پنجشنبهبازار میناب
پنجشنبهبازار میناب بازاری تاریخی در شهر میناب و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.
این بازار هفتگی که در مرکز شهر میناب قرار گرفته از یک سو به بازار می‌رسد و از سوی دیگر به میدان اصلی شهر متصل می‌شود. این بازار محل عرضه صنایع‌دستی، مواد غذایی و تولیدات سنتی و خانگی است.
تاریخچه
ویرایشبرخی از تاریخ‌شناسان و مردم‌شناسان می‌گویند این بازار قدمتی بیش از ۵۰۰سال دارد[۱][۲] و صدها سال قبل در روستاهای میناب نوعی بازار انحصاری به وجود آمده بود به این ترتیب که صنعتگران هر روستا موظف بودند فقط یک کالای انحصاری تهیه نمایند و در روز پنجشنبه همه روستاییان محصولات خود را به شهر می‌آورند و در پنجشنبه بازار میناب به صورت پایاپای یا خرید و فروش عرضه می‌کردند.[۲]
مثلاً مردم روستای شهوار فقط صنایع سفالگری تهیه می‌کردند، روستای بهمنی با استفاده از پیش (برگ درخت نخل) در کار تهیه صنایع‌دستی حصیری بودند و سینی (سُپ) تهیه می‌کردند، روستای قاسم جلالی بادبزن حصیری و مردم روستای چلو کنتله (صندوق لباس) می‌ساختند.[۲]
اگرچه در سال‌های اخیر، کارکرد پنجشنبهبازار میناب تغییر کرده و از بازار عرضه صنایع‌دستی به بازاری محلی و هفته‌ای تغییر ماهیت داده است [۲] اما در قدیم راسته و قسمت‌های مختلف این بازار عبارت بودند از: راسته سلمانی‌ها، راسته هیزم‌فروش‌ها، راسته علوفه‌فروش‌ها، راسته سبدفروشان و راسته مال فروشان که ویژه فروش حیواناتی نظیر اسب و الاغ بود.[۱]
صنایع دستی
ویرایشپنجشنبه بازار میناب از گذشته‌های دور تاکنون محل عرضه صنایع دستی و تولیدات سنتی و خانگی بوده‌است و انواع صنایع دستی حصیری، بافتنی، سفالی و ... به‌چشم می‌خورد.[۳]
از جمله صنایع دستی سفالی که در گذشته در پنجشنبه بازار میناب عرضه می‌شد می‌توان به جهله (نوعی کوزه)، کوار، گراشی، اشترگلی (اشترکو)، گشته‌سوز و ... اشاره کرد.[۱]
از محصولات حصیری می‌توان به سید، بادبزن، تک (نوعی زیرانداز)، درپوش کوزه، گلدان حصیری، ظرف میوه، ظرف نگهداری نان و قفس پرندگان نام برد.[۳]
برقع، گلابتون‌دوزی و زری‌دوزی لباس‌ها و شلوارهای سنتی هم از صنایع دستی منحصر به فرد جنوب ایران است که در این بازار همواره عرضه می‌شد.[۴]
پنجشنبه بازار میناب همچون دیگر بازارهای هفتگی محدود به صنایع‌دستی نبود و محصولات کشاورزی میناب همچون مرکبات (پرتقال، لیموترش)، خرما، صیفی‌جات، غلات، گوجه فرنگی، خیار، هندوانه، پیاز، بادمجان و... هم از محصولاتی بود که عرضه می‌شد.[۵]
پنجشنبهبازار جدید میناب
ویرایشبا گسترش شهر میناب و کوچک بودن محل برگزاری پنجشنبه بازار، اکنون بازار دیگری با نام پنجشنبه بازار در حاشیه رودخانه میناب و در امتداد بلوار ساحلی تشکیل شده است البته کالاهای این بازار دیگر مثل پنجشنبه بازار قدیم کالاها و صنایع دستی حصیری و سفالی نیست و همه نوع کالایی در این بازار جدید یافت می‌شود.
