سارویه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{نقل قول|در شهر جی بنای کهنه‌ای به شکل قلعه وجود داشته‌است موسوم به ساروق یا سارویه. چون این بنا بسیار کهنه‌است نمی‌توان بانی آن را معلوم کرد و گویند قبل از [[طوفان نوح]] ساخت شده‌است.}}

[[پرونده:Sarouyeh 0982.JPG|leftچپ|270px|thumbبندانگشتی|بخش هایی از بنای سارویه که هنوز پابرجاست ]]

برخی از تاریخنگاران بنای سارویه را به [[تهمورس]] سومین شاه از سلسلهٔ [[پیشدادیان]] نسبت داده‌اند<ref>{{یادکرد |کتاب = تاریخچه کتابخانه‌های ایران و کتابخانه‌های عمومی |نویسنده = رکن‌الدین همایونفرخ |ترجمه = |فصل = |صفحه = | ناشر = انتشارات جاویدان| چاپ = ۱۳۵۶| سال = |شابک = }}

</ref>. نویسنده کتاب ''نسب‌نامه'' که در آغاز حکومت [[سلجوقیان]] می‌زیسته در رساله‌ای بنام ''انساب ملوک پارس'' نوشته‌نوشته:

[[ابن ندیم]]، نویسنده کتاب [[الفهرست]]، اطلاعاتی ارزشمند درباره کهن دژ را عیناعیناً از کتاب ''اختلاف الزیجات'' نوشته [[ابومشعر بلخی]] آورده‌است:

{{نقل قول|ایرانی‌ها پس از این که بهترین وسیله را برای ثبت و ضبط و نوشتن و نگهداری دانش بدست آوردند برای یافتن بهترین جا و مکان جهت بنیاد کتابخانه و گنجینه کتاب به جست‌وجوجستجو پرداختند، جایی که از زمینلرزه بر کنار و گل آن چسبندگی داشته باشد تا برای ساختمان‌های محکم و پابرجا پسندیده باشد. پس از کنجکاوی بسیار سرانجام شهرستانی که همه این محسنات را داشت یافتند و آن شهر اصفهان بود. در آن جا هم پس از کاوش نقاط گوناگون شهر، روستای [[جی]] را بهترین جا و مکان یافتند. در جی، «کهن دژ» را برگزیدند و در آن جا عمارتی رفیع بنیاد نهادند و آن را «سارویه» نامیدند. مردم از پی بنا به سازنده و پایه‌گذار آن پی بردند زیرا در سالهای گذشته گوشه‌ای از ساختمان سارویه ویران گردید و در آن سُغی دالانی نمایان شد که با گِل سفت ساروج ساخته شده بود و در آن کتابهای فراوانی از نوشته پیشینیان نهاده بودند که بر پوستِ درخت خدنگ نوشته بودند در دانش‌های گوناگون. شماری از این کتاب‌ها به دست کسی رسید که در خواندن آنها دانا و توانا بود. در آنها نوشته‌ای از برخی شاهان ایران یافتند که چنین بود: «به تهمورس شاه که دوستدار دانش و دانش‌پژوهان بود خبر دادند که در اثر یک پیشامد آسمانی که در باختر به پیدایش خواهد پیوست، به چرایی ریزش بارانهای پی در پی، جهانی را آب فرا خواهد گرفت. زمان وقوع آن با گذشتن ۲۳۱ سال و ۳۰۰ روز از آغاز پادشاهی سلسله وی خواهد بود». منجمان تهمورس شاه را بر آن داشتند که برای پرهیز از زیان و خسارات برآمده از آن توفان چاره‌ای اندیشد و گفتند زیان و خسران آن باران و توفان تا انتهای خاور کشیده خواهد شد. تهمورس شاه، مهندسان را فرمان داد در سراسر ایرانشهر کاوش کنند و جویا شوند جائی را که از هر نظر برتری داشته باشد، برای ساختمان بنایی برای نگهداری آثارِ دانشِ برگزیدگان، برگزینند. وی کتاب‌ها را در سارویه اصفهان قرار داد.}}

[[پرونده:Sarouyeh 0983.JPG|leftچپ|270px|thumbبندانگشتی|دامنه غربی تپه سارویه، از بقایای کتابخانه سارویه. خیابان مشتاق دوم در امتداد دامنه شمالی دیده می‌شود. ]]

در زمان حمله اعراب به اصفهان، ساختمان بیرونی دژ نابود شده‌است. آنگونه که [[ابو مشعر بلخی]] می‌گوید، اعراب به گمان یافتن گنج شروع به تخریب و ویرانی دژ می‌کنند و بسیاری از کتاب‌ها به این روش نابود می‌شود. اما از آنجا که مخزن کتابخانه در دالان‌های مخفی زیر زمینی بوده‌است، به شماری از کتاب‌ها آسیبی نمی‌رسد تا اینکه در سال ۳۵۰ قمری، براثر فروریختن سقف یکی از دالان‌ها، مخزن کتابخانه نمایان می‌شود. به دستور خلیفه بسیاری از این کتاب‌ها بر بار صدها شتر به [[بغداد]] منتقل می‌شود و بسیاری دیگر از کتاب‌ها در همانجا نابود می‌گردد<ref>{{یادکرد |کتاب = ایرانویج |نویسنده = بهرام فره‌وشی |ترجمه = |فصل = |صفحه = | ناشر = مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران| چاپ = شهریور ۱۳۶۸| سال = |شابک = }}</ref>.

برخی تاریخنگاران در این باره می‌گویند<ref>{{یادکرد |کتاب = تاریخچه کتابخانه‌های ایران و کتابخانه‌های عمومی |نویسنده = رکن‌الدین همایونفرخ |ترجمه = |فصل = |صفحه = | ناشر = انتشارات جاویدان| چاپ = ۱۳۵۶| سال = |شابک = }}