پیش‌نویس:مهدی خان سرخی
مهدی خان سرخی
ویرایشمهدی خان سرخی ملقب به مهتی خان سرخی از افراد ضد پهلوی و یکی از کلانتر های نامدار منطقه کوهمره در استان فارس بود.
خلاصه ای از جنگ های ضد استعماری و ضد پهلوی مهدی سرخی
ویرایشرضا شاه که بیم سقوط شهر شیراز را داشت سرلشکر شیبانی را روانه شیراز کرد تا بتواند عشایر را به عقب براند قشقایی ها با خبر حرکت شیبانی از آباده به سمت شیراز پل خان مرودشت را در تصرف خود درآوردند و جنگ شدیدی بین قوای نظامی و قشقایی صورت گرفت.اما در نهایت شیبانی به تنهایی توانست وارد شیراز شود.اردوی آق چشمه برای اینکه قدرت خود را به رخ سرلشکر شیبانی بکشانند دست به حملات پی در پی زدند.و هرلحظه به دروازه های ورودی شهر نزدیک تر شدند،شیبانی که وضع را وخیم دید اقدام به بر کناری صارم الدوله والی فارس و سرتیپ زاهدی ریاست نیروی امنیه کرد اما عشایر این بازی های سیاسی را پوچ و بی ارزش دانستندوتصمیم به تسخیرفرودگاه شیراز گرفتند. این عملیات که در تاریکی شب اغاز شد,قریب به چهار صد تفنگچی کوهمره ای وسرخی شرکت داشته اند و فرماندهی عملیات با مهدی سرخی بود. شب هنگامی که به بیابان های جنوب دروازه کازرون رسید و در آنجا مهدی سرخی آنها را به سه دسته تقسیم کرده دسته های مزبور به سه محله شیراز:گلکوب,عادل اباد و سروهای آقا باباخانی حمله بردند.باباخان سرخی,ملا قره گورکانی,خانمحمد بیگی,حاج محمد علی مسقانی و مشهدی علی حسین جیحون از جمله نفرات شرکت کننده در این جنگ بودند. 5 ژوئن 1929میلادی قیام کنندگان به فرودگاه شیراز حمله کردند و دو فروند هواپیمااز سه هواپیمای دولتی که آنجا بود را به آتش کشیدند و آنهارا از کار انداختند.یکی از تکنیکی ترین درگیری ها اشغال فرودگاه شیراز و آتش زدن هواپیما های نظامی با پیتهای نفتی بود که به دستور مهدی سرخی و شیروان خان آردکپان انجام گرفت.با تصرف فرودگاه سر لشکر شیبانی مهلتی یک هفته ای خواست تا سردار عشایر صولت الدوله قشقایی را از تهران به شیراز برگردانند و بقیه خواسته های عشایرنیز در مذاکرات بعدی مورد بررسی قرار بگیرد. روز اخر خرداد 1308 شمسی صولت الدوله در استقبال بی نظیر عشایر وارد شیراز گردید.
اعدام مهدی سرخی
ویرایشرضا شاه که تصمیم خودرا که برای نابودی سران عشایر و اسکان اجباری آنها گرفته بود، با اعلام عفو عمومی پس از شورش سال 1308سعی میکند خوانین و کلانتران را به شهر نزدیک بکند ودر فرصت مناسب انهارا دستگیر , تبعید و یا اعدام کند. مهدی سرخی در صدر فهرست افراد تحت تعقیب حکومت مرکزی قرار داشت. او از جنگ جویان و مبارزانی بود که در اغلب جبهه های ضد استعماری سمت فرماندهی داشت و هیچگاه در برابر نظامیان رضا شاه تسلیم نشد و سرانجام با دادن تامین او را به شهر نزدیک و با خیانت دستگیر شد . مهدی سرخی به قسم قرآن دولتیان اعتماد میکند و به شیراز می آید و خود را به تیمسار زندی فرمانده قوای فارس معرفی میکند و بدون هیچ معطلی دستور حبسش را صادر میکند و پس از چند روز در بهار سال 1311 شمسی در میدان توپ خانه شیراز جلوی ارگ ایالتی به چوبه دار محکوم شد. رسول پرویزی صحنه اعدام مهدی سرخی را اینگونه مینویسد: مهدی سرخی را از ارگ ایالتی بیرون آوردند,خم به ابرو نداشت,راست و خدنگ با دست بسته پیش می آمد ,گویی مستانه از میکده بیرون می آید , داش وار و سبک بار قدم بر میداشت او چنان گستاخ بود که دار و حلقه آن را نمیدید مثل دامادی که به حجله میرود و غم و رنجی در کمینش نیست,والی فارس را نامرد و دروغ زن خواند,خلق را ترسو و بزدل صدا کرد و میگفت اگر غیرت داشتید آن روزها که لوله تفنگم برق میزد چرا به تماشا نیامدید. مهدی سرخی پس از اعدام به قهرمانی افسانه ای درمیان عشایر روستاییان و شهرنشینان بدل شد و اشعار حماسی او توسط دوره گردان در کوچه بازار شیراز خوانده میشد که یاد او را برای مردم شیراز زنده نگه میداشت.
