رشتی‌دوزی
رشتی دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی ایران و از صنایع دستی شهر رشت، استان گیلان است که در فهرست آثار ملی ایران - میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) به ثبت رسیده‌است.[۱][۲] در دهه ۸۰ شمسی یونسکو نام این رشته را که قبلاً قلابدوزی رشتی بوده به نام دیرین و بومی رشتی‌دوزی تغییر داده‌است.[۳]
رشتی دوزی نوعی از رودوزی‌های سنتی ایرانی است که طی آن زمینه پارچه به وسیله نخ‌های ابریشمین رنگین به گونه‌ای بسیار زیبا و چشم‌نواز تزئین می‌شود. مرکز عمده رشتی دوزی شهر رشت است که به سبب شهرتی که در رشت داشته رشتی دوزی نامیده می‌شود. رشتی دوزی به سه روش ساده، برجسته و معرق دوخته می‌شود کاربرد این هنر از دیر باز تاکنون شامل پرده، فرش، پوشش زین، سجاده، روکش مقابر بزرگان، کلاه، لباس، رومیزی و روتختی است.[۴]
تاریخچه
ویرایشتاریخچه دقیقی از رشتی‌دوزی در دسترس نیست. داده‌های باستان‌شناسی حاکی از سابقه تاریخی رشتی‌دوزی در منطقه گیلان است و در کشف‌های باستان‌شناسی در لولمان گیلان قطعاتی از ملیله دوزی و قلاب دوزی بدست آمده که پژوهشگران آن را متعلق به دوره هخامنشیان می‌دانند. قدیمی‌ترین نمون ه‌های رشتی‌دوزی جدا از مجموعه‌های خصوصی، در موزه آستان قدس رضوی و موزه هنرهای تزئینی ایران نگهداری می‌شود.[۵] رشت در گذشته یکی از عمده تولید و صادرات بهترین نوع ابریشم، ماده اولیه این هنر بوده هست.[۶][۷][۸]
ابزار کار
ویرایشابزار کار قلاب دوزی میله‌ای فلزی و باریک به طول ۷ سانتی‌متر و قلابی تیز در انتها است که انحنای قلابهای عادی را ندارد و در عوض یک بریدگی در فاصله پنج میلیمتری نوک قلاب وجود دارد. ابزار دیگر کار قلابدوزی جریده‌است که از دو قطه چوب به طول‌های ۱متر و ۱۰ سانتی‌متر تشکیل شده که گیره مانند است. عموماً برای سطح کار قلاب دوزی رشتی از پارچه ماهوت استفاده می‌شود که در رنگهای متنوع است.
کاربردها
ویرایشرشتی دوزی در حال حاضر برای تزئین سجاده، جا قرآنی، لبه پرده، زیرلیوانی، رویه میز، رویه کوسن، رویه دمپایی زنانه، کفش زنانه، بقچه سوزنی و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۹] هم اکنون حدود۲۱۲ هنرمند رشتی دوز در سطح استان گیلان فعالیت می‌کنند.[۱۰]
طرح و نقش
ویرایشنقوش مورد استفاده در رشتی دوزی عبارتند از بازوبندی، بند رومی، بته جفه ترمه‌ای، گل بادامی، بته جقه‌ای شاخ گوزنی، بته جقه قهر و آشتی، گل و بوته، گل و مرغ و...[۱۱]
منابع
ویرایشرشتیدوزی از لوازم خانه تا لباس
- ↑ http://www.lahig.ir/fa/pages/?cid=3939
- ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۱۲.
- ↑ «زنان در «رشتی‌دوزی» پرچمدارند». خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «رشتی دوزی و چموش دوزی هنرهای بومی استان گیلان».
- ↑ سید صدر، سید ابوالقاسم (۱۳۸۶). دائرةالمعارف هنرهای صنایع دستی و حرف مربوط بهآن. تهران: سیمای دانش. ص. ۱۶۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۹۷۲-۳۲-۰. پارامتر
|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک) - ↑ «اولین کارخانه ابریشم کشی در رشت».
- ↑ «گزارش‌هایی از زوال ابریشم».[پیوند مرده]
- ↑ «رشت در آن زمان به عنوان مرکز معاملات تجاری منطقه به ویژه نوغان و ابریشم محسوب می‌شد».
- ↑ رشتی دوزی | اقتباس از ویژه نامه ایران روزنامه جام جم ۷/۴/۹۰
- ↑ http://www.gchto.ir بایگانی‌شده در ۲۸ اوت ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان
- ↑ سید صدر، سید ابوالقاسم (۱۳۸۶). دائرةالمعارف هنرهای صنایع دستی و حرف مربوط به آن. تهران: سیمای دانش. ص. ۱۶۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۹۷۲-۳۲-۰. پارامتر
|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک)