ابوالفضل ظهره‌وند

ابوالفضل ظهره‌وند (زادهٔ ۱۳۳۸ تهران) سیاستمدار، دیپلمات و نظریه‌پرداز عقیدتی-سیاسی اهل ایران است. وی در سمت‌های مختلفی از جمله مشاور رئیس‌جمهور، معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی، عضو تیم مذاکرات هسته‌ای ایران و سفیر ایران در ایتالیا و افغانستان در دستگاه عقیدتی-سیاسی جمهوری اسلامی ایران کار کرده‌است.

ابوالفضل ظهره‌وند
سفیر ایران در افغانستان
دوره مسئولیت اردیبهشت ۱۳۹۱ – مهر ۱۳۹۲
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
پس از	فداحسین مالکی
پیش از	محمدرضا بهرامی طاقانکی
مشاور رئیس‌جمهور در امور افغانستان
دوره مسئولیت شهریور ۱۳۸۹ – اردیبهشت ۱۳۹۱
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
مشاور رسانه ای دبیر شورای عالی امنیت ملی
دوره مسئولیت ۱۳۸۷ – ۱۳۹۱
در دوره دبیری	سعید جلیلی
سفیر ایران در ایتالیا
دوره مسئولیت ۱۳۸۵ – ۱۳۸۶
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
پس از	بهرام قاسمی
پیش از	فریدون حق‌بین
سرکنسول ایران در مزارشریف
دوره مسئولیت ۱۳۷۱ – ۱۳۷۶
اطلاعات شخصی
زاده	۱۳۳۸ (۶۴–۶۵ ساله) تهران، ایران
حزب سیاسی	بدون عضویت حزبی

او یک تحلیلگر و نظریه‌پرداز روابط بین‌الملل بر مبنای تفکرات اسلامی با تمرکز بر روی غرب آسیا و از تبیین کنندگان‌ هویت ایرانی-اسلامی است.

خلاصه زندگی

تاکنون از تاریخ دقیق تولد و خانواده ابوالفضل ظهره‌وند اطلاعاتی منتشر نشده است. او فعالیت سیاسی خود را بعد از انقلاب اسلامی در ایران از وزارت خارجه شروع کرد و از سال ۱۳۷۱، در دوره جنگ ائتلاف شمال درافغانستان با طالبان، سرکنسول ایران در مزارشریف بود. وی بین سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ به عنوان مشاور معاون وقت آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه ایران کار کرد.

ظهره‌وند از سال ۱۳۸۵ به عنوان سفیر ایران در ایتالیا مشغول به کار شد. این دوره با سفر رئیس‌جمهور برای شرکت در نشست فائو به ایتالیا همراه شد که در نتیجه سخنان ضد صهیونیسم جهانی رئیس‌جمهور قبل از سفر، دولت ایتالیا استقبال رسمی معمول از او بجا نیاورد و دیدار نخست‌وزیر ایتالیا و پاپ بندیک شانزدهم با او لغو شد. در نتیجه این سفر غیر موفق و اختلاف پیش آمده بین وزیر خارجه و رئیس‌جمهور وقت، ظهره‌وند زودتر از موعد به تهران فراخوانده شد.

او از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ مشاور رسانه ای دبیر شورای عالی امنیت ملی در دوران مذاکرات هسته ای بود و همچنین از شهریور ۱۳۸۹ به عنوان مشاور رئیس‌جمهور در امور افغانستان خدمت کرد. او در بحبوحه امضای موافقت‌نامه استراتژیک بین ایالات متحده آمریکا و افغانستان به عنوان سفیر فوق‌العاده ایران در افغانستان منسوب شد و به کابل رفت.

در این دوره با فشار دولت آمریکا، موافقت شفاهی دولت افغانستان با این موافقت‌نامه کسب شده بود ولی با گفتگوهای ظهره وند و بزرگان جهادی با مسئولان وقت دولت افغانستان و اقناع آن‌ها، رئیس‌جمهور وقت افغانستان، حامد کرزای، به دلیل قید شدن مصونیت قضایی سربازان آمریکایی از محاکمه در افغانستان در این موافقت‌نامه و همچنین لزوم ذکر شدن دفاع از افغانستان در صورت تجاور خارجی (مانند ورود نیروهای مسلح طالبان از مرز پاکستان به داخل خاک این کشور) در موافقت‌نامه، از قبول بخش‌هایی از این پیمان و امضای آن خودداری کرد. تغییر نظر دولت وقت افغانستان در این باره اظهار نارضایتی‌ شدید برخی از سیاسیون حامی شرایط موافقت‌نامه استراتژیک آمریکا و افغانستان در ضدیت با ظهره وند و رئیس جمهور کرزای به همراه داشت و برخی نمایندگان مجلس افغانسان در بلندگوی مجلس خواستار اخراج ظهره‌وند و امضای سریع این موافق نامه توسط حامد کرزای شدند. در نتیجه فشار وسیع رسانه ای ایجاد شده ضد مخالفان شرایط این پیمان استراتژیک، وزارت خارجه ایران در مهر ۱۳۹۲ ظهره‌وند را به تهران فراخواند. بعد از این نیز امتناع رئیس جمهور حامد کرزای از امضای موافقت‌نامه ادامه پیدا کرد تا اینکه در ابتدای ریاست جمهوری محمد اشرف غنی به امضا رسید.

شرایط این موافقت نامه موجب وابستگی کامل ساختار نظامی و امنیتی افغانستان تا تاریخ نامعلوم به دولت آمریکا می‌کرد. بعدها بسیاری از بزرگان سیاسی افغانستان، از جمله محمد اسماعیل خان، این موافقت نامه و وابستگی نظامی و امنیتی نظام به دولت آمریکا را از دلایل اصلی سقوط نظام جمهوریت در افغانستان دانستند.

پیشینه‌ی اجرایی

• معاون گزینش وزارت امور خارجه
• معاون اداره بازرسی
• کاردار موقت جمهوری اسلامی ایران در نیجر
• معاون اداره دوم (غرب آسیا)
• سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف
• نماینده ویژهٔ ایران در امور افغانستان
• مشاور رئیس‌جمهور در امور افغانستان
• مشاور معاون آسیا اقیانوسیه وزارت امورخارجه
• سفیر جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا
• معاون رسانه ای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی
• عضو ستاد تدابیر ویژه دولت
• سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان
• کارشناس ارشد سیاسی

سرکنسولی ایران در مزارشریف و جنگ ائتلاف شمال و طالبان

ظهره‌وند در زمان ریاست جمهوری علی اکبرهاشمی رفسنجانی حدود پنج سال از سال ۷۱ تا ۷۶ سرکنسول ایران در مزارشریف بود و به عنوان اولین سرکنسول با ائتلاف شمال در افغانستان کار می‌کرد. او وضعیت خود را در این زمان چنین روایت می‌کند:

«سرکنسول پاکستان به من تلفن زد و گفت آقای سرکنسول شما اصلاً نگران نباشید از تهران با اسلام‌آباد هماهنگ شده و امنیت شما با ماست.»

این سخن سرکنسول پاکستان، به‌غرور ظهره‌وند برمی‌خورد. اما دو روز بعد که حوادث به زیان طالبان رقم خورد، چنین می‌گوید:

«[وقتی] ابتکار عمل که به‌دست مردم افتاد، تلفن کردم به کنسولگری پاکستان و با سرکنسول صحبت کردم. گفتم شما نگران نباشید و اگر می‌خواهید من چند نفر را می‌فرستم تا شما را به این‌جا بیاورند و از بابت امنیت خود نگران نباشید!»

اما او سقوط دوم مزارشریف را به‌چشم ندید و پس از پایان دوره ماموریتش که با ریاست جمهوری محمد خاتمی همزمان بود، مشاور معاون وزارت خارجه ایران شد. به‌گفتهٔ رازق مأمون، بین سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹، به‌عنوان مشاور معاون وقت آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه فعالیت می‌کرد و طرح «گروه صلح قبرس» از ابتکارات او بود.

سفارت در ایتالیا

در ماه‌های نخست ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، برخلاف ابراز مخالفت منوچهر متکی، وزیر خارجه وقت، ظهره‌وند به‌عنوان سفیر ایران عازم رُم پایتخت ایتالیا گردید. از آنجایی که سفرا در ایران معمولاً به پیشنهاد وزیر خارجه و تأیید رئیس‌جمهور انتخاب می‌شوند، اما دربارهٔ این سفیر، به اذعان وزیر خارجه وقت، وضع بدین صورت نبود.

او زمانی که سفیر ایران در رم بود با حمایت از رئیس شرکت تولید پوشاک بنتون که به ایران سفر کرده بود، خبرساز شد. با چشمگیر شدن فعالیت فروشگاه‌های شرکت بنتون در تهران، منتقدان حضور کالاهای غربی، با اتهام «صهیونیست» بودن رئیس شرکت بنتون، حضور و سرمایه‌گذاری آن را در ایران به‌باد انتقاد شدید گرفتند. در این زمان که مأموریت ظهره‌وند به‌عنوان سفیر ایران در ایتالیا تازه آغاز شده بود، او با انتشار بیانیه‌ای رسمی، رئیس این شرکت را «یک کاتولیک معتقد» خواند و از سرمایه‌گذاری این شرکت ایتالیایی در ایران حمایت کرد.

محمود احمدی‌نژاد در بهار سال ۱۳۸۷ برای شرکت در اجلاس فائو که در رم برگزار می‌شد، دعوت گردید و ب عنوان اولین سفر اروپایی احمدی‌نژاد از زمان آغاز ریاست جمهوری‌اش در سال ۱۳۸۴ به یکی از جنجالی‌ترین مسافرت‌های رئیس‌جمهور ایران و یکی از مهم‌ترین موضوعات پیرامونی اجلاس فائو بدل گردید.

احمدی‌نژاد که پیش از ترک تهران به مقصد رُم مواضع شدیدی علیه صهیونیسم جهانی و اسرائیل را مطرح کرده بود. با وجود دعوت رسمی دبیرکل فائو از رئیس‌جمهور ایران برای شرکت در این نشست، دولت ایتالیا در هنگام ورود او به رم از برگزاری مراسم استقبال رسمی که معمول است، خودداری کرده بود. احمدی نژاد نیز در بدو ورود به فرودگاه رم گفت که «مردم اروپا بیش از همه از صهیونیسم آسیب دیده‌اند و اکنون هم هزینه‌های سیاسی و اقتصادی این رژیم دروغین به دوش مردم اروپا افتاده‌است.»

پس از انتشار سخنان احمدی‌نژاد، وزیر دفاع ایتالیا اظهارات او را «خلاف تاریخ و عقل سلیم» خواند. رئیس مجلس ایتالیا هم برای اعتراض، ملاقات خود با ابوالفضل ظهره‌وند را لغو کرد. نخست‌وزیر ایتالیا هم که مهمانی شامی به افتخار سران دولت‌های شرکت‌کننده در نشست فائو برگزار کرده بود تنها محمود احمدی‌نژاد و رابرت موگابه، رهبر زیمبابوه، را به این مهمانی دعوت نکرد.

منابع رسمی از برنامه دیدار رئیس‌جمهور ایران با سیلویو برلوسکونی، نخست‌وزیر وقت ایتالیا و پاپ بندیکت شانزدهم، رهبر کاتولیک‌های جهان خبر داده بودند. اما زمانی که رئیس‌جمهور ایران از رم به تهران بازگشت، فقط موفق به ملاقات با نخست‌وزیر ژاپن، معاون رئیس‌جمهور کوبا و بازرگانان ایتالیایی شده بود. او فقط در یک روز از نشست سه روزه فائو شرکت داشت.

