ویکی‌پدیا

علم و فناوری در اسرائیل

اسرائیل دارای درصد تعداد افراد شرکت‌کنندهٔ بالایی در تحقیقات علمی در جهان است. از هر ۱۰۰۰ اسرائیلی شاغل ۱۳۵ نفر مهندس هستند که دو برابر درصد مهندسان در ایالات متحده آمریکا است.[۲] صنایع فناوری پیشرفته اسراییل بیش از ۴۲ درصد صادرات این کشور را تشکیل می‌دهند.

سیستم اسپکت-سی‌تی مدل Optima 640 متعلق به شرکت جنرال الکتریک آمریکا ساخت کشور اسراییل است[۱]

علم و فناوری در اسرائیل یکی از پرتوسازترین بخش‌های کشور است. اسرائیل در سال ۲۰۱۵، ۴.۳٪ از تولید ناخالص داخلی خود را به تحقیقات و توسعه مدنی اختصاص داد، که بالاترین نسبت در جهان بود.[۳] در سال ۲۰۱۹، اسرائیل به عنوان پنجمین کشور نوآور دنیا بر اساس شاخص نوآوری بلومبرگ رتبه‌بندی شد.[۴]اسرائیل در رتبه سیزدهم جهان برای تولید علمی قرار دارد که بر اساس تعداد مقالات علمی برای هر میلیون شهروند اندازه‌گیری می‌شود.[۵]در سال ۲۰۱۴، سهم اسرائیل از مقالات علمی منتشر شده در سراسر جهان (۰.۹٪) نه برابر سهم جمعیت جهانی آن بود (۰.۱٪).[۶]

اسرائیل دارای نسبت ۱۴۰ دانشمند و تکنسین برای هر ۱۰,۰۰۰ کارمند است، که یکی از بالاترین نسبت‌ها در جهان است. به عنوان مقایسه، در ایالات متحده این نسبت ۸۵ و در ژاپن ۸۳ برای هر ۱۰,۰۰۰ کارمند است.[۷]در سال ۲۰۱۲، اسرائیل دارای ۸,۳۳۷ محقق معادل تمام وقت برای هر میلیون نفر از جمعیت بود.[۳]این مقایسه با ۳,۹۸۴ در ایالات متحده، ۶,۵۳۳ در کره جنوبی و ۵,۱۹۵ در ژاپن است. صنعت فناوری پیشرفته اسرائیل از همه‌چیز بر اساس نیروی کار متخصص و فناورانه آموزش دیده کشور و همچنین حضور قوی شرکت‌های بین‌المللی فناوری بالا و مراکز پژوهش پیچیده بهره مند شده است.[۸]

اسرائیل میزبان شرکت‌های بزرگی در صنعت فناوری پیشرفته است و جمعیتی که از لحاظ فناورانه آموزش‌دیده‌ترین جمعیت جهان است.[۹] در سال ۱۹۹۸، تل‌آویو به عنوان یکی از ده شهر برجسته فناورانه تاثیرگذار در جهان توسط مجله نیوزویک نام‌گذاری شد.[۱۰] از سال ۲۰۰۰، اسرائیل عضو یورکا، سازمان تامین مالی و هماهنگی تحقیق و توسعه پان‌اروپایی، بوده و در سال‌های ۲۰۱۰-۲۰۱۱ ریاست موقت این سازمان را بر عهده داشته است.[۱۱] [۱۲]در سال ۲۰۱۰، روزنامه‌نگار آمریکایی دیوید کافمن نوشت که منطقه فناوری یوکنیام در اسرائیل، "بزرگترین تجمع شرکت‌های فناوری زیبایی در جهان" را دارد.[۱۳] مدیرعامل گوگل، اریک شمیت، در یک بازدید از اسرائیل، کشور را ستایش کرد و گفت: "اسرائیل دومین مهم‌ترین مرکز فناوری پیشرفته جهان پس از ایالات متحده است." [۱۴] در سال ۲۰۲۳، اسرائیل در رتبه چهاردهم از لحاظ نوآوری جهانی قرار گرفته است، که نسبت به رتبه دهم در سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است.[۱۵] منطقه تل‌آویو در رتبه چهارمین اکوسیستم فناوری جهان قرار گرفته است.[۱۶]

بسیاری از فناوریهای پیشرفته جهان در اسرائیل منشأ و سرآغاز داشته‌اند از جمله ریزپردازنده Core 2 Duo متعلق به شرکت اینتل،[۱۷] فناوری فایل‌های Zip،[۱۸] و صنایع کشاورزی و فضایی. اسرائیل موفقیت خود در فناوری پیشرفته را مدیون نیروی کار با دانش بالای فنی و بودجه تحقیق و توسعه کلانیست که هر ساله این کشور را در صدر کشورهای برتر جهان قرار داده‌است.[۱۹][۲۰] رتبه علمی اسرائیل در منطقه رتبه ششم و رتبه آن در جهان سی و چهارم است.[۲۱]

اختراعات و کشفیات توسط دانشمندان و پژوهشگران اسرائیلی

ویرایش

ریاضیات

ویرایش
  • لمۀ جانسون–لندنبراوس، یک نتیجه ریاضی است که به گنجاندن نقاط از فضای با ابعاد بالا به فضای اقلیدسی با ابعاد پایین با کمترین تحریف مربوط می‌شود و توسط یورام لندنبراوس ارائه شده است.
  • توسعه اندازه‌گیری سختی توسط الون لندنبراوس در نظریه ارگودیک و کاربردهای آن در نظریه اعداد.[۲۲]
  • اثبات قضیه سزمردی با استفاده از نظریه ارگودیک، توسط ریاضیدان هلیل فورستنبِرگ.
  • گسترش نظریه مجموعه‌های اکسیوماتیک و نظریه مجموعه‌های ZF توسط آبراهام فرانکل.
  • توسعه حوزه اشکال اتومورفیک و توابع L توسط ایلیا پیاتتسکی-شاپیرو.[۲۳]
  • توسعه لمۀ سائر–شلح و اعداد کاردینال شلح.
  • توسعه اولین اثبات حدس ماتریس با امضای متناوب.
  • توسعه محصول زیگ‌زاگ گراف‌ها، روشی برای ترکیب گراف‌های کوچکتر به منظور تولید گراف‌های بزرگ‌تر که در ساخت گراف‌های گسترش‌دهنده توسط آوی ویگدسر استفاده می‌شود.
  • توسعه چندجمله‌ای برنشتاین–ساتو و اثبات حدس‌های کژدان–لوستیک توسط جوزف برنشتاین.
  • تعمیم قضیه ازدواج در ریاضیات با به دست آوردن شرایط ترانسفینیتی صحیح برای گراف‌های دوپاره بی‌نهایت. او به طور متعاقب نسخه‌های مناسب قضیه کونیگ و قضیه منگر را برای گراف‌های بی‌نهایت اثبات کرد، توسط رون آهرونی.
  • توسعه قضیه عمی‌تور–لویتزکی توسط شیمشون عمی‌تور.
  • نرخ کشف نادرست، یک روش آماری برای تنظیم خطاهای نوع اول.[۲۴]

شیمی

ویرایش
  • کشف کواکریستال‌ها توسط دان شختمن از مؤسسه فناوری اسرائیل (تخنیون).[۲۵] این کشف باعث شد که او جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۱ را دریافت کند.[۲۶]
  • کشف نقش پروتئین یوبیکوئیتین توسط آوَرَم هرشکو و آرون چیخانور از مؤسسه تکنین (به همراه زیست‌شناس آمریکایی اروین روز). این کشف باعث شد که آنها جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۴ را دریافت کنند.[۲۷]
  • افزایش درک از چگونگی ساخت پروتئین‌ها - آدا یونات از اسرائیل به همراه وینکتارامان راماکریشنا از هند و توماس آ. استیتز از ایالات متحده جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۹ را برای افزایش درک از ساختار و عملکرد ریبوزوم‌ها به اشتراک گذاشتند.[۲۸]
  • توسعه مدل‌های چندمقیاسی برای سیستم‌های شیمیایی پیچیده توسط آریه وارشل و مایکل لوویت از مؤسسه ویزمن (که در حال حاضر در دانشگاه کالیفرنیا جنوبی و دانشگاه استنفورد مشغول به کار هستند، به ترتیب) به همراه شیمیدان آمریکایی زاده اتریش، مارتین کارپلاس. این کشف باعث شد که آنها جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۳ را دریافت کنند.[۲۹]

فیزیک

ویرایش
  • کشف اثر آهرونوف–بوم توسط یکیر آهرونوف و دیوید بوم.[۳۰]
  • جکوب بکنشتین اولین کسی بود که پیشنهاد کرد سیاه‌چاله‌ها نیز دارای آنتروپی هستند، در حالی که در دانشگاه عبری اورشلیم مشغول به کار بود.[۳۱]

اپتیک

ویرایش
  • پیل‌کم(دوربین قرصی) توسط شرکت گویون ایمیجینگ، [۳۲]اولین راه‌حل کپسول‌ اندوسکپی برای ضبط تصاویر از دستگاه گوارش. این کپسول به اندازه و شکل یک قرص است و شامل یک دوربین کوچک می‌باشد. این تکنولوژی توسط مهندس اسرائیلی گاوریل ایدان [۳۳]ایجاد شد که شرکت را به سازنده دستگاه‌های پزشکی ایرلندی کوویدین به قیمت ۸۶۰ میلیون دلار فروخت. [۳۴]ایدان به خاطر فروش این شرکت ابراز پشیمانی کرده [۳۵]و گفته است که شرکت، پیشگویی باستانی یهودی را محقق کرد: "پیل‌کم بر اساس فناوری نظامی بود... این یک نمونه خوب از نحوه تبدیل شمشیرها به گاواهن برای خشت بود که پیامبران یهودی پیش‌بینی کرده بودند." کوویدین در سال ۲۰۱۶ توسط مدترونیک خریداری شد و اکنون ارائه‌دهنده پیل‌کم است.
  • لنز عینک منشوری با قدرت یکنواخت و بی‌خط برای اصلاح آنیسمتروپی. ثبت اختراع شماره ۱۵۳۹۳۸۱ انگلستان به نام سیدنی ج. بوش.

