قاعده سرانگشتی

یک قاعده سرانگشتی یا حساب سرانگشتی اصل، قانون، یا قاعده ای است که به صورت تجربی، در مقیاس نسبتاً وسیعی صحیح یا قابل اعتماد است، اما لزوماً درستی آن در همه موارد ممکن اثبات نشده‌است. از این قوانین زمانی استفاده می‌شود که به دنبال یافتن پاسخی تقریبی و سریع برای یک مسئله هستیم و لزوماً دنبال جوابی صد در صد دقیق و اثبات شده نیستیم.

قانون شست

این گونه قوانین غالباً دارای سه ویژگی زیر می‌باشند:

• رابطه‌ای ساده هستند که به راحتی می‌توان آن را محاسبه نمود.
• برای کاربردهای گونان می‌توان از این گونه روابط استفاده کرد که علت آن ساده‌سازی و حذف پارامترهای با تأثیر کمتر است که باعث می‌شود با حذف جزئیات رابطه بدست آمده عمومیت بیشتری یابد.
• دقیق و قابل اعتماد نیستند و تنها برای تقریب اولیه بکار می‌روند.

تاریخچه در غرب

حساب سرانگشتی را در انگستان، آمریکا و اروپای غربی با Rule of thumb به معنای قانون شست می‌شناسند؛ زیرا گفته می‌شده شوهران نباید با ترکه‌ای کلفت‌تر از شست، کتک بزنند!

مثال

قاعدهٔ تقریبی برای دو برابر شدن رشد جمعیت آن است که اگر عدد ۷۰ (مقدار دقیق این عدد برابر است با ۶۹/۳۱۴۷۱۸۱ که برابر است با ۱۰۰ برابر لگاریتم طبیعی ۲ که برای نرخ رشدهای بسیار کوچکتر از ۱٪ صادق است) را بر نرخ رشد تقسیم کنیم حاصل تعداد سال‌هایی را نشان می‌دهد که اگر رشد جمعیت با همین نرخ افزایش یابد جمعیت به دو برابر میزان حاضر افزایش خواهد یافت. به‌طور مثال اگر رشد جمعیت ۲٪ باشد، حدوداً ۳۵ سال طول می‌کشد تا جمعیت دو برابر شود.

در مباحث مالی و به‌ویژه نرخ بهره، عموماً مقدار ۷۲ به‌کار می‌رود که به آن قانون ۷۲ می‌گویند که گمراه‌کننده است.

منابع

• Clements, Warren (30 July 2003). "No clear rule of thumb". The Globe and Mail. Toronto.
• Freyd, Jennifer; Johnson, J.Q. (1998). "Commentary: Domestic Violence, Folk Etymologies, & 'Rule of Thumb'". Department of Psychology, University of Oregon.
• Safire, William (25 January 1998). "On Language; Misrule of Thumb". The New York Times Magazine. Section 6, pp. 12 ff. ISSN 0028-7822.
• "Under the Rule of Thumb: Battered Women and the Administration of Justice" (PDF). Washington, D.C.: United States Commission on Civil Rights. January 1982.
• Wallace, Harvey; Roberson, Cliff (2014). Family Violence: Legal, Medical, and Social Perspectives (7th ed.). Boston, Mass.: Pearson Education. pp. 221–222. ISBN 978-0-205-91392-3.