معین مصور: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:Muin Mussavir Tiger.jpg|thumb|حملهٔ ببر به شاگرد بقال، موزهٔ هنرهای زیبای‏ بوستون|left|300px]]

[[پرونده:Muin Musavvir 1696.jpg|thumb|عشاق و ندیمه، ۱۶۹۶، موزهٔ هرمیتاژ، سن‌پترزبورگ|left|300px]]

 

'''معین مصور''' معروف به آقا معین، آقا معینا، شهرهٔ زمان و نادرهٔ زمان، از مشهورترین استادان نگارگری قرن ۱۲ قمری، در میانه‌های دوران صفوی است. وی از شاگردان با استعداد [[رضا عباسی]] و از آخرین بازماندگان بزرگ سنت‏ هنری دوران [[صفوی]] بوده و گویا همه‏‌ی عمر خود را در شهر [[اصفهان]] گذرانده‌است. او در شبیه‏‌سازی و چهره‏‌پردازی استادی چیره‏‌دست بود و در ارائه‌‏ی مجالس بزمی و رزمی و مناظر گوناگون، نقاشی پُرمایه به شمار می‌‏آمد.{{سخ}}

== آثار هنری ==

{{•}} تصویر مرد گلابی به‏‌دست، منسوب به معین مصور و احتمالن در اصفهان، در نیمهٔ دوم قرن ۱۱ که با مرکب و آب‏ رنگ روی کاغذ انجام شده‏‌است.

{{•}} تصویر چهرهٔ ریش‏دار، روانی خط در این طراحی و رنگ رقیق آن به معین نسبت داده می‏شود. به نظر می‏‌رسد که این طراحی یکی از مدل‏‌های استاندارد شاگردان متعدد رضا بوده‏‌باشد، چرا که نسخه‌‏های متفاوت و متعددی از آن یافت شده‏‌است.

{{•}} تصویر جوان خروس در بغل را معین‏ مصور با حرکت‏‌های تند و سریع قلم انجام داده‏‌است، از آنجا که وی طرح‏‌هایی سریع و با موضوعات روزمره‏ انجام می‏‌داده، این اثر را برای فرزندش ترسیم کرده‏، و طبق معمول در کنارهٔ اثر این مطلب را ذکر کرده‏ است. «با عجله برای فرزندم آقا زمان کشیدم. پنج شنبه ۱۰۶۹ ه. ق، به امید خوشبختی». این تصویر در موزهٔ توپقاپی استانبول نگهداری‏ می‏‌شود.

{{•}} تصویر حملهٔ شیر (یا ببر) به شاگرد بقال، یکی از طرح‏های روایی معین مصور است که با شنیدن‏ واقعه‏‌ای که خود ندیده‌بود، اما دیگران برای‌اش تعریف‏ کردند نقاشی کرده، این اثر کتیبهٔ مفصلی به همراه دارد و معین در حاشیهٔ آن کل ماجرا را شرح داده‏‌است. وی این اثر را (که در موزهٔ هنرهای زیبای‏ بوستون نگهداری می‏‌شود) در سال ۱۰۸۲ تصویرکرده، و آن زمانی است که سفیر بخارا ببری را برای شاه سلیمان هدیه می‌فرستد. شیر یا ببر در دروازه دولت، از دروازه‌های اصفهان آن روزگار، ناگهان به یکی از مهتران نوجوان حمله می‌کند، و معین بر اساس شنیده‌ها، ماجرا را تصویر و تشریح می‌کند.

{{•}} توانایی و قدرت قلم و تصور و تجسم معین مصور در تصویر جنگ اژدها هویدا است. این‏ تصویر در موزهٔ فیتزویلیام کمبریج نگهداری می‏‌شود.

{{•}} تصویر طراحی از بدن انسان در چند حالت، که این تصویر نیز قدرت خلاقه و تجسم و توانایی قلم معین مصور را آشکار می‏‌سازد. شش حالت مختلف را

می‏‌توان در این تصویر دید.

{{•}} تصویر پیرمردی که به عصای خود تکیه داده‌است، با رقم: «پیر سرکار به دست گمراه- رقمش کرد معینا این را سنه ۱۰۴۲»

{{•}} تصویر [[شاه عباس]] کبیر که پیالهٔ دارو یا شراب را، به حکیم شمسا محمد تحویل می‏‌دهد، با رقم: «... سنه ۱۰۸۲ باتمام رسید»

{{•}} نگاره‌های «عشاق و ندیمه» و تک چهرهٔ «سواره میرزا محمد تقی تبریزی» از دیگر آثار معین مصور است که مهارت او را در رنگ بندی ظریف و عالی نشان می‌دهد.

