در کرانه شرقی [[خراسان بزرگ]] (که امروزه به [[خراسان|خراسان ایران]] و شمال افغانستان تقسیم شده) دو رود بزرگ جاری بود که گاه به نامهای [[سیحون]] و [[جیحون]] خوانده میشوند و سرزمینهای آن سوی آنها را [[فرارود]] یا [[ورارود]] و به اصطلاح عربی ''[[ماوراءالنهر]]'' میخوانند. امروزه این دو رود به نام ''آمودریا'' و ''[[سیردریا]]'' خوانده میشوند. آمودریا در واقع نام قدیمی این رود است. در گذشته این رودخانه به دریای مازندران میریختهاست. "گذرگاه پیشین و باستانی آمودریا به سوی دریای مازندران امروزه به شکل گودال و شورهزاری به نام «اونگوز»، و نیز گذرگاه جدیدتر آن به نام «اوزبای» (اوزبوی)، همچنان در محل دیده میشود و در برخی نقشهها و اطلسهای جغرافیایی و عکسهای ماهوارهای نشان داده شدهاست."<ref>غیاثآبادی، رضا، "ایران سرزمین همیشگی آریاییان"، ویرایش دوم، چاپ سوم، انتشارات نوید شیراز، ۱۳۸۴، صفحههای ۲۷ تا ۲۹</ref>
آمودریا در اصل به معنای ''رود شهر آمو'' است. ''آمو'' کوتاه شدهٔ [[آمل]] است؛ اما این آمل در خراسان بودهاست نه در [[طبرستان]] ([[مازندران]] امروزی). ولی نسب اصلی این قوم در [[آمل]] [[طبرستان]] بودهاست.