تینوش نظم‌جو

نویسنده، مترجم، بازیگر و‌ کارگردان ایرانی-فرانسوی

تینوش نظم‌جو (زادهٔ ۲۱ اسفند ۱۳۵۳) کارگردان و نویسنده تئاتر و سینما، مترجم، بازیگر و ناشر ایرانی-فرانسوی است.[۱][۲][۳] او با تأسیس و مدیریت نشر ناکجا در پاریس از پیشگامان نشر الکترونیک فارسی‌زبان است.[۴][۵]

تینوش نظم‌جو
زاده۲۱ اسفند ۱۳۵۳
تهران
پیشهکارگردان، نویسنده، مترجم، بازیگر، ناشر
ملیتایرانی - فرانسوی

زندگی

ویرایش

تینوش نظم‌جو در سالِ ۱۳۵۳ در تهران به‌دنیا آمد. تا سن یازده سالگی و کلاس پنجم دبستان در تهران (مدرسه جهان کودک و سپس فردوس برین) درس خواند و سپس به فرانسه مهاجرت کرد و در شهر پاریس ادامهٔ تحصیل داد.[۶]

فعالیت در فرانسه

ویرایش

نخستین تجربیات تئاتری او از کلاس سوم دبستان در ایران آغاز شد و در فرانسه در مدرسهٔ کلود مونه با سرپرستی امانوئل دومارسی (کارگردان تئاتر فرانسوی و مدیر تئاتر شهر پاریس) و اجرای نمایشنامهٔ کرگدن اوژن یونسکو (در نقش ژان) ادامه پیدا کرد.

در سن ۱۷سالگی گروه تئاتری خود را به نام اوتوپیا در فرانسه تأسیس کرد و نمایشنامه‌هایی از ژان تاردیو، ساشا گیتری، هارولد پینتر و آنتون چخوف را به زبان فرانسوی کارگردانی کرد و پیش از بازگشتش به ایران چهار فیلم کوتاه در فرانسه ساخته است.

سال ۱۹۹۵ میلادی در پاریس با محسن یلفانی آشنا می‌شود و اولین ترجمه‌هایش را از زبان فارسی به زبان فرانسوی با مجموعه آثار نمایشی این نمایشنامه‌نویس ایرانی آغاز می‌کند. (مجموعه قوی‌تر از شب، انتظار سحر، در یک خانواده ایرانی و مهمان چند روزه…)

در سال ۱۹۹۸ ماهنامهٔ تئاتری اوتوپیا را در پاریس تأسیس می‌کند و تا تابستان سال ۲۰۰۰ که تاریخ بازگشت او به ایران است مدیر این ماهنامهٔ تخصصی تئاتر است.

بازگشت به ایران

ویرایش

داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست که دوست دختری در فرانکفورت دارد

ویرایش

تینوش نظم‌جو نخست با ترجمهٔ فیلمنامهٔ بهرام بیضایی، ایستگاه سلجوخ به فرانسه برای کارگردان فرانسوی تونی گتلیف، و سپس انتشار آثاری از ساموئل بکت و ژان تاردیو به فارسی در نشر تجربه در سال ۱۳۷۹ وارد صحنهٔ ادبیات نمایشی ایران شد. اما شهرت او در ایران در سال ۱۳۸۰ با ترجمه و اجرای نمایشنامهٔ داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست که دوست دختری در فرانکفورت دارد اثر ماتئی ویسنی‌یک در تئاتر شهر تهران شکل گرفت. او سپس به معرفی دیگر آثار این نمایشنامه‌نویس رومانیایی-فرانسوی پرداخت و در سال ۱۳۸۱ تماشاچی محکوم به اعدام را روی صحنه برد که پیش از اجرای فجر توقیف شد. در همان سال نمایشنامهٔ کسی می‌آید اثر یون فوسه را در تئاتر شهر فضاسازی کرد و نمایشنامهٔ لاموزیکا دومین اثر مارگریت دوراس را برای نخستین بار در ایران با بازیگر فرانسوی فرانسوآ کلاویه و مهشاد مخبری روخوانی کرد.