پنجشنبهبازار موتورسیکلت فروشان و پنجشنبه بازار دام (گاو گوسفند و بز) که به پاکُنار مشهور است که در امتداد بلوار ساحلی شهر میناب ایجاد شده‌اند از دیگر بازارهای قابل ذکر در میناب هستند که مشتریان خاص خودشان را از سراسر استان هرمزگان و نیز استان همجوار کرمان را دارد.
روایت‌های تاریخی
ویرایشگابریل آلفونس پزشک، جغرافی‌دان و محقق اتریشی به همراه همسرش در ابتدای قرن بیستم سه‌بار به نقاط مرکزی و شرقی ایران سفر کرد و در یکی از سفرهایش به میناب آمد.[۶]
آلفونس درباره مشاهدات‌اش از پنجشنبه بازار میناب نوشته بود: در آنجا از اطراف و اکناف مردم بدوی چادرنشین گرد هم می‌آیند، چه از کوهستان چه از دشت. بلوچ‌ها با لباس‌های رنگارنگ، بشاکردی‌های ژنده‌پوش، مردم آراسته و جدی رودان و رودبار. به خصوص سبدهایی زیبا آنجا عرصه می‌شود و…[۶]
فیلم مستند پنجشنبه بازار میناب
ویرایشسال ۱۳۴۸ ناصر تقوایی فیلمساز مطرح ایران یک فیلم مستند ۱۶ میلی‌متری و سیاه و سفید با نام پنجشنبه بازار میناب تولید کرد.
در خلاصه این فیلم آمده‌است: اهالی میناب و روستاهای اطراف آن برای تهیه مایحتاج هفتگی خود، هر هفته بازار پررونقی بر پا می‌کنند. در بساط رنگین آن‌ها همه چیز یافت می‌شود، از دست‌افزارهای حصیری تا ظروف سفالی و جنس‌هایی که با لنج از آن سوی آب آورده می‌شوند. آدم‌ها در پنجشنبه بازار میناب، همه به قصد مایحتاج خود و هم گشت و گذار روز خود را شب می‌کنند و در غروب با برچیده شدن بساط‌ها با دستی پر سوار بر موتورسیکلت و وانت و مینی‌بوس راه روستاهای خود را در پیش می‌گیرند.[۷]
عوامل این فیلم عبارت‌اند از: کارگردان و پژوهشگر: ناصر تقوایی / فیلمبردار: توفیق ابراهیمی / تدوین‌گر: عباس گنجوی / صدا: حیدر نخعی / محصول: رادیو و تلویزیون ملی ایران
ثبت ملی
ویرایش۲۵ شهریور ۹۴ در جلسه کمیته تخصصی ثبت میراث فرهنگی ناملموس، «شیوه سنتی برگزاری بازارهای هفتگی: پنجشنبه بازار میناب» به همراه ۱۸ اثر دیگر در «فهرست معرف و در خطر ملی» به ثبت رسید. [۸]
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «پنجشنبه بازار میناب یکی از جاذبه‌های گردشگری هرمزگان». شبستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۷.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «از شیر مرغ تا تنباکو و برقع در پنجشنبه بازار میناب». خبرآنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۸.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «پنجشنبه بازار میناب تجلی گاه هنر مردمان دیار نخل و آفتاب». خبرگزاری باشگاه خبرنگاران. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۸.
- ↑ «صنایع‌دستی زنان میناب بازار ندارد». روزنامه صمت. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۸.
- ↑ «پنجشنبه بازار میناب هرمزگان میزبان مسافران نوروزی». خبرگزاری ایرنا.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «برگی از تاریخ – فتح بندرعباس در۱۲۶۴شمسی». آرموس. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۸.
- ↑ User. «پنجشنبه بازار میناب». FilmBa. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۸.
- ↑ «19 اثر در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۹-۰۸.
- زنده‌دل، دستیاران، حسن. (مجموعه کتاب‌های راهنمای جامع ایرانگردی استان هرمزگان) ج۱. چاپ و انتشار سال ۱۹۹۸ میلادی.