طراحی باز

طرح-باز (به انگلیسی: Open Design) توسعهٔ محصولات فیزیکی، ماشین‌‌آلات و سیستم‌ها با به‌کارگیری اطلاعات طراحی به اشتراک گذاشته شده توسط عموم است. طراحی باز شامل تهیهٔ نرم‌افزار متن-باز و آزاد و نیز سخت‌افزار متن-باز می‌شود. فرایند عمومن به وسیلهٔ اینترنت تسهیل و اغلب بدون پرداخت پول اجرا می‌شود. فلسفه و اهداف طرح باز عینن همان فلسفهٔ جنبش متن-باز است، لیکن به جای نرم‌افزار برای توسعهٔ محصولات فیزیکی به کار بسته می‌شود. طرح-باز، نوعی هم آفرینی است؛ آنجا که محصول نهایی توسط کاربران طراحی شود و نه ذینفعان خارجی مانند یک شرکت خصوصی.

چاپگر سه بعدی همه منظورهٔ RedRap، علاوه بر اینکه می‌تواند به منظور ایجاد ساختارها و اجزای کارکردی برای پروژه‌های طرح باز استفاده شود، خود به تنهایی یک پروژهٔ متن باز نیز هست.

Uzebox یک کنسول بازی ویدئویی طرح-باز است.

سخت‌افزار متن باز Bug Labs

کیت گیتار متن باز با بدنهٔ چاپی سه بعدی

تاریخچه

منابع جنبش طرح-باز

رد پای به اشتراک گذاری اطلاعات تولید را می‌توان در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی مشاهده کرد. اعطای حق امتیاز به صورت تهاجمی نقطهٔ پایانی بر آن دورهٔ به اشتراک گذاری فراگیر دانش بود. اخیرن اصول طرح-باز با نرم‌افزار آزاد و جنبش‌های متن-باز مرتبط شده‌اند. در سال ۱۹۹۷ اریک اس. ریموند، تیم اورایلی و لری آگوستین متن باز را به عنوان عبارت جایگزین نرم‌افزار آزاد مطرح کردند و در همان سال بروس پرنز کتاب تعریف متن باز را به چاپ رسانید. اواخر سال ۱۹۹۸، دکتر سپهر کیانی دریافت که طراحان می‌توانند از خطوط مشی متن-باز منتفع شوند؛ او در اوایل سال ۱۹۹۹ دکتر رایان ولنس و دکتر سمیر نیفه را در مورد مزایای بالقوهٔ متن-باز در برنامه‌های کاربردی طراحی شده توسط ماشین با خود هم رای کرد. آن‌ها با یکدیگر موسسهٔ متن-باز را به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی تأسیس کردند و به منظور توسعهٔ یک تعریف متن باز شروع به کار کردند.

ایده طرح-باز به‌طور همزمان یا متعاقبن توسط افراد یا گروه‌های دیگر بازگرفته شد. اصول طرح-باز شباهت نزدیکی با اصول طراحی سخت‌افزار متن-بازدارند، که در ماه مارس سال ۱۹۹۸ ظهور یافتند؛ درست هنگامی که رینود لمبرتس از دانشگاه صنعتی دلفت در وب سایت مدارهای طراحی باز خود، ایجاد یک انجمن طراحی سخت‌افزار با نیت نرم‌افزار آزاد را پیشنهاد کرد.

رونن کادوشن عنوان طرح-باز را در پایان نامهٔ مقطع کارشناسی ارشد خود در سال ۲۰۰۴ ابداع کرد؛ و این اصطلاح بعدها در مانیفست طراحی باز سال ۲۰۱۰ به رسمیت شناخته شد.