مجموعهٔ دورتادور دنیا

ویرایش

پس از توقیف نمایشنامه تماشاچی محکوم به اعدام تینوش نظم‌جو چند سالی را فقط صرف ترجمهٔ نمایشنامه کرد و مجموعهٔ دورتادور دنیا نمایشنامه را در سال ۱۳۸۴ با مهدی نوید در نشر نی تأسیس کرد. در این سال‌ها نمایشنامه‌هایی از مارگریت دوراس، ژان-لوک لاگارس، هارولد پینتر، اریک امانوئل اشمیت، برنار ماری کلتس در این مجموعه ترجمه و منتشر کرد. از سال ۱۳۸۶ به بعد تینوش نظم‌جو تنها مدیر این مجموعه است و سرپرستی نمایشنامه‌های این مجموعه به عهدهٔ اوست.[۷]

تریلوژی پیکر زن

ویرایش

در سال ۱۳۸۴ تینوش نظم‌جو به صحنهٔ تئاتر بازگشت و نمایشنامهٔ پیکر زن چون میدان نبرد در جنگ بوسنی اثر ماتئی ویسنی‌یک را با بازی مهشاد مخبری و فریبا کامران کارگردانی کرد. این نمایش نیز پس از اجرای جشنوارهٔ فجر توقیف شد.[۸] سال بعد، پس از ترجمه و فضاسازی نمایشنامهٔ ژان-لوک لاگارس در خانه‌ام ایستاده بودم و منتظر بودم باران بیاید با بازیگر فرانسوی والری لانگ در تهران و اصفهان، تینوش نظم‌جو این نمایشنامه را در بخش تجربی جشنوارهٔ فجر روی صحنه برد. سومین بخش این تریلوژی زن را تینوش نظم‌جو در سال ۲۰۱۰ در فرانسه به نام صدای زن/صدای خون روی صحنه می‌برد.[۹]

مستند

ویرایش

تینوش نظم‌جو در ساخت دو فیلم مستند تلویزیونی، یکی دربارهٔ اعتیاد به هرویین و ترک اعتیاد (کلینیک آزادی) و دیگری دریارهٔ مسلمانان فرانسه (زیر پوست شهر)، شرکت می‌کند.

سال ۱۳۸۵ فیلم کوتاه در آخرین تحلیل را بر اساس نمایشنامهٔ محسن یلفانی با بازی حسن معجونی و شبنم طلوعی کارگردانی می‌کند. همان سال نیز مستند شاه صنم و زیبا صنم را می‌سازد که داستان روبرویی دو فرهنگ ایران و فرانسه است و به مشکلات سانسور در ایران می‌پردازد.[۱۰] سال ۱۳۸۸ تینوش نظم‌جو برای اکران این دو فیلم در مدرسه نورمال سوپریور پاریس به فرانسه برمی‌گردد.

بازگشت به فرانسه پس از سال ۸۸

ویرایش

تینوش نظم‌جو پس از سال ۸۸ و گسترش سانسور در ایران، دوباره در فرانسه مستقر شد و نخست نمایش صدای زن/صدای خون را به زبان فرانسوی روی صحنه برد. این نمایش که سومین بخش تریلوژی زن بود که در ایران آغاز شده بود، این بار از سه نمایشنامهٔ کوتاه سه نمایشنامه‌نویس مرد ایرانی تشکیل شده بود (محسن یلفانی، محمد رضایی‌راد و محمد چرمشیر) همراه با اشعار روجا چمنکار و توسط سه بازیگر زن ایرانی (زهرا امیرابراهیمی، بهاران بنی‌احمدی و گلناز برومندی) و یک بازیگر مرد ایرانی (امید هاشمی) به زبان فرانسوی اجرا شد. نمایش سرگذشت سه زن ایرانی است در سه زمان از تاریخ ایران: یکی یک زن در ابتدای قرن، دومی یکی از قربانیان کشتارهای سال‌های ۶۰ و سومی آخرین لحظات ندا آقا سلطان، پیش از این که یک موجود توییتری بشود.

او پس از این اجرا دو نمایشنامهٔ دیگر را به زبان فرانسوی فضاسازی کرد: برداشتی از داستان ویران ابوتراب خسروی در شهر بلژیک سال ۲۰۱۴ با بازی گلناز برومندی و تک‌سلولی‌های جلال تهرانی در شهر پاریس با بازی آرش نعیمیان، یگانه بلوچی و خودش.

در سال ۲۰۱۲ تینوش نظم‌جو برنامهٔ تلویزیونی پرسه را در پاریس کارگردانی کرد. این برنامه که در ۱۲ قسمت ساخته شد و در شبکهٔ تلویزیونی منوتو برای اولین بار پخش شد دیدارهایی با هنرمندان و نویسندگان در پاریس بود که از نمای نقطه دید (پی.او. وی) کارگردان فیلمبرداری می‌شد و هدفش ساختارشکنی و گفتگوی بی‌پرده و بدون تابو دربارهٔ مسائل هنری و اجتماعی ایران بود.

نشر ناکجا

ویرایش

پس از چندین سال تحقیق دربارهٔ نشر الکترونیک سرانجام در سال ۲۰۱۲ تینوش نظم‌جو نشر ناکجا را در پاریس تأسیس کرد و مدیریت آن را تا امروز به عهده گرفته است. سال ۲۰۱۵ کتابفروشی ناکجا در پاریس افتتاح شد که تنها کتابفروشی تخصصی دربارهٔ ایران به زبان فارسی و فرانسه است. از آغاز سال ۲۰۱۸ نیز نشر ناکجا بخش فرانسوی انتشاراتش را به راه انداخت و آثار ادبی فارسی‌زبان را به فرانسه منتشر می‌کند.[۱۱]

نوشته‌ها

ویرایش

ترجمه‌ها به فارسی

ویرایش
عنوان کتاب به فارسی نویسنده مترجم ویرایش ناشر فارسی سال عنوان اصلی کتاب توضیحات
فاجعه ساموئل بکت تینوش نظم‌جو نشر تجربه ۱۳۸۰ Catastrophe نمایشنامه کوتاه
چی کجا ساموئل بکت نشر تجربه ۱۳۸۰ Quoi Où
باجه ژان تاردیو نشر تجربه ۱۳۸۱ Le Guichet
جان و جو آگوتا کریستف نشر تجربه ۱۳۸۱ John et Joe
دوری لوله بلون مجوز نگرفت ۱۳۸۱ L'éloignement برداشت آزاد
سه شب با مادوکس ماتئی ویسنی‌یک مهشاد مخبری نشر ماهریز ۱۳۸۱ Trois nuits avec Maddox نمایشنامه
داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست

که دوست دختری در فرانکفورت دارد

ماتئی ویسنی‌یک نشر ماهریز ۱۳۸۱ L'histoire des ours panda
ناشناس در این آدرس کرسمن تایلور نشر ماهریز ۱۳۸۲ Inconnu à cette adresse داستان بلند
لاموزیکا دومین مارگریت دوراس نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱ ۱۳۸۴ Lamusica deuxième نمایشنامه
در خانه‌ام ایستاده بودم و منتظر بودم باران بیاید ژان‌لوک لاگارس نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۳ ۱۳۸۴ J'étais dans ma maison et j'attendais que la pluie vienne
کفتارها کریستیان سیمئون مجوز نگرفت ۱۳۸۵ Hyènes مونولوگ - مجوز نگرفت
گربه فیلیپ گلوک نشر نی ۱۳۸۶ Le chat کتاب مصور
من چه‌جوری ممکنه یه پرنده باشم؟ ماتئی ویسنی‌یک مجوز نگرفت ۱۳۸۶ Comment puis-je être un oiseau برداشت آزاد - مجوز نگرفت
اسب‌های پشت پنجره ماتئی ویسنی‌یک نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۸ ۱۳۸۷ Chevaux à la fenêtre نمایشنامه
خیانت هارولد پینتر نگار جواهریان

