ویکی‌پدیا

چشمه خان قزی

چشمه خان قزی - چشمه ای واقع در کنار قصر ناتوان دختر خان، در محله چول قلعه شهر شوشی.[۱][۲] این چشمه در قرن نوزدهم به دستور خورشیدبانو ناتوان ساخته شد.[۳]

"Khan gizi" spring
نام بومی ترکی آذربایجانی: Xan qızı bulağı
نوعspring
مکانشوشی،  جمهوری آذربایجان
مختصات۳۹°۴۵′۵۱″شمالی ۴۶°۴۵′۰۴″شرقی / ۳۹٫۷۶۴۲°شمالی ۴۶٫۷۵۱۰°شرقی / 39.7642; 46.7510
بنیان‌نهاده۱۸۷۱
بنیان‌گذارخورشیدبانو ناتوان

پس از اشغال شوشی توسط ارمنی‌ها در ۸ مه سال ۱۹۹۲، چشمه مورد بی‌توجهی قرار گرفت. در نتیجه آب چشمه نیز خشک شد.

این چشمه با تصمیم شماره ۱۳۲ در تاریخ ۲ اوت ۲۰۰۱ توسط هیئت وزیران جمهوری آذربایجان در فهرست آثار غیرمنقول تاریخی و فرهنگی با اهمیت محلی قرار گرفت.

در سال ۲۰۲۰، پس از آزادسازی شوشی در جریان جنگ دوم قره باغ، چشمه بازسازی شد و برای استفادهٔ عموم افتتاح شد.

تاریخ ویرایش

پس از احداث شهر شوشی، مردم آن تلاش کردند تا آب آشامیدنی خود را از طریق چاه‌های حفر شده در حیاط تأمین کنند. اما بیشتر این آب‌ها به دلیل شور بودن برای آشامیدن مناسب نبودند. در شهر فقط دو چاه آب شرب وجود داشت[۴] و این برای شهری با ۳۰۰۰۰ نفر جمعیت ناکافی بود؛ بنابراین مردم آب مورد نیاز خود را از کوه‌هایی در ۳–۴ کیلومتری شهر از چشمه‌های حاشیه رودخانه‌های داش آلتی و خلفلی تأمین می‌کردند[۴]. ن‌ها از این چشمه‌ها کیسه‌های آب پر می‌کردند و با اسب و الاغ به شهر می‌بردند. آوردن آب از راه دور باعث گرانی قیمت آن می‌شد. خانواده‌های ثروتمند سالانه ۵۰ روبل برای آب خرج می‌کردند. مردم فقیر اغلب مجبور بودند از چشمه‌های آب شور یا آب باران استفاده کنند. آنها آب جاری از پشت بام خانه‌ها را به آب انباری که در زیر زمین در پایین حیاط ساخته بودند هدایت می‌کردند و برای استفاده‌های بعدی جمع‌آوری می‌کردند.[۴] به منظور تأمین نیاز آب شرب شهر، چشمه‌های آبی مختلفی در شهر احداث شد. این چشمه‌ها با توجه به سبک‌های معماری و تفاوت‌هایی که دارند، در حال حاضر جزو آثار تاریخی شهر محسوب می‌شوند.[۵]

ساخت چشمه ویرایش

ساخت یکی از چشمه‌ها را خورشیدبانو ناتوان بر عهده می‌گیرد[۶]. او در سال ۱۸۷۱ خط لوله آب را از دامنه کوه ساری بابا که در فاصلهٔ ۷ کیلومتری شوشی قرار دارد تا خود شهر شوشی ساخت تا آب آشامیدنی مردم را تأمین کند. ساخت خط لوله به مدت ۱ سال و ۶ ماه به طول انجامید و در ۱۸ اوت ۱۸۷۳ با موفقیت به پایان رسید[۷][۸]پنج هزار نفر برای شرکت در مراسم افتتاحیه بهار جمع می‌شوند. خورشیدبانو ناتوان ۱۰۰ هزار منات طلا برای ساختن چشمه خرج می‌کند.[۷] او علاوه بر پول، ۱۸۰ گوسفند و ۲۰ دست لباس گران‌قیمت را به کسانی که در ساخت لوله شرکت می‌کردند اهدا کرد[۹]. میر محسن نواب، شاعر و هنرمند، ماده‌تاریخی در این باره نوشته و از کار خیر خورشیدبانو بیگم قدردانی کرد.[۷]

به دلیل لوله‌کشی با کوزه‌های سفالی آب چشمه خنک بود. بعدها لوله‌های سفالی با لوله‌های برنزی جایگزین شدند.[۱۰] برای استفادهٔ مردم از آب چشمه، چشمه خان قیزی در محوطه مجموعه کاخ خورشیدبانو ناتوان[۱۱] در محله چول قلعه ساخته می‌شود. چشمه از سنگ مرمر سفید تشکیل شده‌است.[۱۲]

پس از اشغال شوشی در تاریخ ۸ می ۱۹۹۲، چشمه مورد بی‌توجهی قرار گرفت. در نتیجه، آب چشمه نیز خشک شد[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]

این چشمه با تصمیم شماره ۱۳۲ در تاریخ ۲ اوت ۲۰۰۱ توسط هیئت وزیران جمهوری آذربایجان در فهرست آثار غیرمنقول تاریخی و فرهنگی با اهمیت محلی قرار گرفت.[۱۷][۱۸]

در سال ۲۰۲۰، پس از آزادسازی شوشی در جریان جنگ دوم قره باغ، چشمه بازسازی شد و برای استفادهٔ عموم افتتاح شد[۱۹].[۲۰][۲۱]

آلبوم عکس ویرایش

منابع ویرایش

  1. ↑ Nazim Məmmədov (2016). Azərbaycan Respublikasının Şuşa şəhərinin tarixi (PDF). باکو: Avropa nəşriyyatı. p. 566. Archived (PDF) from the original on 2022-02-12. Retrieved 2023-02-07.
  2. ↑ Şuşa - qədim Azərbaycan diyarı (PDF). باکو. 2009. p. 4. Archived (PDF) from the original on 2022-02-18. Retrieved 2023-02-07.
  3. ↑ Qarabağ abidələri (PDF). باکو: Günəş nəşriyyatı. 2009. p. 58. ISBN 978-9952-440-47-8. Archived from the original on 2020-10-19. Retrieved 2022-11-22.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Вугар Иманов (2021-01-21). "История создания "Хан-гызы булагы" – как в Шушу был проведен первый водопровод" (به روسی). trend.az. Archived from the original on 2022-01-06. Retrieved 2023-02-07.
  5. ↑ Yaqub Mahmudov, Camal Mustafayev (2012). Şuşa, Pənahabad (PDF). باکو: Təhsil nəşriyyatı. p. 114-115.
  6. ↑ Zahid Rza (March 16, 2022). "Tək inci, "Xan qızı" Xurşidbanu Natəvan" (به ترکی آذربایجانی). İki sahil qəzeti. Archived from the original on March 27, 2022. Retrieved November 23, 2022.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ Vasif Quliyev (2021-04-30). "Şuşanın bulaqları" (به ترکی آذربایجانی). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. Archived from the original on 2021-05-11. Retrieved 2023-02-07.
  8. ↑ ""Şuşa mədəniyyətinin inciləri" layihəsinin ilk təqdimatı Xurşidbanu Natəvana həsr olunub" (به ترکی آذربایجانی). culture.gov.az. January 31, 2021. Archived from the original on July 28, 2022. Retrieved November 23, 2022.
  9. ↑ Васиф Гулиев (May 4, 2021). "Шушинские родники" (به روسی). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. Archived from the original on May 16, 2021. Retrieved November 23, 2022.
  10. ↑ Tahir Ağaməmmədov (October 11, 2022). "Şuşa şəhərinin tarixi memarlıq abidəsi sayılan bulaqları" (به ترکی آذربایجانی). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. Archived from the original on 2022-11-23. Retrieved 2023-02-10.
  11. ↑ Под общей редакцией М. А. Казиева (1960). Город Шуша. Дом Хуршуд Бану Натаван // Азербайджан (Исторические и достопримечательные места). Bakı: Издательство АН Азербайджанской ССР. p. 92. {{cite book}}: C1 control character in |url= at position 121 (help)
  12. ↑ "Xan qızı bulağı" (به ترکی آذربایجانی). anl.az. Archived from the original on 2022-11-23. Retrieved 2023-02-10.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  13. ↑ "Azerbaijan's prominent cultural figures visit "Khan gizi" spring" (به انگلیسی). report.az. September 18, 2021. Archived from the original on November 23, 2022. Retrieved 2023-02-10.
  14. ↑ Tofiq Süleymanov (February 22, 2021). ""Şuşada 330-dan çox abidə dağıdılıb"" (به ترکی آذربایجانی). azvision.az. Archived from the original on 2022-11-23. Retrieved 2023-02-10.
  15. ↑ "Ильхам Алиев посетил восстановленный в Шуше родник «Хан гызы»" (به روسی). Zerkalo qəzeti. 2021-05-12. Archived from the original on 2022-11-23. Retrieved 2023-02-10.
  16. ↑ Murad Orucov (August 6, 2021). "Qarabağın sonuncu varisi – Xan qızı Natəvanın ürəkdağlayan yadigarı" (به ترکی آذربایجانی). sputnik.az. Archived from the original on 2022-11-23. Retrieved 2023-02-10.
  17. ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (به ترکی آذربایجانی). mct.gov.az. August 2, 2001. Archived from the original (PDF) on 2021-07-07. Retrieved 2023-02-10.
  18. ↑ "Недвижимые исторические и культурные памятники местного значения" (به روسی). armenianvandalism.preslib.az. Archived from the original on 2022-01-06. Retrieved 2023-02-10.
  19. ↑ "Prezident İlham Əliyev Şuşada bərpa edilən "Xan qızı" bulağında olub" (به ترکی آذربایجانی). APA Group. 2021-05-12. Archived from the original on 2021-05-13. Retrieved 2023-02-10.
  20. ↑ "Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri Şuşada "Xan qızı" bulağında olublar" (به ترکی آذربایجانی). President.az. 2021-06-15. Archived from the original on 2022-09-22. Retrieved 2023-02-10.
  21. ↑ "Ilham Aliyev visited the restored "Khan gizi" spring in Shusha" (به ترکی آذربایجانی). president.az. 2021-05-12. Archived from the original on 2021-06-23. Retrieved 2023-02-10.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=چشمه_خان_قزی&oldid=38940887»