خضر بن محمد حبلرودی رازی
{{جعبه زندگینامه نام شخص=محمد بن خضر حلبرودی |نام_تصویر= |توضیح_تصویر= |گفتاورد= |لقب‌ها= حبلرودی، بعلرودی |کنیه= نجم الدین |متخلص= شیخ نجم الدین |زمینه فعالیت= منطق، کلام، امامت، عرفان |زادگاه= حبلرود فیروزکوه |محل_تولد= |ملیت= ایرانی[۱] |اهل= رستاق حبلرود بلده ری |دوره= |سال‌های فعالیت= قرن نهم |محل زندگی= بلده ری، شیراز، حله، نجف |مذهب= شیعه |نهاد= |همسر= |فرزندان= محمد، جنید[۲] |والدین= شمس‌الدین محمد بن علی رازی حبلرودی نجفی[۳] |آرامگاه= حرم علی بن ابی طالب |مدفن= نجف |سبک= |آثار= اثبات إمامة الأئمة الاثنی‌عشر علیهم‌السلام، کتاب فی الإمامة، تحفة المتقین فی اصول‌الدین، التحقیق المبین فی شرح نهج المسترشدین، التوضیح الأنور بالحج الواردة لدفع شبهة الأعور، جامع الأصول فی شرح ترجمة رسالة الفصول، جامع الدرر فی شرح الباب الحادی عشر و… |تاریخ_مرگ= حدود ۸۵۰ هجری قمری |محل_مرگ= }} شیخ نجم‌الدین خضر بن محمد بن علی رازی حَبله رودی، مشهور به علامه خضر حبله رودی متکلم و فقیه بنام شیعیِ[۴] قرن نهم است.
زندگینامه
ویرایشاز تاریخ دقیق تولد او اطلاعی در دست نیست. اصل وی از ناحیه حبله رود، منطقه ای در جنوب غرب شهرستان فیروزکوه (داخل استان تهران)، بوده و پدرش، شمس‌الدین محمدبن علی رازی، از علما بوده‌است. خود او از عالمان معاصر علامه دوانی بوده و در منابع، جامع بیش‌تر علوم زمانه خود دانسته شده‌است.محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. شیخ حرّ عاملی محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الآمل، ج۲، ص۱۱۰، چاپ احمد حسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.علم و اعتقاد وی را ستوده‌است. حبله رودی در شیراز از شمس‌الدین‌محمد، فرزند می‌رسید شریف جرجانی، علوم معقول را فرا گرفت و تا حدود ۸۲۸ نزد وی ماند،محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲. سپس عازم عراق شد.اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، در حاجی‌خلیفه، ج۵. وی مدتی نزد علمای حلّه تلمذ کرد، سپس به نجف رفت و تا پایان عمر در آن‌جا به تألیف و تدریس پرداخت. او کتابدار (خازن) کتابخانه حرم علی بن ابی طالب بود.عجاز حسین‌بن محمدقلی کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الأسفار، ج۱، ص۱۴۵، قم ۱۴۰۹.
وفات
ویرایشعلامه خضر حبله رودی رازی در نجف وفات یافت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.[۵] تاریخ دقیق وفات وی در منابع نیامده، اما براساس سال تألیف برخی آثارش، احتمالاً وفات او حدود ۸۵۰ق بوده‌است.[۶]
آثار
ویرایشاز حبله رودی آثاری برجای مانده که از جمله آنهاست:
- کاشف الحقایق
کاشف الحقایق فی شرح درّة المنطق، در شرح کتاب درّةالمنطق. شمس‌الدین محمد جرجانی کتاب کبری، نوشته پدرش می رسید. شریف جرجانی، را از فارسی به عربی ترجمه کرد و آن را درّةالمنطق نامید. کاشف‌الحقایق، به گفته خود حبله رودی، اولین تألیف اوست. وی آن را به درخواست محمدبن تاج‌الدین حاج خلیفه نوشته و در ۸۲۳ تألیف آن را به پایان رسانده‌است.[۷] - جامع الدقائق
جامع الدقائق، در شرح رساله غرةالمنطق شمس‌الدین محمد جرجانی. غرةالمنطق ترجمه عربی کتاب صغری، اثر میرسیدشریف جرجانی، است. حبله رودی این شرح را در زمان حیات مؤلف، پیش از ۸۳۸، نوشته‌است. حبله رودی در انتهای جامع‌الدقائق از تألیف دیگر خود با عنوان کتاب القوانین نام برده که ظاهرآ آن نیز در حوزه منطق بوده‌است.[۸] - التحقیق المبین
التحقیق المبین، شرح نهج‌المسترشدین فی اصول‌الدین تألیف علامه حلّی، که حبله رودی آن را در ۸۲۸، پس از مفارقت از، شمس‌الدین محمد، در حلّه تألیف نمود.[۹] - جامع الاصول
جامع الاصول فی شرح رسالة الفصول یا شرح الفصول، در شرح رسالة الفصول خواجه نصیرالدین طوسی در کلام. اصل کتاب طوسی به فارسی (سی‌فصل) است. محمدبن علی جرجانی آن را به عربی برگرداند و علامه حبله رودی آن را شرح کرد. وی تألیف این کتاب را، که شرح مزجی است، در کربلا آغاز نمود و در ۸۳۴ در مشهد به پایان رساند.[۱۰] - جامع الدرر
جامع الدرر، شرحی مبسوط بر باب حادی عشر علامه حلّی در کلام.
علامه حبله رودی در ۸۳۶ این اثر را تلخیص کرد و آن را مفتاح الغرر نامید.[۱۱][۱۲]
- حقائق العرفان
حقائق العرفان فی خلاصة الاصول و المیزان.[۱۳] - تحفةالمتقین
تحفةالمتقین فی اصول‌الدین، که در ۸۳۸ آن را تألیف نمود.[۱۴] - التوضیح الانور
التوضیح الانور بالحجج الواردة لدفع شُبَه الاعور، که ردیه‌ای‌است‌بر کتاب یوسف‌بن‌مخزوم واسطی‌اعور. واسطی اعور کتاب خود، رسالةالمعارضة فی‌الرد علی‌الرافضة، را در رد مذهب تشیع در سال ۷۰۰ تألیف کرده بود. علامه حبله رودی در ۸۳۹ از تألیف التوضیح الانور فراغت یافت. شمس‌الدین محمد مهبلی حلّی نیز کتاب الانوار البدریة فی رّد شبه‌القدریة را در ۸۴۰ در رد کتاب واسطی نوشت. در منابع هر دو شرح ستوده شده، اما شرح علامه حبله رودی کامل‌تر و نیکوتر از کتاب دیگر دانسته شده‌است.[۱۵][۱۶]
پانویس
ویرایش- ↑ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
- ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۶، ص۳۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- ↑ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۲۳۶–۲۳۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ
- ↑ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۱، ص۳۸۶–۳۸۷، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
- ↑ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۲۳۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
- ↑ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۲۳۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
- ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۵، ص۵۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- ↑ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۲۳۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱
- ↑ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۲۳۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
- ↑ اعجاز حسین‌بن محمدقلی کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الأسفار، ج۱، ص۳۲۶، قم ۱۴۰۹.
- ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الضیاء اللامع فی القرن التاسع، ج۱، ص۵۵، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۶۲ش.
- ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۷، ص۳۴–۳۵، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- ↑ امین، ج۶، ص۳۲۳.
- ↑ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۲۳۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ.
- ↑ اعجاز حسین‌بن محمدقلی کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الأسفار، ج۱، ص۱۴۵–۱۴۶، قم ۱۴۰۹.