تینوش نظم‌جو

نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۹ ۱۳۸۷ Betrayal
تماشاچی محکوم به اعدام ماتئی ویسنی‌یک تینوش نظم‌جو مهشاد مخبری نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۰ ۱۳۸۷ Le spectateur condamné à mort
کسی می‌آید یون فوسه نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۲ ۱۳۸۷ Quelqu'un va venir
مهمان ناخوانده اریک امانوئل اشمیت نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۳ ۱۳۸۷ Le visiteur
پیکر زن همچون میدان نبرد در جنگ بوسنی ماتئی ویسنی‌یک نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۴ ۱۳۸۷ Le corps de la femme comme champs de bataille dans la guerre de Bosnie
چون آوایی از داود تینوش نظم‌جو نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۱۵ ۱۳۸۷ - مونولوگ
در خلوت مزارع پنبه برنار ماری کلتس نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۲۰ ۱۳۸۷ Dans la solitude des champs de coton نمایشنامه
داستان خرس‌های پاندا و سه شب با مادوکس ماتئی ویسنی‌یک نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۳۵ ۱۳۹۵ L'histoire des ours panda - Trois nuits avec Maddox
اگر بمیری فلوریان زلر گلناز برومندی

تینوش نظم‌جو

نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۳۸ ۱۳۹۵ Si tu mourrais
مادر فلوریان زلر تینوش نظم‌جو نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۴۰ ۱۳۹۶ La mère
آن سوی آیینه[۱۲][۱۳] فلوریان زلر نشر نی، دورتادور دنیا نمایشنامه ۴۱ ۱۳۹۶ L'envers du décor

منابع

ویرایش
  1. «اجرای «سه شب با مادوکس» در لندن؛ کارگردان نمایش: باید حرکت کرد، نجات‌دهنده‌ای وجود ندارد». صدای آمریکا. ۲۲ دی ۱۴۰۰.
  2. «آبی؛ رنگی به گرمای تن‌های ما». ایران‌وایر. ۱۱ مرداد ۱۳۹۳.
  3. «گفت‌وگو با تینوش نظم‌جو، مترجم و ناشر، در حاشیه جشن تیرگان در تورونتو». ایران اینترنشنال. ۳۰ تیر ۱۴۰۰.
  4. «"سانسور" ایران را به جامعه بی‌آینده تبدیل می‌کند». دویچه وله. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۱۸.
  5. «تینوش نظم‌جو، ناشر آخرین کتاب بکتاش آبتین: او ناظم حکمت امروز بود». ایران‌وایر. ۱۹ دی ۱۴۰۰.
  6. «گفت‌وگو با تینوش نظم‌جو؛ نویسنده، مترجم و کارگردان ایرانی». رادیو فردا. ۲ خرداد ۱۳۸۹.
  7. «با نظارت تینوش نظم‌جو منتشر شد: 5 نمایش‌نامهٔ دیگر از مجموعهٔ «دور تا دور دنیا»». ایسنا. ۱۴ دی ۱۳۸۷.
  8. «نظم‌جو دو نمایش آماده اجرا دارد». خبرگزاری مهر. ۳۰ تیر ۱۳۸۶.
  9. «پیکر زن همچون میدان نبرد در جنگ بوسنی». ایرنا زندگی. ۲۷ بهمن ۱۳۹۹.
  10. «دربارهٔ نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور چه می‌دانیم؟». رادیو فردا. ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  11. «تینوش نظم جو مدیر نشر ناکجا در پاریس». صدای آمریکا. ۱۸ دی ۱۳۹۳.
  12. «تکلیف نمایش علی سرابی چیست؟». ایسنا. ۳ دی ۱۴۰۲.
  13. «پژمان جمشیدی و ریما رامین‌فر در نمایشی از علی سرابی». خبرگزاری ایلنا. ۲۶ آذر ۱۳۹۶.