شَمشیر یک سلاح سرد است که از یک تیغه بلند و لبه‌تیز و یک دسته تشکیل شده‌است. این سلاح انواع و شکل‌های متفاوتی داشته است که در هر کشور بسته به نوع مبارزه آن را تغییر می‌دادند.

فولاد اولیه برای فراوری شمشیر، قبل از آتش‌کاری، کار استاد امیرمهدی رنجور
یک شمشیر زرین تزئینی ایرانی مربوط به عهد ساسانیان

پیرامون واژهویرایش

واژۀ «شمشیر» برگرفته از واژگان پهلوی "شَم" (به معنای ناخن و انحنا)+"شیر" است تلویحاً به معنای ناخن شیر.[۱][۲]

شمشیر در دیگر زبان‌های هندو-اروپایی به صورت انگلیسی sword، در روسی сабля (ترانویسی: sabla).

شمشیر در فارسی میانهٔ هم به همین صورت (با یای مجهول) بوده‌است.[۳]

واژهٔ schimitar انگلیسی (و معادل‌هایش در زبان‌های اروپایی) نیز برگرفته از این واژه و به معنی نوعی شمشیر خمیده‌اند.[۴]

جنس شمشیرویرایش

در خاور قدیم برای ساخت شمشیر از سه نوع فلز به نام‌های نرم‌آهن (آهن نرم)، شاپورگان (آهن سخت) و پولاد آمیخته بهره می‌گرفتند.[۵] پولاد گوهردار که برای شمشیرسازی نیز استفاده می‌شد روهینا نام داشت. به ابزار ساخته‌شده از روهینا، روهنی می‌گویند.[۶]

نمونه شعر از مسعود سعد سلمان:

نعل اسبان شد آنچه نرم‌آهن
تیغ شاهان شد آنچه روهیناست
 
داریوش بزرگ، درحالی که یک شمشیر آکیناکه دارد.

انواع شمشیرویرایش

شمشیرهای خاورمیانه قدیم[۵]

ژاپن:

شمشیر ایرانیانویرایش

ایران باستانویرایش

ارتش بزرگ ایرانیان در زمان شاهنشاهی هخامنشی از آکیناکه استفاده می‌کرد؛ این شمشیر که اندازه‌ای قابل حمل نیز داشته، دولبه بوده و قابل فرو بردن نیز بوده‌است. این نوع شمشیر برای حمله‌های سریع و ناگهانی کاربرد عالی و خوبی داشت. در پایان دسته شمشیر، برآمدگی بزرگی وجود دارد که به‌نظر می‌رسد کاربرد خاصی داشته باشد. همچنین مدارکی وجود دارد مبنی بر اینکه پادشاهان ایرانی نیز از این سلاح استفاده می‌کردند. این نوع شمشیر در دو نوع بلند و کوتاه ساخته می‌شده‌است.[۷]

 
یک درازشمشیر سوئیسی مربوط به سده ۱۵ یا ۱۶ میلادی

شمشیرهای معروفویرایش

 
کاتانا سده ۱۶ یا ۱۷اُمی با سایا

جستارهای بیشترویرایش

شمشیر ایرانی

منابعویرایش

  1. «ذوالفقار میراثی از پیامبران گذشته». www.imamalinet.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۵.
  2. «معنی شمشیر | لغت‌نامه دهخدا». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۵.
  3. مکنزی
  4. "scimitar", Online Etymology Dictionary
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ Medieval Islamic swords and swordmaking: Kindi's treatise "On swords and their kinds" by Robert G Hoyland; Brian J J Gilmour; Kindī ،Warminster: Gibb Memorial Trust, 2006.
  6. لغتنامه دهخدا، سرواژه روهینا.
  7. Argir. «تاریخ شمشیر و سپر و زره در ایران».

پیوند به بیرونویرایش

دربارهٔ شمشیر ایرانی (به انگلیسی)