پزشکی

ویرایش
  • باند فشار - که به طور گسترده به عنوان باند اسرائیلی شناخته می‌شود، دستگاهی طراحی شده به‌ویژه برای کمک‌های اولیه است که برای توقف خونریزی از زخم‌های هموراژیک ناشی از آسیب‌های تروماتیک در شرایط اورژانس پیش‌مستشفی استفاده می‌شود.[۳۶] این باند برای اولین بار در عملیات صلح‌بانان ناتو در بوسنی و هرزگوین برای نجات جان‌ها استفاده شد، [۳۷]توسط مخترع، پزشک نظامی اسرائیلی، برنارد بار-ناتان. [۳۸]این باند با موفقیت در عملیات‌های آزادی پایدار و آزادی عراق استفاده شد و امروز به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان استفاده می‌شود.[۳۹] باند به‌طور غیررسمی توسط سربازان آمریکایی "باند اسرائیلی" نامیده شد و به‌عنوان "باند انتخابی برای ارتش ایالات متحده و نیروهای ویژه" شناخته شده است. پیش از اختراع باند اورژانس اسرائیلی در سال ۱۹۹۸، به سربازان زخمی گفته می‌شد که سنگی پیدا کنند و آن را روی زخم‌های خونریزی‌دار بگذارند تا فشار مستقیم را اعمال کنند. بار-ناتان شرکت خود را به PerSys Medical Inc در هوستون، تگزاس فروخت، شرکتی که اولین بار این باند را به ارتش ایالات متحده معرفی کرد.[۴۰]
  • حرکات اشکول-واخمن – سیستمی برای ثبت حرکت روی کاغذ که در بسیاری از زمینه‌ها از جمله رقص، فیزیوتراپی، رفتار حیوانات و تشخیص زودهنگام اوتیسم مورد استفاده قرار گرفته است.[۴۱]
  • توسعه داروی ایمنومدولاتور کوپاکسون برای درمان ام اس. این دارو در مؤسسه ویزمن در اسرائیل توسط مایکل سلا، روت آرنون و دبوراه تایتلباوم توسعه داده شد.[۴۲][۴۳]
  • توسعه تالیکلاسرز آلفا (اللیسوت)، آنزیم گلوکوسربروزیداماز نوترکیب تولید شده از کشت‌های سلولی هویج ترانسژنیک. تالیکلاسرز آلفا در مه ۲۰۱۲ تأییدیه سازمان غذا و داروی ایالات متحده را به‌عنوان داروی یتیم برای درمان بیماری گوشه نوع ۱ دریافت کرد.[۴۴]
  • سامبکول، شربت ضد آنفلوآنزا بر پایه تمشک کوهی که بدون نسخه قابل تهیه است. [۴۵]این دارو توسط دکتر مادلن مامجوغلو در دانشگاه عبری اورشلیم کشف شد. مطالعات در سال ۱۹۹۵ نشان داد که سامبکول در برابر سویه‌های آنفلوآنزای انسانی، خوکی و پرندگان مؤثر است، هرچند تحقیقات بیشتری برای درک واضح از اثربخشی آن لازم است.[۴۶][۴۷]
  • توسعه ENvue، سیستمی برای قرار دادن لوله تغذیه با روش‌های پیشرفته ناوبری، حسگرهای یکپارچه و نقشه‌برداری بدن برای قرار دادن دقیق لوله‌های انترا، توسط شرکت اسرائیلی ENvizion Medical، که در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی ایالات متحده استفاده می‌شود.[۴۸]

بیوتکنولوژی

ویرایش
  • کوچک‌ترین سیستم ماشین محاسباتی DNA در جهان – که به گفته کتاب گینس رکوردها، "کوچک‌ترین دستگاه محاسبات بیولوژیکی" ساخته شده است و از آنزیم‌ها و مولکول‌های DNA تشکیل شده که قادر به انجام محاسبات ریاضی ساده هستند و مولکول DNA ورودی را به‌عنوان تنها منبع انرژی خود استفاده می‌کند. این سیستم در سال ۲۰۰۳ در مؤسسه ویزمن به‌وسیله پروفسور اهود شاپیرو و تیمش توسعه داده شد.[۴۹][۵۰]

سخت افزار رایانه

ویرایش
  • اینتل ۸۰۸۸ – این میکروپردازنده که در آزمایشگاه حيفا اینتل طراحی شد، اولین رایانه شخصی که توسط آی‌بی‌ام ساخته شد را تغذیه کرد و به شروع انقلاب رایانه‌های شخصی اعتبار داده می‌شود. [۵۱][۵۲][۵۳]۸۰۸۸ در اسرائیل و در آزمایشگاه حيفا اینتل طراحی شد. استفاده گسترده از رایانه شخصی آی‌بی‌ام، که از پردازنده ۸۰۸۸ استفاده می‌کند، استفاده از معماری x86 را به‌عنوان یک استاندارد de facto برای دهه‌ها تثبیت کرد. IEEE نوشت که "تقریباً تمام رایانه‌های شخصی جهان بر اساس پردازنده‌هایی ساخته شده‌اند که می‌توانند ۸۰۸۸ را به‌عنوان پیش‌گام خود معرفی کنند.[۵۴]" اینتل به پردازنده ۸۰۸۸ اعتبار داده است که شرکت را به فهرست Fortune 500 وارد کرد.[۵۴]
  • پروتکل صدا بر بستر اینترنت (VoIP) - فناوری برای ارتباطات صوتی که از اینترنت به جای سیستم‌های تلفنی سنتی استفاده می‌کند. VoIP ابتدا توسط دنی کوهن، یک دانشمند اسرائیلی-آمریکایی، تصور شد، اما اولین بار توسط شرکت اسرائیلی VocalTec مستقر در نتانیا و بنیان‌گذار آن، آلون کوهن، ساخته، پیاده‌سازی و تجاری‌سازی شد.[۵۵][۵۶][۵۷]
  • توسعه و تولید پردازنده‌ها و چیپ‌ست‌ها برای شرکت‌های زیادی از جمله گوگل، اپل، مایکروسافت، HP، آمازون، IBM، براودکام، ARM، STMicroelectronics، سامسونگ، سونی و کوالکام، که برخی از آن‌ها به مدت دهه‌ها مراکز تحقیق و توسعه بزرگی در اسرائیل داشته‌اند و اغلب فناوری‌های کلیدی را در مراکز R&D اسرائیلی خود توسعه داده‌اند.[۵۸][۵۹][۶۰]

صنایع دفاع

ویرایش
  • گنبد آهنین – یک سیستم دفاع هوایی متحرک در حال توسعه توسط سیستم‌های دفاع پیشرفته رافائل و صنایع هواپیمایی اسرائیل که برای رهگیری راکت‌های کوتاه‌برد و گلوله‌های توپخانه‌ای طراحی شده است. در تاریخ ۷ آوریل ۲۰۱۱، این سیستم موفق شد راکت گراد شلیک شده از غزه را رهگیری کند، که برای اولین بار در تاریخ بود که یک راکت کوتاه‌برد رهگیری شد. [۶۱]گنبد آهنین در نزاع اسرائیل-غزه در سال ۲۰۱۲ به طور کامل‌تری استفاده شد و نرخ کارایی بسیار بالایی (۹۵٪–۹۹٪) در رهگیری پروژه‌های دشمن نشان داد. ایالات متحده به عنوان شریک اساسی در توسعه گنبد آهنین با ارائه میلیاردها دلار برای توسعه آن نقش داشته است.[۶۲]

