قلعه کوه زردان
قلعه کوه زردان قلعهٔ تاریخی مربوط به دوره اسماعیلیان که در شمال شرقی و به فاصله ۴ کیلومتری روستای زردان در شهرستان زیرکوه، استان خراسان جنوبی واقع گردیده‌است.
| قلعه کوه زردان | |
|---|---|
 قلعه کوه زردان | |
| نام | قلعه کوه زردان |
| کشور | ایران |
| استان | استان خراسان جنوبی |
| شهرستان | زیرکوه قاینات |
| بخش | زهان |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | سنگی |
| کاربری | قلعه نظامی و مقر حکومتی |
| دیرینگی | ساسانیان |
| دورهٔ ساخت اثر | اسماعیلیان |
| مالک فعلی اثر | میراث فرهنگی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۴۴۵۶ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۳۸۰ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد |
 | |
تاریخچه
ویرایشبا توجه به شواهد موجود این قلعه از قلعه‌های اسماعیلیان به‌شمار می‌رود و از مهم‌ترین قلاع اسماعیلیه در منطقه قهستان است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و نیز سازه‌های فرعی و انبوه پیرامونی اطراف قلعه، اهمیت آن در نزد سازندگان و ساکنانش آشکار می‌شود. حاکمین مستقر درقلعه کوه زردان با قلاع پیرامونی (قلعه کوه افین و شاخن)، خصوصاً با قلعه کوه قاین به عنوان مقر فرماندهی ایالت قهستان، در ارتباط تنگاتنگی بوده‌است؛ لذا اشراف کاملی بر مناطق شرقی قهستان و زیرکوه داشته و عبور و مرور در مسیر فرعی جاده ابریشم را کنترل می‌نمودند. این مسیر هرات و فراه افغانستان را به شهرهای مرکزی ایران(اصفهان، یزد، کرمان و…) متصل می‌کند. این اثر به عنوان یکی از آثار منتسب به فرقه اسماعیلیه از جایگاه مناسبی در میان آثار تاریخی منطقه برخوردار است. وجود آثار معماری که یا کاملاً مشخص می‌باشند یا به دلیل مدفون شدن در زیر آوار پنهان هستند و نیز پراکندگی آثار به جای مانده در محیط پیرامونی اثر نشان دهنده اهمیت این قلعه در منطقه میباشد. فرقه اسماعیلیه که به عنوان یکی از گروه‌ها و نهضتهای مخالف حکومت سلجوقیان و خلفای عباسی مطرح میباشد، از سال ۴۸۴ تا سال ۶۵۴ هجری قمری که زمان حمله هولاکوخان مغول یعنی حدود ۱۷۰ سال، حضوری مداوم در منطقه قهستان داشته‌اند.
مشخصات
ویرایشقلعه کوه زردان برفراز کوهی به همین نام قرار گرفته. ظاهر آن به شکل کله قندی و از ۴ طرف تقریباً دارای شیب تندی است و ارتفاع آن در بلندترین نقطه حدوداً ۵۰۰ متر است. فضای محوطه بالای قلعه حدود ۳۰۰ متر را شامل می‌شود. پلان معماری قلعه مستطیل شکل و از سنگ لاشه و ملات ساروج ساخته شده و دارای حصار بلند و برج‌هایی جهت دیدبانی بوده‌است. راحت‌ترین معبر دست یابی به قلعه از سمت دیواره شرقی است که قبلاً ساختمانی در اینجا برای کنترل و بازرسی افراد ورودی وجود داشته‌است. این قلعه دردوره سلجوقیان و ایلخانی مسکونی بوده؛ تأسیسات قلعه به مرور زمان بر اثر حوادث طبیعی چون زلزله و باران آسیب‌های زیادی دیده و هم‌اکنون بسیار در هم ریخته‌است. باتوجه به اینکه این اثر تاریخی یکی از قلعه‌های منتسب به اسماعیلیان میباشد به لحاظ تاریخی، فرهنگی و نیز باستان‌شناسی اهمیت فراوانی دارد.[نیازمند منبع]
راه دسترسی
ویرایشمسیر دسترسی از روستای زردان، تقریبا ۳ کیلومتر به سمت شمال و در مسیر جاده خاکی معدن سنگ میباشد. با راهنمایان محلی و شورا و دهیاری زردان هماهنگ کنید.
امکانات
ویرایشقلاورخانه (مرکز کنترل و فرمانروایی) چاپارخانه، استخر ذخیره آب، حوض انبار آب، غله خانه، سرباز خانه، برج نگهبانی، بازداشت گاه، قبرستان و... که بر اثر گذشت زمان و نامهربانی طبیعت همچنین تخریب سودجویان اثار ملی، اثار برخی کلا از بین رفته است.
ثبت ملی
ویرایشاین اثر به تاریخ ۱۳۸۰/۰۹/۰۵ به شماره ۴۴۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱]
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
 | این یک مقالهٔ خرد یکی از آثار باستانی ایران است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |