امین‌الله رشیدی

امین‌الله رشیدی (۴ اردیبهشت ۱۳۰۴ – ۲۰ مهر ۱۴۰۳) خواننده و آهنگساز ایرانی بود. آهنگ‌سازی و خوانندگی رشیدی در رادیو ایران از سال ۱۳۲۷ خورشیدی آغاز و تا پایان سال ۱۳۴۴ به‌طور پیوسته ادامه داشته و در این مدت بیش از ۱۲۰ ترانه ساخت.

امین‌الله رشیدی
اطلاعات پس‌زمینه
زاده	۴ اردیبهشت ۱۳۰۴ راوند، ایران
درگذشته	۲۰ مهر ۱۴۰۳ (۹۹ سال)
ژانر	موسیقی سنتی ایرانی
ساز(ها)	آواز
سال‌های فعالیت	۱۳۲۷–۱۴۰۳
ناشر(ان)	آوای نکیسا

زندگی

امین‌الله رشیدی ۴ اردیبهشت ۱۳۰۴ در شهر راوند متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کاشان سپری کرد و پس از پایان تحصیل در یکی از دفاتر اسناد رسمی تهران مشغول به کار شد. وی در سال ۱۳۴۴، بنا به مقتضیات شغلی از کار در رادیو استعفا داد. رشیدی در سال ۱۳۳۶ خورشیدی، ازدواج کرد که حاصل آن دو فرزند دختر و پسر (افسانه و صباح) است.

سلیمان اکبری، پرویز شهبازی، امین‌الله رشیدی و منوچهر لشگری

وی در اردیبهشت ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی، در برنامهٔ خندوانه شبکهٔ نسیم شرکت کرد. او همچنین در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ برای کاندیدا شدن نام‌نویسی کرد، ولی شورای نگهبان به خاطر کهولت سن صلاحیتش را رد کرد.

زندگی هنری

امین‌الله رشیدی تحصیل و نقاشی قالی ایرانی را نزد هنرمندانی همچون، محمد دبیر الصنایع و حسن نقش‌پور اراکی فرا گرفت و در زمانی کوتاه تا مرحلهٔ طراحی و ابتکار پیش رفت. همزمان، مقدمات نوازندگی تار را نیز نزد حسن نقش‌پور آموخت.

رشیدی از راه شنیدن صفحات گرامافون و آثار خوانندگان دهه ۱۳۲۰ رادیو ایران با ردیف آواز ایرانی آشنا شد. در اوائل ورود به تهران اصول نت‌خوانی را نزد موسی معروفی در کلاس‌های شبانه هنرستان موسیقی (تالار وحدت کنونی) و نیز به مدت یکی دو ماه در کلاس موسیقی مسعود معارفی فرا گرفت. وی یکی از نخستین خواننده‌های ایرانی آشنا با خط بین‌المللی موسیقی (نت) است. او همچنین تئوری آواز را نزد مهدی فروغ در هنرستان موسیقی آموخت. پس از یادگیری نت، نوازندگی تار را رها کرد و از آن پس نت آهنگ‌هایی را که می‌ساخت، بدون استفاده از ساز، به روی کاغذ می‌آورد.

در سال ۱۳۲۸، موسی معروفی واسطه آشنایی رشیدی و علی‌محمد خادم میثاق رهبر یکی از ارکسترهای رادیو ایران، شد. او از همان سال به‌عنوان خواننده و آهنگساز فعالیت خود را در رادیو آغاز کرد و نخستین بار ترانه «رنج جدایی» از ساخته‌های موسی معروفی را در مایهٔ افشاری با ارکستر او در رادیو اجرا کرد.

وی همزمان در برنامه‌های موسیقی ارتش که شب‌های جمعه ساعت ۷:۳۰ بعد از ظهر از رادیو ایران پخش می‌شد، در ارکستری به سرپرستی علی تجویدی می‌خواند و در چند برنامه رادیویی محمد بهارلو نیز شرکت نمود. رشیدی در مدت فعالیت در رادیو ایران حدود ۱۲۰ آهنگ ساخت. شعر برخی از ساخته‌هایش سروده خود اوست (مانند ترانه دریا) اما آهنگ‌های وی بیش‌تر برای اشعار تورج نگهبان، بیژن ترقی، مهرداد اوستا، فریدون مشیری، رضا ثابتی، نظام فاطمی، ابوالقاسم حالت، نواب صفا، عبدالله الفت و پرویز وکیلی ساخته شده‌اند.

اغلب ساخته‌های رشیدی توسط ارکسترهای شماره ۱ و ۲ رادیو ایران اجرا شده‌اند که از نوازندگی و همکاری حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم، عباس شاپوری، محمد میرنقیبی، انوشیروان روحانی، ولی‌الله البرز، یاوری، حدادی و دیگران برخوردار بودند. این اجراها تحت نظارت و سرپرستی مشیر همایون شهردار و حسینعلی ملاح ضبط و پخش شده‌اند. رشیدی با آذر عظیما و فرخنده عمیمی‌نژاد از خوانندگان رادیو ایران نیز تصنیف‌های دو صدایی اجرا کرده است.

شیوهٔ رشیدی در خوانندگی و آهنگ‌سازی، مرز میان سنت و نوگرایی است؛ به قول خودش حد وسط را انتخاب کرده است. او می‌گوید: «اگر این میانه‌روی و اعتدال در تمام امور دنیا جاری بود چهره جهان و زندگی خیلی زیباتر و مطبوع‌تر از آنچه تا کنون هست می‌بود.» رشیدی دربارهٔ موسیقی کلاسیک و ردیف آوازی که سینه به سینه حفظ شده و کامل‌ترین صورت آن به وسیله موسی معروفی نت‌نویسی شده است، نظریاتی دارد و معتقد است که در اجرای آوازها، به شرط حفظ اصالت ایرانی و به خصوص تلفیق آن با شعر پارسی، باید شیوه‌ای نو ایجاد کرد و از تکرار مکررات آن هم به‌طور گسترده امساک نمود.

همچنین او در کاربرد واژه‌های هنر و هنرمند حساسیتی خاص دارد. وی به اعتبار قول بزرگان و هنرشناسان می‌گوید: «هنر یعنی خلاقیت و هنرمند یعنی خلاق و آفریننده. بنا بر این اگر در یک اثر هنری اعم از شعر و موسیقی و نقاشی و غیره، ابتکار و نوآوری به چشم نخورد، به این معنی که اگر در قطعه‌شعری یک مضمون نو و در آهنگی حتی یک ملودی جدید و زیبا نتوان پیدا کرد، این دیگر هنر نیست و صاحب چنین آثاری مستحق لفظ هنرمند نه؛ و بر همین منوال، برچسب کلمه هنرمند به خواننده یا نوازنده یا صاحب اثر دیگری که فاقد شیوه‌ای نو و ابتکاری و مستقل در کارشان باشند، جایز نیست. باید به این مجریان ماهر و مسلط و چیره‌دست هنر آفرین گفت و با اطلاق کلمه استاد از آنان تقدیر کرد و ارجشان را پاس داشت!»

درگذشت

وی در تاریخ ۲۰ مهر ۱۴۰۳ در سن ۹۹ سالگی درگذشت. خانواده‌اش تصمیم گرفتند پیکر او را برای تحقیقات علمی به دانشگاه علوم پزشکی اهدا کنند و برایش مراسم تشییع برگزار نشد.

آلبوم‌ها

• افسونگر
• عطر گیسو
• بخت گمشده
• چشم شب
• دلم تنگ است
• من عشقم

آثار مکتوب

• از کاشان تا کاناری (۱۳۷۲)
• عطر گیسو (۱۳۸۱)
• ایران در رهگذر زمان (۱۳۹۰)

برای مطالعهٔ بیشتر

• گرگانی، سپیده (۲۳ مهر ۱۴۰۳). «شش پرده از زندگی ۹۹سالهٔ امین‌الله رشیدی و حسرت‌هایش». رادیو فردا.
• «زمانی داشتن رادیو مجوز شهربانی می‌خواست / می‌گفتند قیافه‌ام طاغوتی است / مشروح حرف‌های امین‌الله رشیدی در کافه خبر». خبرآنلاین. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۲.

پیوند به بیرون

• سومین کتاب امین اله رشیدی (کتاب به رایگان توسط ایشان بر روی اینترنت قرار گرفته است)