رودی متی

رودلف پی. متی (انگلیسی: Rudolph P. Matthee؛ زادهٔ ۱۹۵۳) ایران‌شناس و استاد دانشگاه دلاور است و به‌ویژه دربارهٔ مسائل خاورمیانه و تاریخ معاصر ایران تخصص دارد.^[۱]^[۲] او مدرک دکترای خود را در سال ۱۹۹۱ از دانشگاه کالیفرنیا گرفت.^[۲] او نویسنده شمار زیادی از کتاب‌ها دربارهٔ ایران صفوی و ایران قاجاری است.^[۱]

آثار ویرایش

تاریخ پولی ایران ویرایش

به‌همراه ویلم فلور و پاتریک کلاسون

تاریخ پولی یک کشور بینش‌های مهمی را در مورد توسعه اقتصادی آن و همچنین تاریخ سیاسی و اجتماعی آن ارائه می‌دهد. این کتاب اولین مطالعه مفصل تاریخ پولی ایران از ظهور سلسله صفویه در سال ۱۵۰۱ تا پایان حکومت قاجار در سال ۱۹۲۵ است. نویسندگان با استفاده از مجموعه ای از منابع منتشرنشده قبلی به ده زبان، شرایط خاص پولی را در ایران مدرن بررسی می‌کنند. تاریخچه، استفاده از پول و گردش آن، تغییر شرایط ضرابخانه‌های کشور و نقش دولت در مدیریت پول. نویسندگان در سرتاسر کتاب، زمینه بزرگ‌تر اقتصادی منطقه‌ای و جهانی را نیز در نظر می‌گیرند. این کتاب به عنوان اولین مطالعه تاریخ پولی ایران، یک خواندنی ضروری برای پژوهشگران تاریخ ایران و اقتصاد است.

ایران و دنیای اطراف آن ویرایش

به‌همراه نیکی کدی

به بررسی جایگاه ایران در جهان- روابط و تعاملات فرهنگی با همسایگان نزدیکش و با امپراتوری‌ها و ابرقدرت‌ها از آغاز دوره صفویه در سال ۱۵۰۱ تا امروز می‌پردازد. کتاب پیشینه تاریخی مهمی از تحولات سیاسی و اجتماعی اخیر ایران و روابط خارجی معاصر آن ارائه می‌دهد. موضوعات مورد بررسی شامل نفوذ ایران در خارج از کشور بر تشکیلات سیاسی، مذهب، ادبیات، هنر و دیپلماسی و همچنین جذب ایران از تأثیرات خارجی در این حوزه‌ها است. تمرکز ویژه بر فرهنگ سیاسی حاکم بر ایران در دوره‌های اولیه مدرن و معاصر آن است. نویسندگان رویکردهایی از تاریخ، علوم سیاسی، مردم‌شناسی، روابط بین‌الملل و مطالعات فرهنگی را ترکیب می‌کنند. برخی از مقالات به تعاملات ایران با اقوام مختلف عرب و ترک در منطقه از هند تا مصر می‌پردازند. برخی دیگر روابط آن با غرب در دوران قاجار و پهلوی، مسائل زنان، فرهنگ داخل ایران در دوران جمهوری اسلامی و حکومت دینی شیعی ایران را در مقایسه با سایر کشورهای مسلمان بررسی می‌کنند.

جنگهای ایرانیان و ترکان- درگیری و مذهب در جهان صفوی و عثمانی ویرایش

به‌همراه: آبراهام هارتول

درگیری عثمانی و صفوی از سوی کشورهای اروپایی به نفع منافع آنها تلقی می‌شد و به همین دلیل تشنه اطلاعات به روز وقایع در آن قسمت از جهان بوند. پزشک هیئت ونیزی، جیوانی-توماسو مینادوی، از ارتباطات گسترده خود در جامعه برای جمع‌آوری این اطلاعات حیاتی تجاری و دیپلماتیک استفاده می‌کرد. این کتاب شرح مفصل و زنده‌ای از جنگ بین سلسله‌های عثمانی و صفویه در اواخر قرن شانزدهم ارائه می‌کند، زمانی که سلطان عثمانی، مراد سوم، در صدد گسترش دامنه نفوذ خود به هزینه صفویان در زمان شاه محمد خدابنده بود. گزارش‌های غربی بسیار کمی از این درگیری وجود دارد و گزارش مینادوی هم بسیار آموزنده و قابل اعتماد است و هم افزودنی ارزشمند به منابع غیرغربی است.

فرشته‌ها بر در میخانه می‌کوبند: تاریخ مشروبات الکلی در دنیای اسلام ویرایش

اسلام تنها دین بزرگ جهان است که در برابر مصرف الکل مقاومت می‌کند. در بسیاری از کشورهای اسلامی، الکل ممنوع است. در برخی دیگر نقش چندانی در زندگی اجتماعی ندارد. با این حال، مسلمانان در طول تاریخ، غالباً زیاد می‌نوشیدند - چه سلطان‌ها و شاه‌ها در کاخ‌هایشان، چه مردم عادی در میخانه‌هایی که توسط یهودیان یا مسیحیان اداره می‌شد.

این مطالعه خاطره انگیز به بسیاری از مظاهر تاریخی، ادبی و اجتماعی شراب خواری در اسلام می‌پردازد، که فراتر از ارجاع به «نفاق» یا وسوسه‌های «میوه ممنوعه» است. رودی متیی استدلال می‌کند که الکل از طریق دوگانه نبودن یا بودنش در سرزمینهای اسلامی، ما را به قلب تاریخ اسلام می‌برد. او با کاوش در این تاریخ طولانی از دوران خلفای اموی و عباسی تا ترکیه اردوغان، و از اندلس تا پاکستان سنتی از تنوع و کثرت را کشف می‌کند که در آن مسلمانان می‌نوشیدند و بهانه‌های بی‌شماری برای این کار میاوردند. آنها جشن شراب می‌گرفتند و از آن به عنوان استعاره شاعرانه استفاده می‌کردند، یا شراب را هدیه ای از جانب خدا و کلید باز کردن قفل حقیقت ابدی می‌خواندند.

متی با استناد به منابع فراوان، اسلام را نه به عنوان یک ایمان سختگیرانه و سازش‌ناپذیر، بلکه به عنوان مجموعه ای از باورها و اعمالی که دوسویه گرایی در خود دارد، معرفی می‌کند که به حضور ابهام و تناقض راه می‌داده‌است.

ایران در بحران: انحطاط صفویه و سقوط اصفهان ویرایش

انحطاط و سقوط ایران صفوی به‌طور سنتی نتیجه طبیعی رکود سیاسی و انحطاط اخلاقی که مشخصه ایران اواخر صفوی بود تلقی می‌شود.

رودی متی در این کتاب، منابع سنتی را بازبینی و منابع جدیدی معرفی می‌کند تا نگاهی تازه به ایران صفوی در قرن قبل از سقوط اصفهان در سال ۱۷۲۲ بیندازد، که باعث سقوط این سلسله شد و آغاز دوره ای طولانی از آشفتگی شد. دولت صفوی که ذاتاً به دلیل محیط فیزیکی کشور، ساختار قبیله ای و پایگاه اقتصادی کوچک آن آسیب‌پذیر بود، در طول قرن هفدهم به طرز مهلکی تضعیف شد. متیی ایران صفوی را شبکه‌ای از اتحادهای متزلزل می‌داند که دایم نیازمند توجه هستند و جامعه‌ای از توازن ناآرام نیروهای متضاد. در اواخر قرن هفدهم، این تعادل شکننده از انسجام به چندپارگی تغییر کرد. شاهی که به‌طور فزاینده ای جدا و محصور در کاخ است. پیوند ضعیف پایتخت و استان‌های دور افتاده؛ بی‌توجهی رژیم به ارتش؛ سیاست‌های پولی کوته‌بینانه برای تشدید و نه اصلاح مشکلات کار می‌کند، و کشور را با حاکمی ناتوان از کنترل جناح‌گرایی و فساد و نظامی ناتوان از دفاع از مرزهای خود در برابر حملات خارجی توسط عثمانی‌ها و افغان‌ها مواجه کرده‌است و همه چیز برای بحران ۱۷۲۲ آماده است.^[۳]

روسها در ایران ویرایش

کتاب روس‌ها در ایران به دنبال به چالش کشیدن روایت سنتی در مورد دخالت روسیه در ایران است و نشان می‌دهد که حکایت دخالت تاریخی روسیه در ایران حاوی سوء تفاهمات زیادی هم هست.

نفوذ روسیه در ایران بین سال‌های ۱۸۰۰ تا اواسط قرن بیستم صرفاً داستانی از نفوذ و تسلط اجتناب‌ناپذیر نیست: بلکه فرآیندی پیچیده‌است. کتاب با تکیه بر مطالب آرشیوی تازه، دریچه ای به قدرت و نفوذی که در ایران نه تنها توسط دولت روسیه و نمایندگان آن، بلکه توسط اتباع روس فعال در ایران در ظرفیت‌های مختلف، از جمله افراد، بانکداران، و کارآفرینان در ایران اعمال می‌شد، ارائه می‌دهد. کتاب روس‌ها در ایران نقش چندوجهی را که روس‌ها در تاریخ ایران ایفا کرده‌اند آشکار می‌کند.

در جستجوی لذت: مواد مخدر در تاریخ ایران ۱۵۰۰–۱۹۰۰ ویرایش

این کتاب بر محرک‌هایی تمرکز می‌کند که به گفته رافائل دو مانس، دیدار کننده از ایران در قرن هفدهم، به ایرانیان آسیب می‌رساند، به آنها یک «لگد» می‌زد و روحیه خوبی برای آنها ایجاد می‌کرد. رودی متی با ردیابی مسیر تاریخی آنها و نقشی که در جامعه اولیه ایران مدرن (۱۵۰۰–۱۹۰۰) ایفا کردند، گامی بزرگ در گسترش بحث‌های معاصر دربارهٔ نقش مواد مخدر و محرک‌ها در شکل‌دادن به غرب مدرن نیز برمی‌دارد.

کتاب با جزئیات فراوان، هم مسکرات شناخته شده از زمان‌های قدیم - شراب و مواد افیونی - و هم محرک‌هایی که بعداً معرفی شدند - تنباکو، قهوه و چای - را از زوایای مختلف بررسی می‌کند. تولید، تجارت و مصرف را گرد هم می‌آورد تا نیروهای پشت پرده و محبوبیت این مواد مصرفی را آشکار کند، و نشان می‌دهد که چگونه ایرانیان آنها را با نیازها و سلیقه‌های خود تطبیق داده و در زندگی روزمره خود ادغام کردند. متی علاوه بر این، از مواد روانگردان به عنوان دریچه ای برای مجموعه ای از مسائل گسترده‌تر در تاریخ ایران استفاده می‌کند - به ویژه تنش بین رهبری مذهبی و سکولار. علمای شیعه ایران در مواجهه با واقعیت، چشم خود را بر مصرف این مواد تا زمانی که در خانه بود و نظم اجتماعی را تهدید نمی‌کرد، می‌بستند. و نشان می‌دهد چگونه هنوز این انعطاف‌پذیری در پس ظاهر سازش‌ناپذیر جمهوری اسلامی وجود دارد.

فهرست آثار ویرایش

Matthee, Rudi (1991). "The career of Mohammad Beg, grand vizier of Shah 'Abbas II (r. 1642–1666)". Iranian Studies. 24 (1–4): 17–36. doi:10.1080/00210869108701755.
Matthee, Rudi (1993). "Transforming dangerous nomads into useful artisans, technicians, agriculturists: education in the Reza Shah period". Iranian Studies. 26 (3–4): 313–336. doi:10.1080/00210869308701804.
Matthee, Rudi (1998). "Introduction to "historiography and representation in Safavid and Afsharid Iran"". Iranian Studies. 31 (2): 143–147. doi:10.1080/00210869808701901.
Matthee, Rudi (1998). "The Safavid, Afshar, and Zand periods". Iranian Studies. 31 (3–4): 483–493. doi:10.1080/00210869808701926.
Matthee, Rudolph P. (1999). The Politics of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600–1730. Cambridge: Cambridge University Press. p. 120. ISBN 978-0-521-64131-9.
(Editor, with Beth Baron) Iran and Beyond: Essays in Middle Eastern History in Honor of Nikki R. Keddie, Mazda Publishers (Costa Mesa, CA), 2000.
Matthee, Rudi (2001). "Mint Consolidation and the Worsening of the Late Safavid Coinage: The Mint of Huwayza". Journal of the Economic and Social History of the Orient. 44 (4): 505–539. doi:10.1163/15685200160052603.
(Editor, with Nikki R. Keddie) Iran and the Surrounding World: Interactions in Culture and Cultural Politics, University of Washington Press (Seattle, WA), 2002.
Matthee, Rudolph P. (2005). The Pursuit of Pleasure: Drugs and Stimulants in Iranian History, 1500-1900. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11855-0.
Matthee, Rudi (2006). "Between Arabs, Turks and Iranians: The Town of Basra, 1600-1700". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 69 (1): 53–78. doi:10.1017/S0041977X06000036. JSTOR 20181989. S2CID 159935186.
Matthee, Rudi (2009). "The Safavids under Western Eyes: Seventeenth-Century European Travelers to Iran". Journal of Early Modern History. 13 (2): 137–171. doi:10.1163/138537809X12498721974624.
Matthee, Rudi (2009). "Was Safavid Iran an Empire?". Journal of the Economic and Social History of the Orient. 53 (1–2): 233–265. doi:10.1163/002249910X12573963244449.
Matthee, Rudi (2012). Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. London: I.B.Tauris. pp. 1–371. ISBN 978-1-84511-745-0.
Matthee, Rudi; Floor, Willem; Clawson, Patrick (2013). The Monetary History of Iran: From the Safavids to the Qajars. London; New York: I.B.Tauris. pp. 1–320. ISBN 978-0-85772-172-3.
Matthee, Rudi (2013). "Rudeness and Revilement: Russian–Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century". Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
Matthee, Rudi (2014). "The Ottoman-Safavid War of 986-998/1578-90: Motives and Causes". In Karpat, Kemal; Balgamış, Deniz (eds.). International Journal of Turkish Studies. Vol. 20, Nos 1& 2.
Matthee, Rudi (2015). "Poverty and Perseverance: The Jesuit Mission of Isfahan and Shamakhi in Late Safavid Iran". Al-Qanṭara. 36 (2): 463–501. doi:10.3989/alqantara.2015.014.
Matthee, Rudi (2015). "Relations between the Center and the Periphery in Safavid Iran: The Western Borderlands v. the Eastern Frontier Zone". The Historian. 77 (3): 431–463. doi:10.1111/hisn.12068. S2CID 143393018.
Matthee, Rudi (2016). "From Splendour and Admiration to Ruin and Condescension: Western Travellers to Iran from the Safavids to the Qajars". Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies. 54 (1): 3–22. doi:10.1080/05786967.2016.11882297. S2CID 192355145.
Matthee, Rudi (2019). "Safavid Iran and the "Turkish Question" or How to Avoid a War on Multiple Fronts". Iranian Studies. 52 (3–4): 513–542. doi:10.1080/00210862.2019.1648228. S2CID 204483128.
Matthee, Rudi (2020). ""Neither Eastern nor Western, Iranian": How the Quest for Self-Sufficiency Helped Shape Iran's Modern Nationalism". Journal of Persianate Studies. 13 (1): 59–104. doi:10.1163/18747167-BJA10001.
Matthee, Rudi, ed. (2021). The Safavid World. Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN 978-1-138-94406-0.