ضربی

در ردیف موسیقی ایرانی، اصطلاح ضربی برای توصیف آهنگ‌ها یا گوشه‌هایی به کار می‌رود که متر مشخصی دارند و الگوی ضرب‌آهنگ ثابتی دارند (مثلاً دو ضربی، سه ضربی یا چهار ضربی).

تعریف

اصطلاح ضربی احتمالاً در دوران معاصر (از دورهٔ قاجاریه) در موسیقی ایرانی به کار رفته و مفهوم آن هم به طور مشخص معلوم نیست اما عموماً به سه معنا به کار می‌رود: موسیقی‌هایی که متر مشخصی دارند (در مقابل آواز که معمولاً متر مشخصی ندارد)، قطعه‌هایی که الگوی متر ثابتی دارند، و آهنگ‌های متریک که در قالب پیش‌درآمد، چهارمضراب، تصنیف و رنگ نیستند.

برونو نتل در تحلیل ردیف ایرانی برای دستگاه شور اشاره می‌کند که در برخی ردیف‌ها گوشه‌هایی با نام «ضربی»، «چهارمضراب» و «دومضراب» تعریف شده اما او این گوشه‌ها را از تحلیل ردیف خارج می‌کند چرا که صرفاً به یک الگوی متریک اشاره می‌کنند و مختص دستگاه خاصی نیستند.

بابک خضرایی اصطلاح ضربی جایگزینی برای اصطلاح «موزون» که در متون قدیمی‌تر موسیقی ایرانی مرسوم بوده، و معادل اصلاح انگلیسی «متریک» می‌داند.

جستارهای وابسته

• چهارمضراب
• تصنیف
• پیش‌درآمد
• رنگ (فرم موسیقایی)
• متر (موسیقی)

منابع

• خضرایی، بابک (۱۳۹۰). «جستجوی مفهوم ضربی» (PDF). فصلنامه داخلی خانه موسیقی ایران (۲): ۱۰-۱۱. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۷.

• Nettl, Bruno (1987). The Radif of Persian Classical Music: Studies of Structure and Cultural Context in the Classical Music of Iran. Pearson.{{cite book}}: نگهداری CS1: پیش‌فرض تکرار ref (link)
• "Rhythmic forms of Persian art music". RhythmWeb. Archived from the original on 4 June 2012. Retrieved 22 May 2017.