خان سرخی که تازه آن زمان
نام مهدی خان چوشاهی در جهان
آن زمانی که رضا خان پلید
مستبدانه پرده ی حیا از هم درید
ملا مهدی خان سرخی شد شهید
لاله ها از خون پاکش بر دمید
زنده باد تا قیامت نام او
افتخار از بهر فرزندان او
مهدی سرخی رهبر مجاهدین ایل سرخی(کهمره ) در جنگ جهانی اول علیه قوای s.p.r انگلیس
ویرایششهرت مهدی سرخی از جوانی در جنگ با انگلیسی ها زبانزد شد و به خاطر جنگ 1308 شیراز که توانست فرودگاه شیراز را تسخیر کند، وی را در میان عشایر و شهرنشینان نام آور کرد. او بعد از سالها مبارزه در راه استقلال و سربلندی ایران در سال 1311ش محکوم به چوبه دار شد. از آن پس او به قهرمانی افسانه ای تبدیل شد و اشعار حماسی او که توسط آوازه خوانان دوره گرد خوانده میشد یاد مهدی سرخی را برای مردم زنده نگه داشتند.
«جنگم شده بیدسون بالشکر انگلسون»
«شکست دادم اونارو تا گردنه ی مسقون»
«آرمون آرمون مهتی خان» «شیر جنگی مهتی خان»
«سنگر بسم به دهنو»
«هندو کشتم با برنو»
«جنگم بالای ایرونه» «توپم چارده ملیونه»
«آرمون آرمون مهتی خان» «شیر جنگی مهتی خان»
در سال 1918 م در هنگامه ی جنگ جهانی اول قشون انگلیس به کوهمره سرخی حمله ور میشود و این منطقه را اشغال میکند.مهدی سرخی کلانتر کوهمره به جنگ متجاوزین میرود و در منطقه ی بیدستان آنها را شکست میدهد و تا گردنه ی روستای مسقان تعقیبشان میکند. او بخاطر سربلندی ایران به جنگ انگلیس میرود و سربازان هندوی بسیاری را می‌کشد.
چادر زدم برد کل اردو اومد مستقر نظامی روندم تا شهر
توپ گپو تل میزد بورشمس بالاش کل میزد اسب قزل دور میزد
مهتی سرخی هو میزد جنگم بالای ایرونه توپم چارده ملیونه.
آرمون آرمون مهتی خان شیر جنگی مهتی خان
آفتو زدو چاشت آبی کشتن مهتی راس آبی قرآن دسه زن خان
خبر بدین به گورهان عوض میدم ملک خان نکشینش مهتی خان
آرمون آرمون مهتی خان شیر جنگی مهتی خان
پس از مدتی حبس خبر اعدام سردار آزادی خواه وطن، مهدی سرخی با تبلیغاتی وسیع در شیراز منتشر شد.با اعلام خبر اعدام، خدیجه بی بی همسر صولت الدوله قرآن بدست به میدان توپخانه شیراز محل به دار آویخته شدن مهدی سرخی رفت او که به تلاشهای شوهرش برای نجات مهدی سرخی امیدوار بود عمال دولتی را قسم قرآن میداد تا زمان اعدام را به تاخیر بیاندازند و حاضر بود پسرش ملک منصور خان را در قبال این کار گروگان بدهد.در نهایت طی یک مراسم پر طمطراق نظامی مهدی سرخی در سال1311ش به چوبه دار محکوم شد.
منابع
ویرایش1)کتاب شورش عشایری از کاوه بیات
2)کتاب تاریخ مبارزات ایل قشقایی از دکتر منوچهر کیانی
3)کتاب سامی کلانتر از عوض اله صفری کشکولی
4)کتاب خاطرات ملک منصور خان قشقایی
5)کتاب ایل ناشناخته از عبداله شهبازی" http://mehdisorkhi.blogfa.com/?p=2#:~:text=%D8%B1%D8%B6%D8%A7%20%D8%B4%D8%A7%D9%87%20%DA%A9%D9%87,%D8%A7%D8%B2%20%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%87%20%D8%B4%D9%87%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C
6)کتاب پرچم دار حماسه جنوب از دکتر منوچهر کیانی
7)تاریخ و وقایع عشایری از مظفر قهرمانی ابیوردی
8)قصه های رسول از رسول پرویزی
9)مروری بر ایلات و عشایر از عبدالله شهبازی