تاریخچه

ویرایش

انگیزه زندگانی یهودیان در سرزمین اجدادی قبل از تشکیل و استقلال اسرائیل هم از روی ایدئولوژی و هم به دلیل فرار از ستم‌شناسی بود مه صدها قرن متحمل شدند.[۶۳] بازگشت به سرزمین اجدادی، جنبه مهمی از مهاجرت یهودیان بود و برای بسیاری به عنوان بازگشت به خاک وطن در نظر گرفته می‌شد. برای ایجاد روستاهای روستایی که هستی‌شناسی صهیونیستی را تشکیل می‌دهند و تولید کشاورزان یهودی خودکفا، آزمایش‌های کشاورزی انجام شد.[۶۴]پایه‌های تحقیقات کشاورزی در اسرائیل توسط معلمان و فارغ‌التحصیلان مدرسه میکوه یسرائیل، اولین مدرسه کشاورزی کشور که توسط اتحادیه اسرائیلیان یهودی در سال ۱۸۷۰ تأسیس شده بود، گذاشته شد.[۶۵]در یک سفر میدانی به کوه هرمون در سال ۱۹۰۶، کشاورز آرون آرونسون گندم امر به جویند و یا گندم آمر نامیده شده، او را کشف کرد که باور می‌شد "مادر همه گندم‌ها" است.[۶۶][در سال ۱۹۰۹، او یک ایستگاه تحقیقات کشاورزی در اطلیت تأسیس کرد که در آن جا یک کتابخانه گسترده راه‌اندازی کرد و نمونه‌های جغرافیایی و گیاه‌شناسی جمع‌آوری کرد.[۶۷]ایستگاه کشاورزی، که در سال ۱۹۲۱ در رهووت تأسیس شد، در تحقیقات خاک و سایر جنبه‌های کشاورزی در شرایط آب و هوایی سخت کشور مشغول به کار شد.[[۶۸]۲۱] این ایستگاه که به سازمان تحقیقات کشاورزی (ARO) تبدیل شد، اکنون اصلی‌ترین مؤسسه تحقیقات و توسعه کشاورزی اسرائیل است.

در سال ۱۹۱۲، سنگ بنای نخستین دانشگاه تخنیون - موسسه فناوری اسرائیل در مراسم جشنی در حیفا، که آن زمان تحت اشغال امپراتوری عثمانی بود، گذاشته شد. تخنیون بعداً به یکی از دانشگاه‌های منحصر به فرد جهان تبدیل شد که ادعا می‌کند پیشتاز و موسس یک ملت بوده است. زیرا یهودیان اغلب از تحصیلات فنی در اروپا محروم بودند،[۶۹] تخنیون ادعا می‌کند که مهارت‌های لازم برای ساختن یک دولت مدرن را به همراه آورده است.[۷۰]

قبل از جنگ جهانی اول، "ایستگاه بهداشت عبری" درپایتخت در اورشلیم تأسیس شد که توسط ناتان استراوس بنیان‌گذاری شده بود و در تحقیقات پزشکی و بهداشت عمومی فعالیت می‌کرد، از جمله بخش‌های بهداشت عمومی، بیماری‌های چشمی و میکروب شناسی.[۷۱] این ایستگاه واکسن‌های مبارزه با تیفوس و وبا تولید می‌کرد و روش‌های کنترل آفات را برای از بین بردن موش‌های مزرعه توسعه داد. مؤسسه پاستور مرتبط با این ایستگاه واکسن دی‌جی را توسعه داد.[۷۱] بخش‌های میکروبیولوژی، بیوشیمی، باکتری شناسی و بهداشت در دانشگاه عبری اورشلیم، که در سال ۱۹۲۵ در کوه اسکوپوس تأسیس شد، افتتاح شدند. در سال ۱۹۳۶، کارگران یهودی در مرکز کشور دو روز حقوق خود را به ایجاد "بیمارستان یهودا و شارون" اهدا کردند که بعدها به نام بیمارستان بیلینسون تغییر نام یافت. در سال ۱۹۳۸، بیلینسون اولین بانک خون کشور را تأسیس کرد.[۷۲] بیمارستان دانشگاهی روتشایلد-هداسا در کوه اسکوپوس در سال ۱۹۳۹ افتتاح شد و اولین بیمارستان آموزشی و مرکز پزشکی کشور بود. پس از تغییر نام به مرکز پزشکی هداسا، به رهبری در تحقیقات پزشکی دست یافت.[۷۳]

تحقیقات صنعتی در مؤسسه فناوری اسرائیل، تخنیون، آغاز شد و همچنین در مرکز تحقیقاتی دانیل زیف (بعداً موسسه علوم ویتزمن)، که در سال ۱۹۳۴ در رحووت تأسیس شد، آغاز شد. آزمایشگاه‌های دریای مرده در دهه ۱۹۳۰ به راه‌اندازی رسیدند. اولین کامپیوتر الکترونیکی مدرن اسرائیل و خاورمیانه، و یکی از اولین کامپیوترهای الکترونیکی با معماری برنامه‌ذخیره‌ای بزرگ مقیاس در جهان به نام WEIZAC، در دوره ۱۹۵۴-۱۹۵۵ در موسسه ویتزمن بر اساس معماری موسسه مطالعات پیشرفته (IAS) توسعه یافته توسط جان فون نویمن ساخته شد.[۲۷] WEIZAC به عنوان یک نماد در تاریخ مهندسی برق و کامپیوتر توسط IEEE شناخته شده است.[۷۴] IBM اسرائیل، در تاریخ ۸ ژوئن ۱۹۵۰ ثبت شد و اولین شرکت فناوری پیشرفته کشور بود. این شرکت، که در خیابان آلنبی در تل‌آویو واقع شده بود، ماشین‌های کارت‌های پانچ، ماشین‌های مرتب‌کننده و تابلوراتورها را تجمیع و تعمیر می‌کرد. در سال ۱۹۵۶، کارخانه محلی برای تولید کارت‌های پانچ تأسیس شد و یک سال بعد، اولین مرکز خدمات با پردازش داده‌های کامپیوتری باز شد.[۷۵]

تحقیقات علمی و فناورانه در اسرائیل با تعیین یک دبیر علمی برای وزارت صنعت و تجارت به توصیه یک کمیته به ریاست افرایم کاتزیر، بعداً رئیس جمهور اسرائیل، تقویت شد.[۷۶] دولت اسرائیل گرانت‌هایی ارائه می‌داد که ۵۰ تا ۸۰ درصد از هزینه‌های آغازین شرکت‌های نوپای برجسته را پوشش می‌داد، بدون شرایط خاص، بدون سهامداری و بدون مشارکت در مدیریت.[۷۶] در اوایل دهه ۱۹۸۰، شرکت کنترل دیتا، شریک در صنایع الرون الکترونیک، اولین شرکت سرمایه گذاری مشترک (ونچر کپیتال) کشور را تأسیس کرد.[۷۶]

پدید امدن صنایع پیشرفته اسرائیل

ویرایش

صنایع فناوری پیشرفته اسرائیل نتیجه‌ای از توسعه سریع علوم کامپیوتر و فناوری در دهه ۱۹۸۰ در مناطقی همچون ولی نادرسلی و در مراکز تحقیقات در ایالت ماساچوست در آمریکا هستند که به آغاز دوران فناوری بالا کمک کردند. تا آن زمان، اقتصاد اسرائیل عمدتاً بر اساس کشاورزی، معدن و بخش‌های ثانویه از جمله تراش الماس و تولید مواد نساجی، کودها و پلاستیک بوده است.

عامل اساسی که به صنایع فناوری بالا مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در اسرائیل امکان‌پذیر شد و پرورش یافت، سرمایه‌گذاری صنایع دفاعی و هوافضایی بود که فناوری‌ها و دانش فنی جدیدی را ایجاد کرد. اسرائیل در سال ۱۹۸۸، ۱۷.۱٪ از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های نظامی اختصاص داد. با اینکه این درصد تا سال ۲۰۱۶ به ۵.۸٪ از تولید ناخالص داخلی کاهش یافته بود، هنوز هم هزینه‌های نظامی اسرائیل در بین بالاترین مقادیر جهانی قرار دارد. به عنوان مقایسه، ایالات متحده در سال ۱۹۸۸، ۵.۷٪ از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های نظامی اختصاص داده بود و این درصد در سال ۲۰۱۶ به ۳.۳٪ کاهش یافته بود.[۷۷] این سرمایه‌گذاری سنگین در صنایع دفاعی و هوافضایی، پایه‌گذار صنایع فناوری بالای اسرائیل در زمینه دستگاه‌های پزشکی، الکترونیک، ارتباطات، نرم‌افزار و سخت‌افزار کامپیوتری شد.

در دهه ۱۹۹۰، مهاجرت جمعی یهودیان از شوروی تقویت‌کننده این پدیده بود و در یک شبه تعداد مهندسان و دانشمندان در اسرائیل را دو برابر کرد. بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۶، حدود ۹۷۹,۰۰۰ یهودی از شوروی همراه با خویشاوندانشان به اسرائیل مهاجرت کردند، در حالی که جمعیت اسرائیل در سال ۱۹۸۹ فقط ۴.۵ میلیون نفر بود.[۳]

صنایع پیشرفته اسرائیل در حال حاضر

ویرایش

در حال حاضر، بخش کسب و کار اسرائیل پربارترین بخش پژوهشی جهان است. در سال ۲۰۱۸، ۴.۹۵٪ از تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور به تحقیقات و فناوری اختصاص یافت [۷۸]. همچنین، بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات اسرائیل نقش بسیار مهمی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند، که در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۲٪ از تولیدات اقتصادی و ۱۰٪ از نیروی کار ملی را شامل می‌شود[۷۸].