ابوالفضل ظهره‌وند به عنوان سفیر در ایتالیا گفته بود: بخاطر مشکلات پیش آمده و برنامه‌ریزی سفر، باید معاونت منطقه‌ای و بین‌الملل وزارت خارجه پاسخگو باشد.

حدود یک ماه پس از سفر رئیس‌جمهور ایران، ظهره‌وند در گفت‌وگو با ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، گزارش‌های مربوط به سوءقصد به‌جان احمدی‌نژاد در سفر به رُم را تأیید کرد و گفت این موضوع «توهم توطئه نیست و صحت دارد.» او با اشاره به خطر جانی ناشی از بالا رفتن میزان اشعهٔ ایکس از ۱۵۰۰ واحد به بالا اشاره کرد که:

«گروهی قصد داشتند هنگام اقامت آقای احمدی‌نژاد در رُم، با استفاده از تابش مقادیر بسیار زیاد اشعهٔ ایکس، او را دچار مسمومیت کنند. وقتی رئیس‌جمهوری وارد محل شد، میزان اشعه دستگاه بیشتر شد و به بالای ۱۰۰۰ رسید، به‌طوری که آثار ناشی از شدت اشعه در محیط داخل ساختمان کاملاً احساس می‌شد.»

کمتر از سه هفته بعد از سفر محمود احمدی‌نژاد به رُم، ابوالفضل ظهره‌وند از ایتالیا به تهران فراخوانده شد. پیش از آن‌که فراخوانی ظهره‌وند رسماً تأیید شود، او در گفت‌وگویی با سایت خبری تابناک از تغییر خود به‌درخواست احمدی‌نژاد خبر داده و وجود انتقادها نسبت به سفر رئیس‌جمهور به ایتالیا را تأیید کرده بود.

معاون رسانه‌ای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی

ابوالفضل ظهره‌وند سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ به عنوان معاون رسانه‌ای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران در دوره مسئولیت سعید جلیلی خدمت کرد. مهم‌ترین پرونده کاری شورا در این زمان مذاکرات هسته ای ایران در قالب گروه ۵+۱ بود که زیر نظر این شورا پیگیری می شد و ظهره‌وند یکی از اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران در این دوره بود.

مشاور رئیس‌جمهور در امور افغانستان

ظهره‌وند از شهریور ۱۳۸۹ به عنوان یکی از پنج نماینده ویژه رئیس‌جمهور در رابطه با سیاست خارجی مربوط به مناطق مختلف جهان، در رابطه با امور مربوط به افغانستان منسوب شد. بعدها با حذف عنوان کاری "نمایندگان ویژه رئیس‌جمهور"، به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور افغانستان تا اردیبهشت ۱۳۹۱ به ادامه خدمت پرداخت.

سفارت در افغانستان

بعد از به بن‌بست خوردن مذاکرات هسته ای در این دوره، ظهره‌وند به عنوان سفیر ایران در افغانستان منسوب شد و در هفتم اردیبهشت (۲۶ آوریل) ۱۳۹۱ استوارنامه خود را در ارگ ریاست جمهوری افغانستان، تسلیم رئیس‌جمهور افغانستان، حامد کرزای، کرد.

ابوالفضل ظهره‌وند هفتم اردیبهشت همان سال در کابل کارش را رسماً آغاز کرد. اما اظهارات وی در مورد موافقت‌نامه استراتژیک آمریکا و افغانستان در نخستین هفته‌های کارش در کابل، واکنش شدید نمایندگان شماری از گروه‌های سیاسی در مجلس سنا و نمایندگان افغانستان را برانگیخت و در رسانه‌های داخلی افغانستان نیز بازتاب گسترده‌ای یافت.

چهار روز پس از امضای موافقت‌نامه استراتژیک آمریکا و افغانستان، وزارت امور خارجه ایران امضای این سندی را برای کشورهای منطقه نگران‌کننده توصیف کرد.

رامین مهمان‌پرست سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت: «ابهام در وضعیت آینده پایگاه‌های نظامی آمریکا در افغانستان و عدم شفافیت در نحوه وظایف امنیتی آمریکا از محورهای نگرانی ایران و کشورهای منطقه است.»

