عبدالحسین شیبانی

میرزا عبدالحسین شیبانی (۱۲۵۲خ کاشان –۱۳۴۲خ (۹۰ سال) تهران)[۱] ملقب به وحیدالملک نویسنده، مدرس، قانونگذار و دولتمرد تکنوکرات ایرانی در دوران قاجار بود. او مبتکر تغییر تقویم رسمی ایران از هجری قمری به خورشیدی است. نخستین قرارداد راه‌اندازی پست هوائی با خارج از ایران را وحیدالملک با شوروی بست.

میرزا عبدالحسین خان وحیدالملک شیبانی
وزیر پست و تلگراف ایران
دوره مسئولیت
۲۷ خرداد ۱۳۰۱ – ۲۱ خرداد ۱۳۰۲
پادشاهاحمد شاه قاجار
نخست‌وزیرقوام‌السلطنه و مستوفی‌الممالک
پس ازاحمد اعتلاءالسلطنه (پیرنیا)
پیش ازمصطفی‌قلی فهیم‌الدوله (کمال هدایت)
نماینده مجلس شورای ملی
دوره مسئولیت
۱۳۰۰ – ۲۶ خرداد ۱۳۰۱
حوزه انتخاباتیتبریز (دوره چهارم)
حوزه انتخاباتیتهران (دوره‌های دوم و سوم)
اطلاعات شخصی
زاده۱۲۵۲
کاشان، ایران
درگذشته۱۳۴۲
تهران، ایران
ملیتایرانی
پیشهاستاد دانشگاه، روزنامه‌نگار، نویسنده، دولتمرد

تحصیلات ویرایش

میرزا عبدالحسین علوم مقدماتی و ادبیات فارسی و ادبی را در زادگاهش کاشان فراگرفت. سپس به هندوستان رفت و زبان انگلیسی آموخت و برای ادامه تحصیلات عالی، راهی انگلستان شد. در دانشگاه کمبریج در زمینه تاریخ جهان و ادبیات انگلیسی تحصیل کرد، با ادوارد براون آشنا و با معرفی او در این دانشگاه به تدریس زبان فارسی مشغول شد.[۲]

فعالیت‌های سیاسی و اداری ویرایش

شیبانی در بازگشت به ایران در مدرسه دارالفنون به تدریس زبان انگلیسی پرداخت و مدتی نیز ریاست مدرسه سیاسی را به عهده گرفت که مشیرالدوله بنیان نهاده بود. وحیدالملک خبرنگار روزنامه «تایمز» انگلیس بود و مقالات و خبرهایی دربارهٔ جنبش مشروطیت به آن روزنامه می‌فرستاد.[۳][۴][۵][۶][۷][۸]

شیبانی پس از مشروطه به عضویت در کمیسیون عالی مشروطه خواهان درآمد و به دوره دوم مجلس شورای ملی راه یافت.[۹] پس از پایان دوره مجلس، در سال ۱۲۹۱ به دستور ناصرالملک نایب السلطنه وقت به کاشان تبعید شد. در مجلس سوم به جای یکی از نمایندگان مستعفی تهران انتخاب شد (تصویب اعتبارنامه: اول تیر ۱۲۹۴). چند ماه بعد با پیشروی ارتش روسیه بسوی تهران در جریان جنگ جهانی اول، مجلس تعطیل شد و او نیز همراه بسیاری از دیگر نمایندگان به کرمانشاه مهاجرت کرد. در دولتی که نظام‌السلطنه مافی در کرمانشاه تشکیل داد، وزارت پست و تلگراف را به وحید الملک سپرد. پس از پایان جنگ و بازگشت به تهران، وحیدالملک در سال ۱۲۹۸ ریاست مدرسه عالی علوم سیاسی و حقوق را پذیرفت. ساختمان مدرسه عالی حقوق را او خریداری کرد.[۲]

در پی بازگشایی مجلس، به نمایندگی تبریز انتخاب شد (تصویب اعتبارنامه: ششم بهمن ۱۳۰۰). پیش از پایان دوره نمایندگی‌اش، قوام‌السلطنه او را به دولت برد و در ۲۷ خرداد ۱۳۰۱ به عنوان وزیر پست و تلگراف به مجلس معرفی کرد. در دولت بعدی نیز که مستوفی‌الممالک تشکیل داد، بر همین سمت ماند تا اینکه با استعفای مستوفی‌الممالک در ۲۱ خرداد ۱۳۰۲ کنار رفت.

شیبانی پس از کناره‌گیری از سیاست در دانشسرای عالی به تدریس تاریخ پرداخت. از آثار وی تاریخ عمومی قرون وسطی در سه مجلد است.[۳][۴][۵][۶][۷][۸]

پیشنهاد تغییر تقویم ویرایش

ابتکار تغییر تقویم رسمی کشور از هجری قمری به هجری شمسی را نخستین بار وحیدالملک پیشنهاد کرد. این پیشنهاد در ۳۱ فروردین ۱۲۸۹ در مجلس مطرح و قرار شد در طرح قانون محاسبات که در حال تدوین بود گنجانده شود.[۱۰] قانون محاسبات در ۲۱ آبان همان سال به تصویب مجلس رسید و ماده سوم آن مقرر می‌کرد: «مقیاس زمان بعد از این درمحاسبات دولتی سال‌های شمسی و ماه‌های شمسی (بروج) خواهدبود».[۱۱]

پست هوائی خارجی ویرایش

وحیدالملک در ۲۵ آوریل ۱۹۲۳ (پنجم اردیبهشت ۱۳۰۲) قراردادی با اتحاد شوروی برای راه اندازی خط پست هوائی میان بندر انزلی و باکو امضا کرد. این قرارداد چهار سال بعد (۲۱ آبان ۱۳۰۶) به تصویب مجلس شورای ملی رسید و شرکت آلمانی یونکرس که خطوط هوائی را در ایران اداره می‌کرد، این خط پست هوائی را دایر کرد.[۱۲]

منابع ویرایش

  1. «شیبانی کاشانی میرزا عبدالحسین». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۲۰.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۹.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «وحیدالملک شیبانی کاشانی میرزا عبدالحسین». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۲۰.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ «مجله بخارا». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۶.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ «مرکز پژوهشگاه مجلس شورای اسلامی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۶.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ «دنیای اقتصاد». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۶.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ «حاج میرزا عبدالحسین شیبانی (وحید الملک)». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۶.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ پژوهشگاه علوم انسانی
  9. «مذاکرات جلسه ۴۱ دوره دوم مجلس شورای ملی سوم محرم ۱۳۲۸». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اكتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۶ اكتبر ۲۰۲۱. تاریخ وارد شده در |بازبینی=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  10. «مذاکرات جلسه ۸۲ دوره دوم مجلس شورای ملی دهم ربیع الثانی ۱۳۲۸».[پیوند مرده]
  11. «مذاکرات جلسه ۱۷۴ دوره دوم مجلس شورای ملی نهم ذیقعده ۱۳۲۸». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۶ اكتبر ۲۰۲۱. تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  12. «مذاکرات جلسه ۱۶۶ دوره ششم مجلس شورای ملی ۲۱ آبان ۱۳۰۶». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۶ اكتبر ۲۰۲۱. تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)