاری معروف هستند.[۱۹]

۱. بعضی از امامزادگان به عنوان وکیل امام معصوم یا رهبر و پیشوای دسته‌ای از شیعیان به عنوان سلطان خطاب شده‌اند همانند سلطان علی بن امام محمد باقر و حضرت سید جلال الدین اشرف مؤلف بحرالانساب در کنار سلطان علی بن موسی الرضا، نام سلطان سید جلال الدین اشرف را آورده استآورده‌است. ر. ک: اختران تابناک، ذبیح الله محلاتی، ج ۱، ص ۴، تصحیح محمد جواد نجفی، چاپ اسلامیه، ۱۳۴۹، جنگ نامه سید جلال الدین اشرف، تألیف عبدالمهدی لنگرودی، به سال ۱۰علیه السلام ۱ ق. و تصحیح محمد روشن، تهران، سازمان انتشارات علمی، ۱۳۶۶.

۴. همان، ص ۲۰۱ به نقل از بحرالانساب، ج ۲، ص ۱۶۱ طبع بمبئی.

۱۱. پاسکا شیخی بود که عده زیادی مرید داشت و با دربار حاکم محلی رابطه داشت و با دعای حضرت و به کرامت خاندان رسالت به آتش قهر الهی دچار شد و به هلاکت رسید. ر. ک: نهضت انقلاب، ص۲۲۹.

۱۳. درباره جنگ‌ها، سرداران، تعداد شهدا، نام فرماندهان دشمنان و اسامی شهرها بنگرید: جنگ نامه چاپی محمد روشن، جنگ نامه خطی بهاءالدین املشی، سادات متقدمه گیلان، ولایات دارالمرز ایران، گیلان ه. ل. رابینو، تاریخ گیلان و دیلمستان، سید ظهیرالدین مرعشی، تاریخ نهضت سید جلال الدین اشرف، قاسم غلامی، از آستارا تا استرآباد منوچهر ستوده، کتاب گیلان ۳ جلدی جمعی از پژوهشگران ایران و... .

۱۶. دارستان نام روستایی در ۹ کیلومتری غرب شهر رودبار است که آرامگاه شیخ مفید الدین در این قریه می‌باشد. مطابق روایات، نعش حضرت را به این محله منتقل و در جایی که امروز مسجد است غسل داده و در تابوت نهاده و تا کنار سفید رود تشییع کرده و به آب سپردند. ر. ک: نهضت، ص ۱۳۰؛ نام‌ها و نامدارهای گیلان، جهانگیر سرتیپ پور، ص .

این بارگاه از نظر موقعیت جغرافیائی در مرکز شهر آستانه اشرفیه واقع شده و مهمترین عامل پیشرفت شهرستان شده‌است .

مسئولان شهرستان آستانه اشرفیه برای توسعه این حرم مطهر طرحی موسوم به طرح حرم را برنامه ریزی نمودند که طی این طرح با گسترش حرم شهرستان به یکی از بزترین نقاط سیاحتی، زیارتی استان بلکه کشور شود .

هم اکنون آستانه اشرفیه چهارمین شهر مذهبی ایران از این نظر می‌باشد .