ریاست جمهوری حسن روحانی و مذاکرات هسته‌ای در این دوران

با شروع ریاست جمهوری حسن روحانی در مرداد ۱۳۹۲ تغییرات در وزارت خارجه، ظهره‌وند از این وزارت خارجه و مخصوصا موضوع افغانستان و مذاکرات هسته‌ای کنار گذاشته شد.

وی با شروع مذاکرات هسته‌ای در دولت روحانی به تحلیلگری مذاکرات از دید فنی، بدون جهت گیری در موافقت یا مخالت با آن پرداخت. وی در دوران امضای توافق موفقت هسته‌ای در دانشگاه تهران تأکید کرد که طبق فکت شیت منتشر شده توسط طرف آمریکایی که مورد تایید طرف روس قرار گرفت فقط تحریم‌های هسته‌ای و نه اشاعه ای، به‌صورت موقت تعلیق می‌شوند و قرار بر لغو تحریم‌ها نیست و لازم است طرفی که این ادعا را رد می‌کند نیز فکت شیت درباره تشریح توافق لوزان ارائه کند. وی گفت که تحریم چیزی نیست که (با این توافق) برداشته شود مگر اینکه مثلا ورود وسایل خانگی و چند میلیارد دلار پول را آزاد کنند. برای آمریکا بحث هسته‌ای مطرح نیست بلکه بحث انقلاب اسلامی و وجه الهام‌بخشی آن مطرح است. وی گفت که مساله هسته‌ای بهانه ای برای فشار است و فکر نکنید اگر تمام شود تحریم هم تمام می شود، بلکه اگر چرخ سانتریفیوژ نچرخد، چرخ اقتصاد هم نخواهد چرخید. وی بیان کرد که باید ابتدا با غرب توافق شود از آنجایی که در صنعت هسته‌ای بخش صلح آمیز و غیرصلح آمیز قابل تفکیک نیست، این موضوع در آینده باعث جلوگیری از غنی سازی و صنعت هسته ای ایران نمی شود. او همچنین این صنعت را (حتی در بعد صلح آمیز) صنعتی بازدارنده توصیف کرد و گفت فشار آمریکا برای این است که بتواند قدرت بازدارندگی ایران از بین برود.

وی در آستانه توافق هسته‌ای با غرب در سال ۱۳۹۴، در مناظرات متعدد در این باره در رسانه‌های صوتی و تصویری و دانشگاه‌ها شرکت می‌کرد. در یکی از این مناظرات در شبکه ۵ تلویزیون ایران در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ او با ذکر غیر الزام آور بودن معاهدات بین المللی (مانند قطعنامه‌های سازمان ملل) بدون تصویب کنگره برای دولت آمریکا و سابقه داشتن عهدشکنی آمریکا در توافقاتش با کشورهایی که وضعیتی مشابه ایران داشتند و مثال زدن توافق آمریکا با ویتنام بعد از اتمام جنگ در این کشور، خواستار مکانیزم هایی برای مقابله با این موضوع در توافق احتمالی شد. وی اشاره کرد، با توجه به اینکه کمتر از 2 سال تا پایان دولت اوباما در کاخ سفید مانده، اگر دور بعد انتخابات ریاست جمهوری این کشور دولتی از جناح مخالف سر کار بیاید، همه چیز تغییر خواهد کرد.

ظهره‌وند بعدها با زیرسوال بردن نحوه مذاکره تیم ایرانی و جمله محمدجواد ظریف در دوران مذاکرات در مصاحبه با رادیو ملی آمریکا مبنی بر اینکه هرگونه توافق بهتر از عدم توافق است می گوید «مگر قرار بود که کشور تسخیر شود و ساختار فرو بپاشد که شما رفتید گفتید هرگونه توافق بهتر از عدم توافق است؟ مثلا وقتی ژاپن را بمباران کردند و امپراتوری در حال فروپاشی بود گفتند هرگونه توافق بهتر از عدم توافق است و رفتند و تسلیم شدند»