کمک‌های مالی رقابتی و تحریکات مالیاتی دو ابزار اصلی سیاست‌های عمومی در حمایت از تحقیقات و توسعه کسب و کار هستند. با توجه به تحریکات بخش خصوصی بسیار سخاوتمند دولت و وجود سرمایه انسانی با مهارت بالا، اسرائیل به مکانی جذاب برای مراکز تحقیق و توسعه شرکت‌های چندملیتی پیشرو در سراسر جهان تبدیل شده است. اکوسیستم نوآوری ملی کشور بر اساس هم‌آمیختگی شرکت‌های چندملیتی خارجی و سرمایه‌گذاران بزرگ در تحقیق و توسعه، همچنین استارتاپ‌ها استوار است.

تا سال ۲۰۱۹، حدود ۵۳۰ مرکز تحقیقات خارجی در حال فعالیت در اسرائیل بودند[۷۹]. بسیاری از این مراکز متعلق به شرکت‌های چندملیتی بزرگ هستند که شرکت‌ها و فناوری‌های اسرائیلی را به دست آورده، و آن‌ها را از طریق ادغام و استحواذ به تسهیلات تحقیقاتی محلی خود تبدیل کرده‌اند. فعالیت برخی از مراکز تحقیقاتی حتی بیش از سه دهه است که شامل اینتل، اپلاید متریالز، موتورولا و آی‌بی‌ام می‌شود[۳].

در اواخر دهه ۲۰۱۰، اسرائیل شاهد افزایش شدید در تعداد استارتاپ‌های فناوری بالا که وضعیت یونیکورن (دوره تأمین مالی با ارزشی بیش از ۱ میلیارد دلار) را به دست آوردند: در سال ۲۰۱۶، اسرائیل ده استارتاپ چنینی داشت [۸۰]. تا سال ۲۰۱۹، این تعداد به ۱۹ تن افزایش یافت[۸۰] . تا پایان سال ۲۰۲۱، ۷۴ یونیکورن فناوری از بخش فناوری اسرائیل ظاهر شده بودند - ۳۳ تای آنها فقط در سال ۲۰۲۱ [۸۱][۸۲]. رشد تعداد استارتاپ‌های یونیکورن در اسرائیل، همراه با رشد استارتاپ‌های فناوری که به شرکت‌های عمومی تبدیل می‌شوند به جای خریداری شدن در دوره‌های زندگی اولیه خود، منجر به این شده است که اسرائیل از "ملت استارتاپ" به "ملت مقیاس" (Scale-up Nation) تبدیل شود[۸۲] [۸۳][۸۴].

منابع علم و فناوری در اسرائیل

ویرایش

اسرائیل از آغاز بازگشت یهودیان از اتحاد جماهیر شوروی به سرزمین اجدادی در دهه ۱۹۹۰ تاکنون، دسترسی تقریباً بی‌نظیری به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علمی خود ارائه داده است که عامل اصلی آن تأسیس انبوه مؤسسات آموزش عالی جهت جذب تقاضای افزوده شده بود. با این حال، اقلیت‌های عرب و یهودیان فوق دیندار هنوز به تعداد کافی در دانشگاه‌ها شرکت نمی‌کنند. برنامه ششم آموزش عالی تأکید دارد بر انگیزه‌دهی گروه‌های اقلیتی برای شرکت در آموزش عالی. دو سال پس از اجرای برنامه" مهار" در اواخر سال ۲۰۱۲ برای جمعیت یهودیان فوق دیندار، تعداد دانشجویان با افزایش ۱۴۰۰ نفر روبرو شد. دوازده برنامه جدید برای دانشجویان یهودیان فوق دیندار از آن پس تأسیس شدند، سه تای آن‌ها در دانشگاه‌ها. در عین حال، برنامه تنوع و فرصت‌های مساوی در آموزش عالی به مواجهه با موانع یکپارچه‌سازی اقلیت عرب در سیستم آموزش عالی می‌پردازد. این برنامه از هدایت دانش‌آموزان در دبیرستانها تا آمادگی برای تحصیلات علمی و ارائه حمایت جامع به دانشجویان در سال اول تحصیل خود پوشش دارد، مرحله‌ای که به طور معمول با نرخ بالای انصراف همراه است. این برنامه به بازنویسی "صندوق مائوف"که حمایت از اعضای جوان برجسته هیئت علمی عرب را تقویت می‌کند، می‌پردازد. از زمان معرفی این برنامه در سال ۱۹۹۵، "صندوق مائوف" فرصت‌های پیگیری موقعیت برای تقریباً ۱۰۰ استاد مطابقتی عرب را باز کرده است که به عنوان الگوهایی برای دانشجویان عرب جوان در آغاز کار حرفه‌ای علمی خود عمل می‌کنند.[۳]

اگرچه اسرائیل سیاست نوع "چتری" برای علم، فناوری و نوآوری را به منظور بهینه‌سازی اولویت‌ها و تخصیص منابع ندارد، اما به طور فعلی یک مجموعه غیررسمی از بهترین شیوه‌ها را به کار می‌گیرد که ترکیبی از فرایندهای پایین به بالا و بالا به پایین را از طریق دفاتر دولتی مانند دفتر رئیس دانشمند یا وزیر علم، فناوری و فضا و نهادهای ویژه مانند انجمن تلم دربرمی‌گیرد. روش انتخاب پروژه‌های تحقیقاتی برای مراکز برجسته تحقیقاتی اسرائیل یک نمونه از این فرایند پایین به بالا است.[۳]

اسرائیل قانون خاصی برای تنظیم انتقال دانش از بخش دانشگاهی به عموم مردم و صنعت ندارد. با این حال، دولت اسرائیل با ارائه انگیزه‌ها و یارانه‌ها از طریق برنامه‌هایی مانند Magnet و Magneton، همچنین از طریق تنظیمات، سیاست‌های دانشگاهی و انتقال فناوری را تأثیرگذار می‌سازد. در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ تلاش‌هایی برای معرفی لوایحی جهت تشویق به انتقال دانش و فناوری برای مردمی شدن داشته شد، اما این تلاش‌ها با شکست روبه‌رو شدند و هر دانشگاه از آن زمان سیاست خود را تعریف کرده است.[۳]

اقتصاد اسرائیل تحت تأثیر صنایع الکترونیک، کامپیوتر و فناوری‌های ارتباطی است که نتیجه بیش از ۵۰ سال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دفاعی کشور است. صنایع دفاعی اسرائیل سنتی‌ترین تمرکز خود را بر روی الکترونیک، اویونیکس و سیستم‌های مرتبط داشته‌اند. توسعه این سیستم‌ها به صنایع فناوری بالا اسرائیل یک برتری کیفی در زمینه تبعیات غیرنظامی در بخش‌های نرم‌افزار، ارتباطات و اینترنت داده است. با این حال، انتظار می‌رود که موج بعدی فناوری‌های بالا از رشته‌های دیگر شامل زیست‌شناسی مولکولی، بیوتکنولوژی و داروسازی، نانوتکنولوژی، علوم مواد و شیمی ناشی شود، که به تناسب نزدیک با فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی است. این رشته‌ها از آزمایشگاه‌های تحقیقاتی پایه دانشگاه‌ها برخلاف صنایع دفاعی نشأت می‌گیرند. این مسئله یک دیلما را ایجاد می‌کند. در فقدان یک سیاست ملی برای دانشگاه‌ها، چه برسد به سیستم آموزش عالی به طور کلی، مشخص نیست که این مؤسسات چگونه می‌توانند دانش، مهارت و منابع انسانی مورد نیاز برای این صنایع علمی جدید را تأمین کنند.[۳]

بنیاد علوم اسرائیل، منبع اصلی تأمین اعتبار تحقیقاتی در اسرائیل است و حمایت اداری خود را از طریق اکادمی علوم و علوم انسانی دریافت می‌کند. این بنیاد کمک های مالی های رقابتی را در سه حوزه ارائه می‌دهد: علوم دقیق و فناوری؛ علوم زندگی و پزشکی؛ و علوم انسانی و علوم اجتماعی. تأمین مالی تکمیلی نیز توسط بنیادهای دوجانبه ارائه می‌شود، مانند بنیاد علمی دوجانبه آمریکا-اسرائیل (تأسیس ۱۹۷۲) و بنیاد آلمان-اسرائیل برای تحقیقات و توسعه علمی (تأسیس ۱۹۸۶).[۳]

وزارت علم، فناوری و فضا در اسرائیل مراکز تحقیقاتی موضوعی را تأمین مالی کرده و مسئول همکاری علمی بین‌المللی است. برنامه زیرساخت‌های ملی این وزارت به هدف ایجاد جریان معرفتی حیاتی در حوزه‌های اولویت ملی و پرورش نسل جدیدی از دانشمندان می‌پردازد. سرمایه‌گذاری در این برنامه به صورت اصلی از طریق گرانت‌های تحقیقاتی، بورس‌های تحصیلی و مراکز دانش انجام می‌شود. بیش از ۸۰٪ از بودجه وزارت به تحقیقات در مؤسسات آموزش عالی و موسسات تحقیقاتی هدایت می‌شود و همچنین به بهبود زیرساخت‌های علمی از طریق ارتقای امکانات تحقیقاتی موجود و ایجاد امکانات جدید اختصاص داده می‌شود. در سال ۲۰۱۲، وزارت تصمیم گرفت به مدت سه سال، ۱۲۰ میلیون شقل (NIS) را در چهار حوزه اولویتی مشخص برای تحقیقات سرمایه‌گذاری کند: علوم مغز و اعصاب؛ محاسبات فوق‌العاده و امنیت سایبری؛ اقیانوس‌شناسی؛ و سوخت‌های جایگزین حمل‌ونقل. یک کمیته تخصصی تحت نظارت رئیس دانشمند در وزارت علم، فناوری و فضا این چهار رشته گسترده را انتخاب کرد با اعتقاد به اینکه آن‌ها احتمالاً بیشترین تأثیر عملی را بر زندگی اسرائیلی در آینده نزدیک خواهند داشت.[۳]

