تینوش نظم‌جو

تینوش نظم‌جو (زادهٔ ۲۱ اسفند ۱۳۵۳) کارگردان و نویسنده تئاتر و سینما، مترجم، بازیگر و ناشر ایرانی-فرانسوی است. او با تأسیس و مدیریت نشر ناکجا در پاریس از پیشگامان نشر الکترونیک فارسی‌زبان است.

تینوش نظم‌جو
زاده	۲۱ اسفند ۱۳۵۳ تهران
پیشه	کارگردان، نویسنده، مترجم، بازیگر، ناشر
ملیت	ایرانی - فرانسوی

زندگی

تینوش نظم‌جو در سالِ ۱۳۵۳ در تهران به‌دنیا آمد. تا سن یازده سالگی و کلاس پنجم دبستان در تهران (مدرسه جهان کودک و سپس فردوس برین) درس خواند و سپس به فرانسه مهاجرت کرد و در شهر پاریس ادامهٔ تحصیل داد.

فعالیت در فرانسه

نخستین تجربیات تئاتری او از کلاس سوم دبستان در ایران آغاز شد و در فرانسه در مدرسهٔ کلود مونه با سرپرستی امانوئل دومارسی (کارگردان تئاتر فرانسوی و مدیر تئاتر شهر پاریس) و اجرای نمایشنامهٔ کرگدن اوژن یونسکو (در نقش ژان) ادامه پیدا کرد.

در سن ۱۷سالگی گروه تئاتری خود را به نام اوتوپیا در فرانسه تأسیس کرد و نمایشنامه‌هایی از ژان تاردیو، ساشا گیتری، هارولد پینتر و آنتون چخوف را به زبان فرانسوی کارگردانی کرد و پیش از بازگشتش به ایران چهار فیلم کوتاه در فرانسه ساخته است.

سال ۱۹۹۵ میلادی در پاریس با محسن یلفانی آشنا می‌شود و اولین ترجمه‌هایش را از زبان فارسی به زبان فرانسوی با مجموعه آثار نمایشی این نمایشنامه‌نویس ایرانی آغاز می‌کند. (مجموعه قوی‌تر از شب، انتظار سحر، در یک خانواده ایرانی و مهمان چند روزه…)

در سال ۱۹۹۸ ماهنامهٔ تئاتری اوتوپیا را در پاریس تأسیس می‌کند و تا تابستان سال ۲۰۰۰ که تاریخ بازگشت او به ایران است مدیر این ماهنامهٔ تخصصی تئاتر است.

بازگشت به ایران

داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست که دوست دختری در فرانکفورت دارد

تینوش نظم‌جو نخست با ترجمهٔ فیلمنامهٔ بهرام بیضایی، ایستگاه سلجوخ به فرانسه برای کارگردان فرانسوی تونی گتلیف، و سپس انتشار آثاری از ساموئل بکت و ژان تاردیو به فارسی در نشر تجربه در سال ۱۳۷۹ وارد صحنهٔ ادبیات نمایشی ایران شد. اما شهرت او در ایران در سال ۱۳۸۰ با ترجمه و اجرای نمایشنامهٔ داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست که دوست دختری در فرانکفورت دارد اثر ماتئی ویسنی‌یک در تئاتر شهر تهران شکل گرفت. او سپس به معرفی دیگر آثار این نمایشنامه‌نویس رومانیایی-فرانسوی پرداخت و در سال ۱۳۸۱ تماشاچی محکوم به اعدام را روی صحنه برد که پیش از اجرای فجر توقیف شد. در همان سال نمایشنامهٔ کسی می‌آید اثر یون فوسه را در تئاتر شهر فضاسازی کرد و نمایشنامهٔ لاموزیکا دومین اثر مارگریت دوراس را برای نخستین بار در ایران با بازیگر فرانسوی فرانسوآ کلاویه و مهشاد مخبری روخوانی کرد.

مجموعهٔ دورتادور دنیا

پس از توقیف نمایشنامه تماشاچی محکوم به اعدام تینوش نظم‌جو چند سالی را فقط صرف ترجمهٔ نمایشنامه کرد و مجموعهٔ دورتادور دنیا نمایشنامه را در سال ۱۳۸۴ با مهدی نوید در نشر نی تأسیس کرد. در این سال‌ها نمایشنامه‌هایی از مارگریت دوراس، ژان-لوک لاگارس، هارولد پینتر، اریک امانوئل اشمیت، برنار ماری کلتس در این مجموعه ترجمه و منتشر کرد. از سال ۱۳۸۶ به بعد تینوش نظم‌جو تنها مدیر این مجموعه است و سرپرستی نمایشنامه‌های این مجموعه به عهدهٔ اوست.