{{•}} تصویر مرغ زیبایی که بر روی سنگی نشسته با رقم: «... سنه ۱۱۰۰ باتمام رسید. مشقه معین مصور».

{{•}} تصویری را از استادش [[رضا عباسی]] در سال ۱۰۴۴ ه. ق کار کرده که در حاشیهٔ آن در مورد مرگ وی توضیح داده‌است: «شبیه غفران و رضوان آرمگاهی، مرحوم، مغفوری استادم رضا مصور عباسی، مشهور به رضا عباسی آسفر به تاریخ شهر شوال با اقبال سنه ۱۰۴۴، آبرنگ گردیده بود که در شهر ذوالقعدة الحرم... مذکور از دار فنا به عالم بقا رحلت نمود. و این شبیه بعد از چهل سال در چهاردهم شهر رمضان المبارک سنهٔ ۱۰۸۴ به خواهش فرزندم محمد نصیر صورت اختتام پذیرفت معین مصور غفرالله ذنوبه».

{{•}} نگارهٔ دیگری از استادش [[رضا عباسی]] که در گوشهٔ چپ آن عبارت زیر نوشته شده‌است: «شبیه مرحمت و مغفرت پناهی مرحوم جنت مکانی استادم رضا عباسی علیه الرحمه و الغفران به تاریخ سنه۱۰۴۰ شده بود و به تاریخ شهر صفر سنه ۱۰۸۷ به یادگار جهت مرقع باتمام رسید. مبارک باد معین مصور عون الله». معین مصور این تصویر را از استادش در تاریخ ۱۰۴۰ شروع کرده و در تاریخ ۱۰۸۷ یعنی چهل و هفت سال بعد آن را به اتمام رسانیده. [[شاه عباس]] اول در تاریخ ۱۰۳۸ وفات یافته و بنابراین معبن مصور این تصویر را دو سال بعد از مرگ شاه عباس از [[رضا عباسی]] کشیده، و در این موقع رضا عباسی آن‌طوری‌که از تصویر مورد بحث مشهود می‌شود در حدود ۷۰ سال داشته. مطلبی که باعث تعجب می‌باشد این است که به‌چه علت معین مصور در تصویر کلکسیون «انجل گروس» و در تصویر کلکسیون کواتریچ شبیه استاد را یکی چهار سال پیش از مرگ وی و دیگری در سال مرگش شروع کرده و اولی را چهل سال بعد، یعنی در سال ۱۰۸۷ و دومی را در سال ۱۰۸۸ به‌اتمام رسانیده است؟ تاریخ جلوس [[شاه سلیمان دوم]] در [[اصفهان]] سال ۱۰۷۹ و تاریخ مرگش سال ۱۱۰۵ می‌باشد، بنابراین تاریخ اتمام تصویر رضا عباسی به‌دست معین مصور در حدود ده سال پس از جلوس شاه سلیمان دوم است. شاید در این موقع به‌دلایلی شاه سلیمان یا نقاشان معاصر وی متوجه این موضوع شده‌اند که رضا عباسی نقاش بزرگی بوده و تصمیم گرفته‌اند همان‌طوی‌که معین مصور می‌گوید برای حفظ در آلبوم (مرقع) به‌عنوان یادگار، تصویر او را ترسیم و نگهداری کنند. اتفاقن در همین زمان است که بسیاری از نقاشان، سبک کار رضا عباسی را پیش می‌گیرند و سبک [[مکتب هرات]] و [[بهزاد]] به‌کلی متروک و فراموش می‌گردد.

{{•}} از معین مصور علاوه بر تعداد زیادی طراحی و نقاشی‏‌های تک‏‌ورقی، تعدادی کتاب مصورشدهٔ خطی نیز به جای مانده‌‏است، که در برخی از این کتاب‌ها، بیش‏از ۱۰ نگاره ترسیم کرده‏‌است. یکی از نسخه‌های مصور او، شاهنامهٔ فردوسی به تاریخ ۱۰۶۶ است (دابلین، کتابخانهٔ چستربیتی، شمارهٔ ۲۷۰) و دیگری شاهنامه‌ای است که تصاویر معین مصور همراه هنرمند دیگری به‌نام فضل علی در آن ظاهر شده و معروف به «شاهنامهٔ کوچران» (دورهٔ شاه سلیمان) است (نیویورک، [[موزهٔ متروپولیتن]]). در نسخهٔ «تاریخ عالم آرای شاه اسماعیل» هم نگاره‌های معین مصور آمده‌است.

{{•}} شصت اثر دیگر وی در «[[احوال و آثار نقاشان]]» ذکر شده‌است.