بی‌بی حیاتی

(تغییرمسیر از بانو بی بی حیاتی)

بانو حیاتی کرمانی، متخلص به حیاتی، در اواسط نیمه دوم قرن دوازدهم هجری قمری در بم و در خانواده‌ای اهل دین و قرآن، ادب و عرفان دیده به جهان گشود. پدر وی میرزا محمّد کاظم فرزند میرزا ابوتراب از خانواده مستوفیان کرمان و همسر وی میرزا محمدعلی (نورعلیشاه) بود. وی خواهر میرزا محمدحسین رونق‌علیشاه بود. دیوان شعر حیاتی نمود یک واقعیّت عینی از تأثّرات روحی و قبول مشرب و مسلک عرفانی خاص وی از مراد و منظورش، نورعلیشاه، بوده‌است. تعمّق در سیر اشعار وی، خاصّه غزل‌های جاندار و جانبخش او، تسلّط و چیرگی وی را بر معارف دینی و عرفانی اثبات می‌نماید. دیوان اشعار حیاتی، مشحون از انواع قالب‌های شعری فارسی است که وی در آن قوالب، طبع‌آزمایی کرده، خاصّه در غزل که با تقلید و الگوبرداری از شیوه حافظ و مولانا غزل‌های بسیاری خلق نموده‌است.[۱]

بانو بی‌بی حیاتی کرمانی
نام اصلی
بی‌بی جان حیاتی
زادهقرن دوازدهم
بم
محل زندگیکرمان
درگذشتهقرن سیزدهم
کرمان
آرامگاهمشتاقیّه کرمان
تخلصحیاتی
پیشهشاعر
زمینه کاریشعر و عرفان
ملیتایرانی
دورهقاجار
دیوان اشعاردیوان بانو حیاتی‌ کرمانی
دلیل سرشناسیشعر پارسی (غزل، قصیذه، رباعی، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند)
تأثیرپذیرفته ازنورعلیشاه
همسر(ها)نورعلیشاه
فرزند(ان)طوطی
پدر و مادرمحمدکاظم (پدر)

او در نیمهٔ نخست قرن سیزدهم درگذشته و آرامگاهش در حوالی جنوب مشتاقیّه کرمان، واقع است. شایان ذکر است، دیوان اشعار بی‌بی حیاتی به سعی جواد نوربخش، به خط محمد میرزایی و با مقدمهٔ دکتر عبدالحسین زرین کوب توسط انتشارات مرکز کرمان‌شناسی و در سال ۱۳۸۶ چاپ شده‌است.[نیازمند منبع]

استاد زرین کوب در مقدمهٔ خود می‌نویسد: تا آنجا که مخلص از روی دیوان حاضر می‌تواند اظهارنظر نماید، غزل‌های دیوان حیاتی نمونه غزل‌های صوفیانهٔ عصر اوست. آنچه را صوفیه عشق حقیقی می‌خوانند، به زبان عشق مجازی می‌سراید و مخاطب را سرگشته و حیرت‌زده بر این تردید باقی می‌گذارد که آیا در این سخنان عشق کام‌جویی را که از ورای نقاب عشق الهی همچنان به صد عشوه و اشاره خود را نشان می‌دهد باید باور کرد یا نه؟

یکی از غزل‌های بی‌بی جان حیاتی کرمانی:

ای در هوای گلشن کوی تو سال‌ها / طیار جان گشوده بهر گوشه بال‌ها

بود ار چرخ گنج وصل تو در کنج دل نهان/ گویا بهر خرابه دلش بوده سال‌ها

باشد به نعمت گرچه رساتر ز ساق عرش / شد نارسا بپایه قدرت خیال‌ها

هر کاهلی به کنه کمال تو کی رسد / کز درک کاف آن شده عاجز کمال‌ها

سرچشمهٔ حیات حیاتب چو لعل تست / نو شد ز بوی چشمه لعلت زلال‌ها[۲]

منابع ویرایش

  1. "پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران". ganj-old.irandoc.ac.ir (به انگلیسی). Archived from the original on 20 September 2018. Retrieved 2018-09-20.
  2. بانو حیاتی کرمانی، بی‌بی جان (۱۳۸۶). دیوان بانو حیاتی کرمانی. کرمان: انتشارات مرکز کرمان‌شناسی. شابک ۹۶۴۹۹۰۸۰۵۶.