تریلوژی پیکر زن

در سال ۱۳۸۴ تینوش نظم‌جو به صحنهٔ تئاتر بازگشت و نمایشنامهٔ پیکر زن چون میدان نبرد در جنگ بوسنی اثر ماتئی ویسنی‌یک را با بازی مهشاد مخبری و فریبا کامران کارگردانی کرد. این نمایش نیز پس از اجرای جشنوارهٔ فجر توقیف شد. سال بعد، پس از ترجمه و فضاسازی نمایشنامهٔ ژان-لوک لاگارس در خانه‌ام ایستاده بودم و منتظر بودم باران بیاید با بازیگر فرانسوی والری لانگ در تهران و اصفهان، تینوش نظم‌جو این نمایشنامه را در بخش تجربی جشنوارهٔ فجر روی صحنه برد. سومین بخش این تریلوژی زن را تینوش نظم‌جو در سال ۲۰۱۰ در فرانسه به نام صدای زن/صدای خون روی صحنه می‌برد.

مستند

تینوش نظم‌جو در ساخت دو فیلم مستند تلویزیونی، یکی دربارهٔ اعتیاد به هرویین و ترک اعتیاد (کلینیک آزادی) و دیگری دریارهٔ مسلمانان فرانسه (زیر پوست شهر)، شرکت می‌کند.

سال ۱۳۸۵ فیلم کوتاه در آخرین تحلیل را بر اساس نمایشنامهٔ محسن یلفانی با بازی حسن معجونی و شبنم طلوعی کارگردانی می‌کند. همان سال نیز مستند شاه صنم و زیبا صنم را می‌سازد که داستان روبرویی دو فرهنگ ایران و فرانسه است و به مشکلات سانسور در ایران می‌پردازد. سال ۱۳۸۸ تینوش نظم‌جو برای اکران این دو فیلم در مدرسه نورمال سوپریور پاریس به فرانسه برمی‌گردد.

بازگشت به فرانسه پس از سال ۸۸

تینوش نظم‌جو پس از سال ۸۸ و گسترش سانسور در ایران، دوباره در فرانسه مستقر شد و نخست نمایش صدای زن/صدای خون را به زبان فرانسوی روی صحنه برد. این نمایش که سومین بخش تریلوژی زن بود که در ایران آغاز شده بود، این بار از سه نمایشنامهٔ کوتاه سه نمایشنامه‌نویس مرد ایرانی تشکیل شده بود (محسن یلفانی، محمد رضایی‌راد و محمد چرمشیر) همراه با اشعار روجا چمنکار و توسط سه بازیگر زن ایرانی (زهرا امیرابراهیمی، بهاران بنی‌احمدی و گلناز برومندی) و یک بازیگر مرد ایرانی (امید هاشمی) به زبان فرانسوی اجرا شد. نمایش سرگذشت سه زن ایرانی است در سه زمان از تاریخ ایران: یکی یک زن در ابتدای قرن، دومی یکی از قربانیان کشتارهای سال‌های ۶۰ و سومی آخرین لحظات ندا آقا سلطان، پیش از این که یک موجود توییتری بشود.

او پس از این اجرا دو نمایشنامهٔ دیگر را به زبان فرانسوی فضاسازی کرد: برداشتی از داستان ویران ابوتراب خسروی در شهر بلژیک سال ۲۰۱۴ با بازی گلناز برومندی و تک‌سلولی‌های جلال تهرانی در شهر پاریس با بازی آرش نعیمیان، یگانه بلوچی و خودش.

پرسه

در سال ۲۰۱۲ تینوش نظم‌جو برنامهٔ تلویزیونی پرسه را در پاریس کارگردانی کرد. این برنامه که در ۱۲ قسمت ساخته شد و در شبکهٔ تلویزیونی منوتو برای اولین بار پخش شد دیدارهایی با هنرمندان و نویسندگان در پاریس بود که از نمای نقطه دید (پی.او. وی) کارگردان فیلمبرداری می‌شد و هدفش ساختارشکنی و گفتگوی بی‌پرده و بدون تابو دربارهٔ مسائل هنری و اجتماعی ایران بود.