برنامه‌های اصلی در حال اجرای اداره نوآوری اسرائیل، که قبلاً با نام دفتر دانشمند سراسری در وزارت اقتصاد شناخته می‌شد، شامل صندوق تحقیق و توسعه (R&D)؛ برنامه‌های Magnet Tracks (تأسیس ۱۹۹۴)؛ Tnufa (تأسیس ۲۰۰۱) و برنامه انکوباتور فناوری (تأسیس ۱۹۹۱) می‌باشند. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴، دفتر دانشمند سراسری چندین برنامه جدید را آغاز کرد:

- Grand Challenges Israel (از سال ۲۰۱۴): برنامه‌ای اسرائیلی به برنامه چالش‌های بزرگ در حوزه بهداشت جهانی، که به مبارزه با چالش‌های بهداشت جهانی و امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه می‌پردازد؛ Grand Challenges Israel در مرحله مفهوم اولیه/مطالعات امکان‌پذیری تا ۵۰۰،۰۰۰ شقل (NIS) گرنت ارائه می‌دهد.

 - تحقیق و توسعه در زمینه فناوری فضایی (۲۰۱۲): تشویق به تحقیق برای یافتن راهکارهای فناورانه در زمینه‌های مختلف.

 - برنامه انکوباتورهای فناورانه (۲۰۱۴): تشویق به فناوری کارآفرینانه و پشتیبانی از شرکت‌های فناوری نوپای.

 - برنامه Magnet – Kamin (۲۰۱۴): پشتیبانی مستقیم برای تحقیقات کاربردی در دانشگاه‌ها که امکار کاربرد تجاری دارد.

 - برنامه Cyber – Kidma (۲۰۱۴): ترویج صنعت امنیت سایبری اسرائیل.

 - Cleantech – Renewable Energy Technology Centre (۲۰۱۲): پشتیبانی از تحقیقات از طریق پروژه‌های مشارکت عمومی-خصوصی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر.

 - صندوق علوم زندگی (۲۰۱۰): تأمین مالی برای پروژه‌های شرکت‌های اسرائیلی، با تأکید بر بیوفارماسوتیکال‌ها، که به همراه وزارت مالیه و بخش خصوصی تأسیس شده است.

 - برنامه بیوتکنولوژی – Tzatam (۲۰۱۱): ارائه تجهیزات برای پشتیبانی از تحقیق و توسعه در علوم زندگی. دانشمند سراسری از سازمان‌های صنعتی پشتیبانی می‌کند و PBC به مؤسسات تحقیقاتی کمک می‌کند.

 - سرمایه‌گذاری در صنایع فناوری بالا (۲۰۱۱): تشویق بهره‌گیری از نهادهای مالی برای سرمایه‌گذاری در صنایع مبتنی بر دانش، از طریق همکاری بین دفتر دانشمند سراسری و وزارت اقتصاد.

یک منبع دیگر از تأمین اعتبار تحقیقات عمومی، انجمن زیرساخت ملی تحقیق و توسعه (Telem) است. این شراکت داوطلبانه شامل دفتر دانشمند سراسری در وزارت اقتصاد، وزارت علم، فناوری و فضا، کمیته برنامه‌ریزی و بودجه و وزارت مالی است. پروژه‌های Telem بر تأسیس زیرساخت‌های تحقیق و توسعه در حوزه‌هایی که برای بیشتر شرکای Telem اهمیت دارد تمرکز دارند. این پروژه‌ها توسط منابع اختصاصی اعضای Telem تأمین مالی می‌شوند.[۳]

دانشگاه های تحقیقاتی

ویرایش

اسرائیل هفت دانشگاه تحقیقاتی دارد: دانشگاه بارآیلان، دانشگاه بن گوریون در نگو، دانشگاه حیفا، دانشگاه عبری اورشلیم، موسسه فناوری اسرائیل - تخنیون، دانشگاه تل‌آویو و مؤسسه علوم ویزمان در رحووت. نهادهای تحقیقات علمی دیگر شامل مؤسسه ولکانی برای تحقیقات کشاورزی در بیت دگان، مؤسسه اسرائیل برای تحقیقات زیست‌شناسی و مرکز تحقیقات هسته‌ای سورک قرار دارند. مرکز ملی انرژی خورشیدی بن گوریون در سده بوکر نیز یک مؤسسه تحقیقاتی در زمینه فناوری‌های انرژی جایگزین است که در سال ۱۹۸۷ توسط وزارت زیرساخت‌های ملی برای مطالعه فناوری‌های انرژی جایگزین و پاک تأسیس شده است.

دانشگاه‌های اسرائیلی در رده‌بندی بین المللی بین ۵۰ دانشگاه برتر جهان در رشته‌های علمی زیر قرار دارند: در شیمی (موسسه فناوری اسرائیل - تخنیون)؛[۸۵] در علوم کامپیوتر (مؤسسه علوم ویزمان، موسسه فناوری اسرائیل - تخنیون[۸۵]، دانشگاه عبری در پایخت اورشلیم، دانشگاه تل‌آویو)[۸۵]؛ در ریاضیات و علوم طبیعی (دانشگاه عبری در پایتخت اورشلیم،[۸۵] موسسه فناوری اسرائیل - تخنیون)؛[۸۵] و در مهندسی (موسسه فناوری اسرائیل - تخنیون).[۸۵]

در سال ۲۰۰۹، مور تزابان، دانش‌آموز دبیرستانی اسرائیلی از نتیووت، جایزه اول را در مسابقه First Step to Nobel Prize in Physics به دست آورد. در سال ۲۰۱۲، یووال کتزنلسون از کریات گات با مقاله‌ای با عنوان "انرژی سینتیک گاز نامحرک در یک سیستم بازسازی شده از کربن فعال" جایزه اول را به دست آورد. نمایندگی اسرائیل در این مسابقه ۱۴ جایزه دیگر را به دست آورد: ۹ دانش‌آموز اسرائیلی جایزه دوم را به دست آوردند، یک نفر جایزه سوم و یک نفر جایزه چهارم را به دست آوردند.[۸۶]

سرمایه گذاری خطرپذیر

ویرایش

در حالی که شرکت‌های فناوری جدید به سرمایه و سرمایه‌گذاری اولیه برای رشد و پیشرفت نیاز دارند، بخش علم و فناوری اسرائیل به دعم قوی صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر مبتنی است. از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳، صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر اسرائیل نقش اساسی در تأمین مالی برای توسعه بخش فناوری بالای اسرائیل ایفا کرد. در سال ۲۰۱۳، شرکت‌های اسرائیلی بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خطرپذیر را به نسبت GDP جذب کرده بودند، که فقط در آن سال مبلغ ۲٬۳۴۶ میلیون دلار آمریکا را جذب کردند. امروزه، اسرائیل به عنوان یکی از بزرگترین مراکز سرمایه‌گذاری خطرپذیر در جهان به جز ایالات متحده آمریکا شناخته می‌شود. چندین عامل به این رشد کمک کرده است، از جمله معافیت مالیاتی بر سرمایه‌گذاری خطرپذیر اسرائیل، ایجاد صندوق‌ها به همراه بانک‌های بین‌المللی بزرگ و شرکت‌های مالی، و مشارکت سازمان‌های بزرگی که تمایل دارند از قدرت شرکت‌های فناوری بالای اسرائیل بهره‌مند شوند. این سازمان‌ها شامل بزرگترین شرکت‌های چندملیتی فناوری جهان هستند، از جمله اپل، سیسکو، گوگل، آی‌بی‌ام، اینتل، مایکروسافت، اوراکل، زیمنس و سامسونگ. در سال‌های اخیر، سهم سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مراحل رشد شرکت‌ها به ضرر سرمایه‌گذاری‌های مرحله اول به شدت افزایش یافته است.[۸۷][۸۸]

در سال ۲۰۱۸، بازار سرمایه‌گذاری ریسکی اسرائیل معاملاتی به ارزش ۴٬۷۵۹ میلیون دلار آمریکا را پشتیبانی کرد. تقریباً نیمی از معاملات مرتبط با سرمایه‌گذاری ریسکی شامل یک سرمایه‌گذار ریسکی اسرائیلی بودند، که به تنهایی یا با دیگران همکاری می‌کردند. طبق پایگاه داده IVC، در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، ۴۸۰ شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر اسرائیلی در شرکت‌های فناوری بالای اسرائیل سرمایه‌گذاری کردند.[۸۹]

برای بیشتر کشورهای OECD، سرمایه‌گذاری ریسکی کمتر از ۰.۰۵٪ از GDP را تشکیل می‌دهد. اسرائیل و ایالات متحده آمریکا استثنا هستند؛ صنعت سرمایه‌گذاری ریسکی آن‌ها بیش از ۰.۳۵٪ از GDP خود را تشکیل می‌دهد.[۹۰]

علوم کاربردی ومهندسی

ویرایش

مهندسی ابیاری

ویرایش

از آنجا که باران فقط در زمستان می‌بارد و اصلی‌ترین باران‌ها در شمال کشور افت می‌کنند، آبیاری و مهندسی آب برای بقا و رشد اقتصادی کشور بسیار حیاتی است. پروژه‌های بزرگ برای هدایت آب از رودخانه‌ها و مخازن آب در شمال، بهینه‌سازی استفاده از آب زیرزمینی، بازیابی سیلاب و فاضلاب انجام شده است. بزرگ‌ترین این پروژه‌ها سیستم ملی توزیع آب به نام حامل ملی است که در سال ۱۹۶۴ به پایان رسیده و آب از بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین کشور، دریاچه طبریه، به صحرای نواحی شمالی نقب از طریق کانال‌ها، لوله‌ها و تونل‌های بزرگ می‌رساند.[۹۱]در زمان ساخت، نیروگاه تصفیه آب دریایی با فرآیند اسمز معکوس (SWRO) آشکلون بزرگ‌ترین نیروگاه تصفیه آب در جهان بود. [۹۲]این پروژه به عنوان یک پروژه BOT (ساخت-اجرا-انتقال) توسط یک کنسرسیوم از سه شرکت بین‌المللی توسعه یافت، که شامل Veolia water، IDE Technologies و Elran بود.[۹۳]

تکنولوژی صرفه جویی در مصرف اب

ویرایش

به گفته متخصصان آب، نشتی لوله‌ها یکی از مشکلات عمده تأمین آب جهان امروزی است. برای اسرائیل که دو سوم سطح آن صحرا است، فناوری‌های صرفه‌جویی در مصرف آب بسیار حیاتی است. انجمن بین‌المللی آب به اسرائیل را یکی از رهبران در روش‌های نوآورانه برای کاهش "آب بدون درآمد"، یعنی آبی که در سیستم قبل از رسیدن به مشتریان از دست می‌رود، نقل کرده است.[۹۴]

مهندسی کشاورزی

ویرایش

بخش کشاورزی اسرائیل با یک سیستم فشرده تولید مشخص می‌شود که ناشی از نیاز به غلبه بر کمبود منابع طبیعی، به ویژه آب و زمین کشاورزی، در یک کشور است که بیش از نیمی از مساحت آن صحرا است. رشد تولید کشاورزی بر اساس همکاری نزدیک دانشمندان، کشاورزان و صنایع مرتبط با کشاورزی صورت گرفته است و به توسعه فناوری کشاورزی پیشرفته، روش‌های آبیاری صرفه‌جویی کننده، گندزدایی آنائروبیک، فناوری گلخانه، کشاورزی در مناطق خشک و تحقیقات نمک‌زدایی منجر شده است. [۹۵]شرکت‌های اسرائیلی همچنین فناوری‌های آبیاری، صرفه‌جویی در مصرف آب و فناوری گلخانه و دانش خود را به کشورهای دیگر نیز ارائه می‌دهند.[۹۶][۹۷]

علوم زیستی

ویرایش

اسرائیل زیرساخت پیشرفته‌ای در تحقیقات پزشکی و پیراپزشکی، و قابلیت‌های مهندسی زیستی دارد. بیوتکنولوژی، تحقیقات بیوپزشکی و بالینی بیش از نیمی از مقالات علمی کشور را تشکیل می‌دهند و بخش صنعتی از این دانش گسترده برای توسعه داروها، تجهیزات پزشکی و درمان‌های درمانی استفاده کرده است.[۹۸]

بیوتکنولوژی

ویرایش

اسرائیل بیش از ۹۰۰ شرکت بیوتکنولوژی و علوم زیستی دارد که در سراسر کشور فعالیت می‌کنند و تقریباً ۵۰ تا ۶۰ شرکت جدید هر سال تشکیل می‌شوند. شرکت‌های چندملیتی مانند J&J، Perrigo، GE Healthcare و Phillips Medical نیز همگی شعبه‌هایی در اسرائیل تأسیس کرده‌اند.[۹۹]

تحقیقات ژنتیک و سرطان

ویرایش

دانشمندان اسرائیلی روش‌هایی برای تولید هورمون رشد انسانی و اینترفرون، یک گروه پروتئین موثر در درمان عفونت‌های ویروسی، توسعه داده‌اند. کوپاکسون، یک داروی موثر در درمان اسکلروز چندگانه، از تحقیقات پایه تا تولید صنعتی در اسرائیل توسعه یافته است. مهندسی ژنتیک منجر به ایجاد مجموعه‌ای گسترده از کیت‌های تشخیصی بر اساس آنتی بادی‌های مونوکلونال و سایر محصولات میکروبیولوژیک شده است.[۱۰۰]

تحقیقات پیشرفته در زمینه سلول‌های بنیادی در اسرائیل انجام می‌شود. اولین گام‌ها در توسعه مطالعات سلول‌های بنیادی در اسرائیل انجام شد که تحقیقات این حوزه به تاریخ بررسی سلول‌های بنیادی استخوان‌مغزی در اوایل دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد. تا سال ۲۰۰۶، دانشمندان اسرائیلی به نسبت سران در تعداد مقالات منتشر شده در مجلات علمی مرتبط با تحقیقات سلول‌های بنیادی بودند. در سال ۲۰۱۱،[۱۰۱] دکتر اینبار فریدریش بن‌نان، دانشمند اسرائیلی، رهبر یک تیم بود که اولین سلول‌های بنیادی از گونه‌های در خطر از نابودی تولید کرد، که این پیشرفت می‌تواند حیات حیوانات در خطر نجات دهد[۱۰۲]. در سال ۲۰۱۲، اسرائیل یکی از رهبران جهانی در تحقیقات سلول‌های بنیادی بود، با بیشترین تعداد مقالات، اختراعات و مطالعات تحقیقی به نسبت سران جمعیت.[۱۰۳]

در سال ۲۰۰۹، دانشمندان از چند کشور اروپایی و اسرائیل یک دست مصنوعی رباتیک به نام SmartHand توسعه دادند که عملکردی مشابه دست واقعی دارد و به بیماران اجازه می‌دهد که با آن نوشته، روی صفحه کلید تایپ کنند، پیانو بنوازند و سایر حرکات دقیق را انجام دهند. این پروتز دارای حسگرهایی است که به بیمار امکان احساس حقیقی در انگشتانش را می‌دهد.[۱۰۴]یک سامانه جدید MRI برای شناسایی و تشخیص تومورها که در موسسه ویتزمن توسعه یافته است، تأییدیه از اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دریافت کرده و در حال حاضر برای تشخیص سرطان سینه و بیضه استفاده می‌شود. این سامانه جدید روش‌های تهاجمی را جایگزین می‌کند و زمان انتظار برای نتایج را از بین می‌برد.[۱۰۵]

ریشه‌ها

ویرایش

غرامت‌های جنگی

ویرایش

پس از پایان جنگ جهانی دوم، بازماندگان هولوکاست از کشورهای آلمان غربی و شرقی درخواست غرامت و در مجموع ۸۹ میلیارد دلار خسارت دریافت کردند.[۱۰۶] اما پس از پرداخت کامل این بدهی، اسرائیل با جعل اسناد و اعلام افزایش تعداد بازماندگان هولوکاست مبالغ بیشتری از آلمان مطالبه کرد و در سال ۲۰۱۹ مبلغ ۱۹ میلیارد دلار دیگر بر بدهی آلمان افزود.[۱۰۷] جدای از غرامت‌های جنگی، آلمان سالیانه میلیون‌ها دلار به اسرائیل پرداخت می‌کند.

مهاجرت از شوروی

ویرایش

پس از فروپاشی شوروی، میخائیل گورباچف مهاجرت یهودیان شوروی را آزاد گذاشت و از ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار مهاجر یهودی، ۹۷۹ هزار مهندس و دانشمند تحصیل‌کرده‌ی شوروی به اسرائیل مهاجرت کردند و تاثیر چشمگیری بر پیشرفت اقتصادی و علمی اسرائیل گذاشتند.

انتقال تکنولوژی

ویرایش

اسرائیل تکنولوژی‌هایی مانند هسته‌ای را از مهندسان فرانسوی آموخت و در سال ۱۹۶۵ حدود ۲۹۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی شده با درصد بالا از شرکت نومک آمریکا به سرقت برد.

جاسوسی صنعتی

ویرایش

اسرائیل برنامه‌ای فعال برای دزدی اسرار علمی از کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، ژاپن و به خصوص ایالات متحده‌ی آمریکا دارد.[۱۰۸]

کمک‌های مالی ایالات متحده

ویرایش

دولت اسرائیل در طی دوران موجودیت خود، صدها میلیارد دلار کمک‌های مالی از ایالات متحده دریافت کرده که عمده‌ی بودجه‌ی نظامی این کشور را تشکیل می‌دهند.

فناوری پزشکی

ویرایش

اسراییل در فناوری پزشکی در میان کشورهای اصلی صادرکننده و تولیدکننده جهان می‌باشد. به‌طور نمونه می‌توان به سی‌تی اسکن ۶۴-برشی مدل Brilliance ساخت شرکت فیلیپس،[۱۰۹] مقطع‌نگاری رایانه‌ای تک‌فوتونی مخصوص کاردیولوژی با آشکارسازهای نیمه هادی از نوع تلورید روی کادمیومی CZT[۱۱۰] (که از انواع متداول یدید سدیم پیشرفته ترند)، و دوربینهای گوارشی capsule endoscopy[۱۱۱] اشاره کرد.

برندگان جوایز نوبل علوم و فناوری اسراییل

ویرایش

اسراییل در کل، برندهٔ دوازده جایزهٔ نوبل شده‌است که در این میان، دو جایزه نوبل اقتصاد و شش جایزه نوبل شیمی دیده می‌شود. جاشوآ لدربرگ (نوبل پزشکی ۱۹۵۸) و دیوید گراس (نوبل فیزیک ۲۰۰۴) هر دو اسراییلی‌تبارند.

نگارخانه

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ↑ http://www.accessdata.fda.gov/cdrh_docs/pdf12/K121019.pdf
  2. ↑ "Science and Technology in Israel" (به انگلیسی). Jewish Virtual Library.
  3. ↑ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ "Research and development (R&D) - Gross domestic spending on R&D - OECD Data". data.oecd.org. Retrieved 2016-02-10.
  4. ↑ "These Are the World's Most Innovative Countries". Bloomberg.com. 22 January 2019. Retrieved 24 January 2019.
  5. ↑ Skop, Yarden (2 September 2013). "Israel's scientific fall from grace". Haaretz. Retrieved 15 January 2015.
  6. ↑ Ilani, Ofri (17 November 2009). "Israel ranks fourth in the world in scientific activity, study finds". Haaretz. Retrieved 14 October 2012.
  7. ↑ Shteinbuk, Eduard (22 July 2011). "R&D and Innovation as a Growth Engine" (PDF). National Research University – Higher School of Economics. Retrieved 11 May 2013.
  8. ↑ "Business Opportunities By Sector". Israeli Embassy. Retrieved 11 November 2014.
  9. ↑ "Israel profile – Media". BBC News. British Broadcasting Corporation. 31 August 2011. Retrieved 14 October 2012.
  10. ↑ "Tel Aviv One of The World's Top High-Tech Centers". Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise. Retrieved 14 October 2012.
  11. ↑ Barkat, Amiram (7 February 2011). "Israel's cleantech mega-plan". Globes. Retrieved 10 October 2012.
  12. ↑ "EUREKA Israeli Chairmanship". Retrieved 16 February 2011.
  13. ↑ David; Kaufman (8 June 2010). "Israel's Silicon Valley of Beauty Technology". Time Magazine (online). Retrieved 24 April 2014.
  14. ↑ "Top 10 Non-Jews Positively Influencing the Jewish Future 2012". Algemeiner. 9 August 2012. Retrieved 20 August 2013.
  15. ↑ Soumitra Dutta; Bruno Lanvin; Lorena Rivera León; Sacha Wunsch-Vincent (eds.). Global Innovation Index 2023 (PDF). www.wipo.int (Report) (16th ed.). p. 22. ISBN 978-92-805-3321-7. Retrieved 2023-10-17
  16. ↑ Wrobel, Sharon (10 June 2024). "Tel Aviv moves up to 4th place in annual ranking of global tech ecosystems". The Times of Israel.
  17. ↑ http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=a2mgYutwVFnM
  18. ↑ Incubators of the World: USA, Israel, France, Switzerland, China and Japan. Collection Village mondial. Daniel Rouach, teeve Louzoun, François Deneux. Publisher : Pearson Education France, 2010. ISBN 2744064599 p.36
  19. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۵.
  20. ↑ http://www.entrepreneur.com/article/237588
  21. ↑ «ترکیه جای ایران در رتبه اول منطقه را گرفت (+جدول رده بندی) - عصر ترکیه». ۲۰۲۳-۰۵-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۲۱.
  22. ↑ "Fields Medal – Elon Lindenstrauss, ICM2010"
  23. ↑ "Ilya Piatetski-Shapiro, In Memoriam" (PDF), Notices of the American Mathematical Society, 57 (10): 1260–1275, 2010
  24. ↑ Benjamini Y, Hochberg Y (1995). "Controlling the false discovery rate: a practical and powerful approach to multiple testing" (PDF). Journal of the Royal Statistical Society, Series B. 57 (1): 289–300. doi:10.1111/j.2517-6161.1995.tb02031.x. MR 1325392.
  25. ↑ "Quasicrystals clinch Wolf prize". Retrieved 10 July 2015.
  26. ↑ "Dan Shechtman - Facts". Retrieved 10 July 2015.
  27. ↑ "Two Israelis win Nobel Prize in chemistry". ISRAEL21c. 10 October 2004. Retrieved 10 July 2015.
  28. ↑ Nobel Prizew in Chemistry 2009/
  29. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2013
  30. ↑ PI Distinguished Research Chair Yakir Aharonov Wins US National Medal of Science - Perimeter Institute for Theoretical Physics Archived 2011-05-24 at the Wayback Machine
  31. ↑ "Physics.ie - Online Physics Courses - Physics Timeline 1961 – 1980". Retrieved 10 July 2015.
  32. ↑ "Q&A: Medtronic's latest gastrointestinal offering". Med-Tech Innovation | Latest news for the medical device industry. 2021-05-24. Retrieved 2021-06-02.
  33. ↑ "20 Years of PillCam Capsule Endoscopy Innovation". mddionline.com. 2021-05-27. Retrieved 2021-06-02.
  34. ↑ "Covidien buys camera-in-a-pill maker Given Imaging for $860 mln". Reuters. Retrieved 2021-06-02.
  35. ↑ Shamah, David. "Pillcam's inventor regrets sale of 'Biblical' tech to foreign firm". www.timesofisrael.com. Retrieved 2021-06-02.
  36. ↑ "Why Israeli Bandages are like Pepperidge Farm Bread". ITS Tactical. Retrieved 2021-06-02.
  37. ↑ "Israeli Bandage: Uses and Basic Guide". Explore First Aid. Retrieved 2021-06-02.
  38. ↑ "Editor's Notes: The guy with the bandage". The Jerusalem Post | JPost.com. 29 April 2011. Retrieved 2021-06-02.
  39. ↑ Kramer, Linda G.; Berea, City of (2021-05-05). "American Legion donates trauma packs to Berea police: Community Voices". cleveland. Retrieved 2021-06-02.
  40. ↑ "How to Use an Israeli Bandage to Stop Bleeding". Inside First Aid. 2016-08-25. Retrieved 2021-06-02.
  41. ↑ Elad Samorzik (25 October 2010). "Co-founder of movement notation system dies at 79". Haaretz.com. Retrieved 10 July 2015.
  42. ↑ Zina Moukheiber. "Sheikha Mozah Bint Nasser Al-Missned". Forbes. Archived from the original on 11 June 2011. Retrieved 10 July 2015.
  43. ↑ "Multiple Sclerosis « Global Health Vision". Retrieved 10 July 2015.
  44. ↑ Yukhananov, Anna (1 May 2012). "U.S. FDA approves Pfizer/Protalix drug for Gaucher". Chicago Tribune. Reuters.
  45. ↑ Faleti, Ola (3 March 2021). "What are the health benefits of elderberry?". chicagotribune.com. Retrieved 2021-06-14.
  46. ↑ "Study Shows Israeli Elderberry Extract Effective Against Avian Flu". The Canadian Friends of Hebrew University. 2018-01-28. Retrieved 2021-06-14.
  47. ↑ "Inhibition of Several Strains of Influenza Virus in Vitro and Reduction of Symptoms by an Elderberry Extract ( Sambucus nigra L.) during an Outbreak of Influenza B Panama". The Journal of Alternative and Complementary Medicine.
  48. ↑ "Envizion unveils baby feeding tube with navigation". Globes. 2022-11-22. Retrieved 2022-12-05.
  49. ↑ "Computer Made from DNA and Enzymes". Archived from the original on February 26, 2003. Retrieved 10 July 2015.
  50. ↑ "Tiny Computing Machine Fueled By DNA; Device Awarded In Guinness World Record For "Smallest Biological Computing Device"". Retrieved 10 July 2015.
  51. ↑ "The computer which launched the PC revolution". www.cbsnews.com. 11 August 2011. Retrieved 2021-06-02.
  52. ↑ "7 Microprocessors That Powered the PC Revolution". PCMAG. Retrieved 2021-06-02.
  53. ↑ "IBM Archives: The birth of the IBM PC". www.ibm.com. 2003-01-23. Retrieved 2021-06-02.
  54. ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ "Chip Hall of Fame: Intel 8088 Microprocessor". IEEE Spectrum: Technology, Engineering, and Science News. 30 June 2017. Retrieved 2021-06-02.
  55. ↑ "A Historical Journey into the VoIP Industry with Sigma Telecom". Sigma Telecom | Global VoIP, SMS and Software Solutions Provider. 2020-08-19. Retrieved 2021-06-02.
  56. ↑ "History of VoiP Conversations| Cloud Vision Online". Cloud Vision Technology. 2020-08-31. Retrieved 2021-06-02.
  57. ↑ "The History of VoIP and Internet Telephony (1928-Present) | GetVoIP". getvoip.com. Retrieved 2021-06-02.
  58. ↑ "Israeli Semiconductor Industry Continues to Thrive, but Some Clouds May Be on Horizon | IEEE Computer Society". 30 May 2014. Retrieved 2021-06-14.
  59. ↑ "Israel seen as major player as global chip war intensifies". Globes. 2021-08-04. Retrieved 2021-06-14.
  60. ↑ "Amazon's AWS To Leverage Israeli-Made AI Processors By Habana Labs". NoCamels. 2020-12-02. Retrieved 2021-06-14.
  61. ↑ Anshel Pfeffer; Yanir Yagna (7 April 2011). "Iron Dome successfully intercepts Gaza rocket for first time". Haaretz. Retrieved 7 April 2011.
  62. ↑ "U.S. pledges funding for Israel´s Iron Dome air defense system CCTV News - CNTV English". Archived from the original on 11 July 2015. Retrieved 10 July 2015.
  63. ↑ "Jewish Immigration to Historical Palestine". www.cjpme.org/. Retrieved 26 December 2018.
  64. ↑ The Land that Became Israel: Studies in Historical Geography, edited by Ruth Kark, Yale University Press & Magnes Press, 1989, "Traditional and modern rural settlement types in Eretz-Israel in the modern era," Yossi Ben Artzi, pp. 141–144.
  65. ↑ Rothschild and Early Jewish Colonization in Palestine, Ran Aaronsohn, Rowman & Littlefield, Magnes Press, 2000, pp.134–145.
  66. ↑ Peng, J.; Korol, AB; Fahima, T; Röder, MS; Ronin, YI; Li, YC; Nevo, E (October 2000). "Molecular Genetic Maps in Wild Emmer Wheat, Triticum dicoccoides: Genome-Wide Coverage, Massive Negative Interference, and Putative Quasi-Linkage". Genome Research. 10 (10). Cold Spring Harbor Laboratory Press: 1509–1531. doi:10.1101/gr.150300. PMC 310947. PMID 11042150
  67. ↑ "Online Biography of Aharon Ahronson - Zionism and Israel - Biographies". www.Zionism-Israel.com. Retrieved 16 May 2017.
  68. ↑ Ravikovitch, S. (May 1939). "INFLUENCE OF EXCHANGEABLE CATIONS ON THE AVAILABILITY OF PHO... : Soil Science". Soil Science. 47 (5): 357
  69. ↑ "Technion History". Technion – Israel Institute of Technology. Retrieved 11 October 2012.
  70. ↑ Israel – One Hundred Years of Science and Technology. Israel: Technion – Israel Institute of Technology. 2011. Archived from the original on 2021-12-12. Retrieved 11 October 2012.
  71. ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ "The Israeli Center for Third Sector Research Celebrates its First Decade" (PDF). Israeli Center for Third sector Research Newsletter. Ben-Gurion University of the Negev. July 2006. Retrieved 14 October 2012.
  72. ↑ "Rabin Medical Center - History and Milestones". Clalit Health Care Services. Retrieved 14 May 2013.
  73. ↑ "Hadassah". Zionism & Israel. Retrieved 14 October 2012.
  74. ↑ Bogdanowicz, Anna (5 December 2006) Middle East's First Computer Named History Milestone. IEEE. Retrieved 2010-03-25
  75. ↑ Grimland, Guy (22 October 2009). "When Big Blue was a start-up". Haaretz. Retrieved 14 October 2012.
  76. ↑ ۷۶٫۰ ۷۶٫۱ ۷۶٫۲ "Letters to Haaretz Books". Haaretz. 5 December 2009. Retrieved 14 October 2012.
  77. ↑ "Military expenditure databases". Stockholm International Peace Research Institute. Retrieved 17 May 2017.
  78. ↑ ۷۸٫۰ ۷۸٫۱ "Start-Up Nation: Israel spends most money in the world on R&D - WEF". The Jerusalem Post | JPost.com. 5 November 2020. Retrieved 2022-01-28.
  79. ↑ Mizroch, Amir. "530 multinationals from 35 countries innovating in Israel". Forbes. Retrieved 2022-01-28.
  80. ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ "Why tech firms need a PEO to accelerate their growth". Procorre.
  81. ↑ Ben-David, Ricky. "33 unicorns and $25b in funding: Israeli tech sector sets new records in 2021". www.timesofisrael.com. Retrieved 2022-01-28
  82. ↑ ۸۲٫۰ ۸۲٫۱ "Israel going from 'Start-Up Nation' to Scale-Up Nation". The Jerusalem Post | JPost.com. 19 November 2021. Retrieved 2022-01-28.
  83. ↑ "Israel transforms into scale-up nation". Globes. 2020-11-29. Retrieved 2022-01-28.
  84. ↑ Press, Viva Sarah. "Israeli entrepreneurs pay it forward as 'scale-up nation' takes shape". www.timesofisrael.com. Retrieved 2022-01-28.
  85. ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ ۸۵٫۲ ۸۵٫۳ ۸۵٫۴ ۸۵٫۵ "Academic Ranking of World Universities in Chemistry". Academic Ranking of World Universities. Shanghai Jiao Tong University. 2012. Retrieved 14 October 2012.
  86. ↑ Yagna, Yanir (20 September 2012). "Kiryat Gat Teen Wins First Prize in International Physics Competition". Haaretz. Retrieved 16 May 2017.
  87. ↑ "Through the Thorns to the Stars: Israeli Startups Ecosystem 2019". 8allocate. 2019-07-08. Retrieved 2019-10-05.
  88. ↑ "Start-Up Nation Central's Annual Ecosystem 2019 Report". Start-Up Nation Central.
  89. ↑ Getz, Daphne (2021). Israel. In: UNESCO Science Report: the Race Against Time for Smarter Development. UNESCO Publishing. pp. 408–421. ISBN 978-92-3-100450-6.
  90. ↑ OECD Economic Surveys: Israel 2018. Organisation for Economic Co-operation and Development. 2018. doi:10.1787/eco_surveys-isr-2018-en. ISBN 9789264291713.
  91. ↑ Sachar, Howard M., “A history of Israel: from the rise of Zionism to our time”, Alfred A. Knopf, New York, 3rd ed., (2007), pp. 518–520 ISBN 978-0-375-71132-9
  92. ↑ "Ashkelon". Water Technology. Retrieved 16 May 2017.
  93. ↑ Sauvet-Goichon, Bruno (2007). "Ashkelon desalination plant — A successful challenge". Desalination. 203 (1–3): 75–81.
  94. ↑ Rabinovitch, Ari (3 November 2009). "Israeli firms aim to plug world's water leaks"
  95. ↑ "Israel: Waterworks for the World?". Bloomberg Businessweek. 29 December 2005. Archived from the original on November 6, 2012. Retrieved 14 October 2012.
  96. ↑ Agrotechnology Company Directory in The Israel Export and International Cooperation Institute Retrieved 2009-12-02
  97. ↑ KKloosterman, Karin (4 February 2009). "Out of Israel to Africa". ISRAEL21c. Retrieved 14 October 2012.
  98. ↑ "SCIENCE AND TECHNOLOGY: Medical R&D". Israel Ministry of Foreign Affairs. Retrieved 15 May 2013.
  99. ↑ "Business Opportunities By Sector". Israeli Embassy. Retrieved 11 November 2014.
  100. ↑ "SCIENCE AND TECHNOLOGY: Medical R&D". Israel Ministry of Foreign Affairs. Retrieved 15 May 2013.
  101. ↑ Stafford, Ned (21 March 2006). "Stem cell density highest in Israel
  102. ↑ Shtull-Trauring, Asaf (6 September 2011). "Israeli Scientist Leads Breakthrough Stem Cell Research on Endangered Species". Haaretz. Retrieved 16 May 2017.
  103. ↑ Israeli robotic arms get FDA nod for minimally invasive hysterectomies
  104. ↑ Israelis help develop revolutionary prosthetic hand ynetnews.com Retrieved 25 November 2009
  105. ↑ Or, Anat (10 February 2004). "Taking MRI a step beyond". Haaretz. Retrieved 14 October 2012.
  106. ↑ For 60th Year, Germany Honors Duty to Pay Holocaust Victims
  107. ↑ Germany Still Owes Israel $19 Billion for the Holocaust
  108. ↑ US Officials: Israel Spying On America Has Reached 'Terrifying' Levels
  109. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۵.
  110. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۵.
  111. ↑ http://www.jweekly.com/article/full/27605/new-israeli-export-an-easy-pill-for-patients-to-swallow/
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=علم_و_فناوری_در_اسرائیل&oldid=40565470»