مسیر کنونی جنبش طراحی-باز

جنبش طراحی-باز در حال حاضر دو روند را دنبال می‌کند. از یک سو افراد مهارت‌ها و زمان خود را در پروژه‌ها به خاطر صلاح همگانی و احتمالاً در جاییکه بهره تجاری یا تأمین سرمایه با کمبود مواجه است؛ نیز برای کشورهای در حال توسعه یا به منظور کمک به اشاعهٔ فناوریهای ارزان یا بومی به کار می‌بندند. از دیگر سو ممکن است طرح-باز چارچوبی به منظور توسعهٔ پروژه‌ها و فناوریهای پیشرفته تأمین کند؛ چارچوبی که می‌تواند فراتر از منابع هر شرکت یا کشور واحدی باشد و در برگیرندهٔ افرادی باشد که بدون سازوکار کپی لفت، احتمالاً به طریق دیگری حاضر به همکاری نخواهند شد. در حال حاضر روند سومی نیز وجود دارد؛ آنجا که این دو روش گرد هم می‌آیند تا از متن باز همراه با فناوری پیشرفته استفاده کنند (مانند: چاپ سه بعدی)

ماشین طرح-باز در قیاس با نرم‌افزار متن-باز

جنبش طرح-باز در حال حاضر نسبتن نوظهور است لیکن دارای پتاسیل بالایی برای آینده است. به عبارتی طراحی و مهندسی بیش از پروژه‌های نرم‌افزاری متن-باز که به‌طور فزاینده ای رایج هستند، با توسعهٔ مشارکتی جور در می‌آیند؛ زیرا با وجود مدلهای سه بعدی و عکس‌ها، مفهوم اغلب می‌تواند به صورت دیداری دریافت شود. به منظور مشارکت سودمند حتی صحبت کردن اعضای پروژه به یک زبان واحد ضروری نیست.

با این وجود در مقایسه با توسعهٔ نرم‌افزار، موانعی چند پیش روی طرح-باز وجود دارد؛ زیرا در توسعهٔ نرم‌افزار، ابزار جا افتاده و بسیار کاربردی موجود هستند و تکثیر و توزیع کد هزینه ای نزدیک به صفر دارد. ساخت، آزمایش و اصلاح طراحی‌های فیزیکی آنقدرها هم آسان نیست، زیرا برای ساختن مصنوع فیزیکی تلاش، زمان و هزینه لازم است؛ اگر چه با وجود دسترسی به فناوریهای تولید موجود که به‌طور انعطاف‌پذیری توسط کامپیوتر کنترل می‌شوند، پیچیدگی و تلاش برای ساخت به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

سازمان‌های طراحی-باز

طراحی مرجع VIA OpenBook تجسم طراحی به کمک رایانه

طرح-باز هم‌اکنون یک جنبش نوپای متشکل از چندین سازمان پیشگام نامرتبط یا بدون ربط پایه‌ای است. بسیاری ازین سازمان‌ها تنها پروژه‌های تأمین سرمایه شده هستند، در حالیکه تعداد کمی از آن‌ها روی یک حوزهٔ نیازمند توسعه متمرکز می‌شوند. در برخی موارد سازمان‌ها برای ساختن یک مخزن طرح متن-باز متمرکز تلاش می‌کنند، زیرا چنین کاری نوآوری را ممکن می‌سازد. سازمانهای درخور توجه عبارتند از:

• AguaClara: یک گروه مهندسی متن-باز در دانشگاه کرنل که طرح‌های CAD و ابزار طراحی برای کارخانه‌های گندزدایی آب منتشر می‌کند.
• Elektor: الکترونیک
• Instructables: متفرقه
• Local Motors: روش‌های حمل و نقل، وسایل نقلیه
• LittleBits
• One Laptop Per Child: پروژه ای که هدف آن دادن یک لپتاپ با نرم‌افزار و سخت‌افزار باز به هر کودک در مناطق در حال توسعه است.
• OpenCores: سخت‌افزار دیجیتال الکترونیک
• Zoetrope: توربین بادی کم هزینه با طراحی باز.
• Open Architecture Network: مکان های پناه گرفتن
• OpenStructures (OSP):یک مدل ساختاری مدولار که همه چیز در آن بر اساس یک شبکه هندسی مشترک طراحی می شود.

جستارهای وابسته

• نرم‌افزار متن باز
• استاندارد باز
• سخت‌افزار متن باز
• پیشگامان متن باز