نشر ناکجا

پس از چندین سال تحقیق دربارهٔ نشر الکترونیک سرانجام در سال ۲۰۱۲ تینوش نظم‌جو نشر ناکجا را در پاریس تأسیس کرد و مدیریت آن را تا امروز به عهده گرفته است. سال ۲۰۱۵ کتابفروشی ناکجا در پاریس افتتاح شد که تنها کتابفروشی تخصصی دربارهٔ ایران به زبان فارسی و فرانسه است. از آغاز سال ۲۰۱۸ نیز نشر ناکجا بخش فرانسوی انتشاراتش را به راه انداخت و آثار ادبی فارسی‌زبان را به فرانسه منتشر می‌کند.

نوشته‌ها

ترجمه‌ها به فارسی

عنوان کتاب به فارسی	نویسنده	مترجم	ویرایش	ناشر فارسی	سال	عنوان اصلی کتاب	توضیحات
فاجعه	ساموئل بکت	تینوش نظم‌جو		نشر تجربه	۱۳۸۰	Catastrophe	نمایشنامه کوتاه
چی کجا	ساموئل بکت			نشر تجربه	۱۳۸۰	Quoi Où
باجه	ژان تاردیو			نشر تجربه	۱۳۸۱	Le Guichet
جان و جو	آگوتا کریستف			نشر تجربه	۱۳۸۱	John et Joe
دوری	لوله بلون			مجوز نگرفت	۱۳۸۱	L'éloignement	برداشت آزاد
سه شب با مادوکس	ماتئی ویسنی‌یک		مهشاد مخبری	نشر ماهریز	۱۳۸۱	Trois nuits avec Maddox	نمایشنامه
داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست که دوست دختری در فرانکفورت دارد	ماتئی ویسنی‌یک			نشر ماهریز	۱۳۸۱	L'histoire des ours panda
ناشناس در این آدرس	کرسمن تایلور			نشر ماهریز	۱۳۸۲	Inconnu à cette adresse	داستان بلند
لاموزیکا دومین	مارگریت دوراس			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱	۱۳۸۴	Lamusica deuxième	نمایشنامه
در خانه‌ام ایستاده بودم و منتظر بودم باران بیاید	ژان‌لوک لاگارس			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۳	۱۳۸۴	J'étais dans ma maison et j'attendais que la pluie vienne
کفتارها	کریستیان سیمئون			مجوز نگرفت	۱۳۸۵	Hyènes	مونولوگ - مجوز نگرفت
گربه	فیلیپ گلوک			نشر نی	۱۳۸۶	Le chat	کتاب مصور
من چه‌جوری ممکنه یه پرنده باشم؟	ماتئی ویسنی‌یک			مجوز نگرفت	۱۳۸۶	Comment puis-je être un oiseau	برداشت آزاد - مجوز نگرفت
اسب‌های پشت پنجره	ماتئی ویسنی‌یک			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۸	۱۳۸۷	Chevaux à la fenêtre	نمایشنامه
خیانت	هارولد پینتر	نگار جواهریان تینوش نظم‌جو		نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۹	۱۳۸۷	Betrayal
تماشاچی محکوم به اعدام	ماتئی ویسنی‌یک	تینوش نظم‌جو	مهشاد مخبری	نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۰	۱۳۸۷	Le spectateur condamné à mort
کسی می‌آید	یون فوسه			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۲	۱۳۸۷	Quelqu'un va venir
مهمان ناخوانده	اریک امانوئل اشمیت			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۳	۱۳۸۷	Le visiteur
پیکر زن همچون میدان نبرد در جنگ بوسنی	ماتئی ویسنی‌یک			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۴	۱۳۸۷	Le corps de la femme comme champs de bataille dans la guerre de Bosnie
چون آوایی از داود	تینوش نظم‌جو			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۵	۱۳۸۷	-	مونولوگ
در خلوت مزارع پنبه	برنار ماری کلتس			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۲۰	۱۳۸۷	Dans la solitude des champs de coton	نمایشنامه
داستان خرس‌های پاندا و سه شب با مادوکس	ماتئی ویسنی‌یک			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۳۵	۱۳۹۵	L'histoire des ours panda - Trois nuits avec Maddox
اگر بمیری	فلوریان زلر	گلناز برومندی تینوش نظم‌جو		نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۳۸	۱۳۹۵	Si tu mourrais
مادر	فلوریان زلر	تینوش نظم‌جو		نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۴۰	۱۳۹۶	La mère
آن سوی آیینه	فلوریان زلر			نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۴۱	۱۳۹۶	L'envers du décor