دیواناگری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیواناگری''' ([[هندی]]: देवनागरी، حرف‌نویسی لاتین: Devanāgarī) یا '''دِوَناگَری''' یک خط یا [[دبیره|دبیرهٔ]] هجانگاری است که به آن «ناگاری» هم گفته می‌شود و اصلی‌ترین دبیره‌ای است که برای نوشتن زبان‌های [[هندی]]، [[مراتی]] و [[نپالی]] به‌کار می‌رود. این دبیره از سدهٔ ۱۹ به رایج‌ترین دبیره برای نوشتن [[سانسکریت]] تبدیل شده‌است.

 

[[زبان پنجابی]] با خطی مشابه با دیواناگری با نام گورومخ نوشته می شود.

 

 

«دیواناگری» مرکب از «دیوا» (देव) به معنی نیمه‌انسان-نیمه‌خدا و «ناگاری» (नगर) به معنای صحبت و یا گویش است و در مجموع به معنی «گویش دیواها» یا «گفتار نیمه‌انسان-نیمه‌خداها» است.

«ناگاری» (nāgarī) در سانسکریت شکل مؤنث «ناگارا» (nāgara) به معنی «شهری» و صفت توسعه‌یافته‌ای از «ناگارام» (nagaram) به معنی «تأسیس» یا «استقرار» است. از واژه «ناگاری» برای معانی مختلفی استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها نیمه‌انسان-نیمه‌خدا است. هنوز هم استفاده از واژه «ناگاری» در کنار «دیواناگری» متداول است. البته بسیاری آن را وام واژه ای از واژۀ فارسی «دیوان نگاری» می دانند که بمعنی نگارش رسمی اسناد در دیوان خانه ها(دیوانیه ها یا ادارات دولتی) است که در اثر تأثیرات قوی فارسی بر زبان رسمی هند، وارد زبان هندی شده است.

 

 

دیواناگری بخشی از خانواده [[خط برهمایی|دبیره‌های برهمایی]] (Brahmic) هند، نپال، [[تبت]] و [[جنوب شرق آسیا]] است. این خط از نسل [[خط گوپتا]] (Gupta) همراه با [[سیدهام]] (Siddham) و [[شارادا]] (Sharada) است. انواع شرقی خط گوپتا که ناگاری هستند برای اولین بار پس از قرن هشتم میلادی دیده شده‌اند و از حدود [[۱۲۰۰ (میلادی)|۱۲۰۰]] م سیدهام تحت تاثیر [[بودیسم]] به تدریج در شرق آسیا جایگزین آن شد و به طور موازی شارادا نیز در [[کشمیر]] به‌کار رفت. نمونه اولیه دیواناگری در کتیبه کوتیلا (Kutila) در [[باریلی]] واقع در ایالت [[اوتارپرادش]] هند دیده می‌شود که تاریخی برابر با ۹۹۲ میلادی را نشان می‌دهد و خط افقی بالای حروف یک کلمه درآن وجود دارد.

رواج دیواناگری با استفاده اختصاصی این خط برای چاپ موتون مذهبی سانسکریت اتفاق افتاد که موجب ارتباط نزدیک بین خط دیوانگری و سانسکریت شد و این تصور را پدید آورد که دیوانگری خط زبان سانسکریت است؛ اما پیش از دوره [[تاریخ هند|استعمار انگلیس در شبه قاره هند]] هیچ خط ویژه‌ای برای سانسکریت وجود نداشت و مردم نقاط مختلف به خط خود این زبان را می‌نگاشتند.

 

این دبیره از چپ به راست نوشته می‌شود. بیشتر حروف دارای خطی افقی در بخش بالایی خود هستند و اتصال حروف با کمک همین خط افقی انجام می‌پذیرد و از این طریق به‌سادگی قابل تشخیص است.

 

 

== منابع ==

 

[[رده:دبیره‌ها]]

 

{{Link GA|fr}}