خانه فروزانفر

خانهٔ فروزانفر خانه‌ای ساخته‌شده در دورهٔ قاجار است که در شهر بشرویه، خیابان صاحب‌الزمان واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۲۴ آبان ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۶۳۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

خانهٔ فروزانفر
نام	خانهٔ فروزانفر
کشور	ایران
استان	خراسان جنوبی
شهرستان	بُشرویه
اطلاعات اثر
کاربری	خانه
دیرینگی	دورهٔ قاجار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۶۳۵۰
تاریخ ثبت ملی	۲۴ آبان ۱۳۸۵

نام بدیع‌الزمان فروزانفر، حاصل دگردیسی پیچیده و پرتغییری از کنش نام‌گذاری او بر خودش است. این ادیب برجسته در سال۱۲۷۶خورشیدی در بشرویه خراسان به دنیا آمد. در جوانی به محمدحسین بشرویه‌ای شناخته می‌شد، نامی که بعدها چند بار تغییر کرد و در آخر به بدیع‌الزمان فروزانفر رسید. او در مقطعی خود را جلیل ضیا بشرویه‌ای خواند و بعدتر جلیل فروزانفر و در نهایت «بدیع‌الزمان فروزانفر». تخلص شعری او در آغاز شاعری‌اش «ضیا» بود و بعد برگردان فارسی‌شده و البته زیبای ضیا، یعنی فروزانفر، را به کار بست. با این‌همه نام بدیعِ بدیع‌الزمان نتیجه بدعت او نیست، این لقب مربوط به سال۱۲۹۸خورشیدی است، زمانی که قصیده‌ای از فروزانفر در وصف بهار به پسند والی وقت خراسان، احمد قوام، خوش نشست و او را به بدیع‌الزمان عصر خویش ملقب کرد. وی از چهره‌های بزرگ پژوهش ادبیات فارسی و استاد گروهی از بزرگان ادبیات معاصر بوده ‌است از جمله: عبدالحسین زرین‌کوب، محمدرضا شفیعی‌کدکنی، ذبیح‌ا... صفا، سیمین دانشور، محمدعلی اسلامی‌ندوشن و سیدجعفر شهیدی و... . بدیع‌الزمان، خود شاگرد ادیب نیشابوری و علی‌اکبر دهخدا بود. فروزانفر به‌عنوان مولوی‌پژوهی چیره‌دست شناخته می‌شود، اما چنان‌که همه درباره او می‌گویند، این فقط بخشی از مهارت، دانش و تسلط او بر حوزه‌های فرهنگ و علوم‌انسانی را باز‌تاب می‌دهد. به باور زرین‌کوب «فروزانفر، استاد یگانه دوران، در تمام قلمرو فرهنگ اسلامی ایران محققی بی‌بدیل بود».

معماری

این بنا طرحی ساده دارد. بنا دارای طاق‌نما، نورگیر، و بادگیر است که بر روی آن گچ‌بری دیده می‌شود.

این خانه زادگاه بدیع‌الزمان فروزانفر، ادیب، شاعر، و مصحح نامدار است.

خانه پدری بدیع‌الزمان فروزانفر در بشرویه است، آنجا که او متولد شد و دوران کودکی‌اش را در آن سپری کرد. این بنا ساختمانی هماهنگ با بافت تاریخی بشرویه با نماهای كاهگلی، سقف‌های گنبدی و بادگیرهای متعدد است. بشرویه در حاشیه‌ كویر است و نوع خاصی از معماری را در بافت تاریخی خود جا داده است؛ خانه فروزانفر نیز مانند بسیاری از خانه‌های این بافت تاریخی، به دوره‌ قاجار تعلق دارد و بخش‌های مختلف معماری آن‌ دوره، مانند بادگیرهای برافراشته و اتاق‌هایی مشرف به حیاط مركزی با حوضی در وسط آن، در این خانه نیز به زیبایی اجرا شده است. در گوشه‌ای از این بنا تنوری برای پخت نان قرار دارد كه وجود آن ازجمله ویژگی‌های زندگی در خانه‌های قدیم بوده است. این بنا که تقریبا 200سال قدمت دارد، از نمونه‌های زیبای معماری قاجاری ایران در اقلیم گرم و خشک ایران است. این خانه بعدها به شخصی به‌نام سماواتی فروخته شد و پس از گمانه‌زنی‌های مختلف برای تبدیل‌شدن به موزه، اکنون کاربری شخصی دارد. البته هنوز امید است که این بنای زیبا، با عزتی که یادگارش، بدیع‌الزمان، به آن داده است، به موزه‌ای ماندگار تبدیل شود. خانه فروزانفر که 24آبان1385 ثبت ملی شد، پلانی ساده و درون‌گرا دارد، یعنی فضای هشتی، ورودی خانه را به راهرویی متصل می‌کند که از آنجا به حیاط مرکزی می‌رسد، حیاطی که در این مورد و نمونه‌های مشابه آن بسیار شکیل است و با طاق‌هایی در اطراف تزیین شده است که هر کدام از این طاق‌ها به فضاهای سرپوشیده اختصاصی پشت آن می‌رسد. همچنین تزئینات رسمی‌بندی و گچ‌بری زیبایی در بالای طاق‌نماها، نورگیر اتاق‌ها و بادگیرها وجود دارد که زیبایی حیاط مرکزی را دوچندان می‌کند. این بنا تک‌ایوانی است و در دو طرف شمال و جنوب آن فضاهای زمستانی و تابستانی تعریف شده است. در ضلع جنوبی، حوض‌خانه، بادگیر و مخازن ذخیره‌سازی مواد غذایی است. در قسمت شمالی نیز با هدف استفاده از آفتاب زمستانی، تالار به‌نسبت بزرگی ایجاد شده است. در وسط حیاط هم حوضی است كه با عبور آب از لوله‌های سفالی و معابر متصل به خانه، آب‌گیری می‌شده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های نیارشی این بنا که نشان‌دهنده نبوغ معماران ایرانی است، پایین‌بودن سطح اشغال بنا از زمین‌های اطراف و همچنین کوچک‌پیمون‌بودن آن است که در تعدیل نوسان‌های آب‌وهوایی منطقه نقش اساسی دارد. سال1391 میراث فرهنگی بنای قدیمی را مرمت کرد و قرار بود اسباب بازدید عمومی آن را فراهم کند، ولی پس از کش‌وقوس‌های فراوان در نهایت خانه پدری و دوران کودکی بدیع‌الزمان فروزانفر به هیئت‌امنای انتشار آثارش واگذار شد.

جستارهای وابسته

• آثار ملی ایران
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری