دستگاه ادراری

دستگاه ادراری یا دستگاه میزش یکی از دستگاه‌های کالبد انسان و حیوانات است که برای دفع ادرار (میز) به کار می‌رود. این دستگاه از کلیه، میزنای، مثانه و پیشابراه تشکیل شده‌است. بخش انتهایی میزراه‌ها (مجاری ادرار) در جنس مذکر و مؤنث متفاوت می‌باشد.

دستگاه ادراری
دستگاه ادراری بدن و اجزاء آن
Details
Identifiers
لاتین	systema urinarium
سرعنوان‌های موضوعی پزشکی	D014551
واژگان کالبدشناسی	A08.0.00.000
واژگان کالبدشناسی	3357
FMA	7159
Anatomical terminology

این دستگاه شامل کلیه میزنای و مثانه می‌باشد ازجمله کارهای این دستگاه را می‌توان گفت دفع مواد زائد بدن تنظیم آب بدن و تنظیم نمک بدن است

کار دستگاه

در هر ساعت کلیه‌های بدن انسان حدود ۷ لیتر مایع را از خون جدا می‌کنند این مایع را تصفیه کرده و مواد مفید و سودمند آن را به خون بازمی‌گردانند و مواد مضر آن را از راه میزنای به مثانه می‌فرستد تا دفع شوند

ادرار

ادرار مایعی است که ۹۵ درصد آن را آب تشکیل می‌دهد و ۵ درصد باقی‌مانده را مواد محلول و ماده‌ای به نام اوره که حاوی نیتروژن است تشکیل می‌دهد. ادرار توسط کلیه‌ها تولید می‌شود و حجم ادرار تولیدشده توسط هورمون‌ها تنظیم می‌شود اگر خون بیش از اندازه غلیظ شود غدهٔ هیپوفیز (تولیدکننده هورمون‌های کاهش ادرار(اختصاری ADH))این عمل باعث کم شدن حجم ادرار می‌شود و در دفع آب صرفه جویی می‌شود اگر خون رقیق باشد میزان تولید (ADH) کاهش و میزان تولید ادرار افزایش می‌یابد.

نام‌گذاری

میختن (میزیدن) و گُمیختن در زبان فارسی دری به معنای ادرار کردن است و میز نیز به معنای ادرار می‌باشد.

دستگاه ادراری فوقانی

دستگاه فوقانی شامل کلیه و حالب می‌باشد

کلیه‌ها

هر دو کلیه وقتی به‌طور مناسب و کافی هیدراته می‌شوند ادرار تولید و این ادرار از دو کلیه به سیستم جمع‌کننده ادرار می‌ریزد و از طریق حالبها دفع می‌شود.

حالبها

حالبها به عنوان کانال‌های انبساط پذیر کم فشاری با حرکات دودی عمل می‌کنند و ادرار را از کلیه‌ها به مثانه انتقال می‌دهند.

وظیفه دستگاه ادراری تحتانی

عمل دستگاه ادراری تحتانی می‌تواند به دو مرحله مجزا تقسیم شود.

• عمل ذخیره‌سازی ادرار (پر شدن).
• مرحله تخلیه ادرار.

عمل ذخیره‌سازی ادرار

در جریان فاز ذخیره مثانه از طریق حالبها با ادرار پر می‌شود. وقتی حجم مثانه در اثر پر شدن ادرار افزایش می‌یابد افزایش محسوس در فشار داخل مثانه ایجاد نمی‌شود این انطباق توسط مثانه انجام می‌شود. فاکتورهایی که در میزان تطابق مثانه دخالت دارند. ویژگی الاستیک و گذرا در بافتهای دیواره مثانه. توانایی ذاتی عضله صاف مثانه در حفظ کشش ثابت در یک محدوده وسیع از فشار. رفلکسهای عصبی که کشش عضله دتروسر را در هنگام پرشدن مثانه کنترل می‌کنند. می کنند .

مرحله تخلیه ادرار

در جریان مرحله تخلیه باید فعالیت معکوس با فعالیت‌هایی که در جریان مرحله ذخیره دیده شد رخ هد. تخلیه ادرار چهار مرحله دارد.

1. شل شدن مجرا قبل از انقباض عضله دتروسر صورت می‌گیرد.
2. شل شدن عضلات هم‌زمان با عظلات کف لگن روی می‌دهد.
3. قیفی شکل شدن گردن مثانه برای تسهیل جریان ادرار به پیشابرا پروگزیمال صورت می‌گیرد.
4. انقباض عضله دتروسر برای بیرون راندن پرقدرت ادرار اتفاق می‌افتد
5. ادرار از «آلت»بیرون می آید

برخی بیماری‌های دستگاه ادراری

سنگ کلیه و سنگ مثانه

هر گاه املاح ادراری در لگنچه رسوب نمایند، سنگ کلیه، که ممکن است درشت یا ریز باشد، ایجاد می‌شود چنانچه رسوب در مثانه اتفاق افتد، سنگ مثانه به وجود می‌آید. دفع سنگ معمولاً با درد شدید همراه است. امروزه با روش‌های جدید سنگ‌های درشت را به قطعات کوچک‌تر تبدیل می‌کنند تا به راحتی دفع شود.

از کار افتادگی کلیه

گاهی به علت عفونت و التهاب کلیه، ممکن است یک یا هر دو کلیه از کار بیفتد که سبب قطع ادرار می‌گردد و تجمع آن در خون سبب مرگ می‌شود. در این صورت فرد باید دیالیز شود، که در حقیقت کلیه مصنوعی است یا تحت عمل جراحی قرار گیرد و کلیه فرد دیگری به او پیوند زده شود.

جستارهای وابسته

• کلیه
• مثانه