قلعه کوه زردان

اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران

قلعه کوه زردان قلعهٔ تاریخی مربوط به دوره اسماعیلیان که در شمال شرقی و به فاصله ۴ کیلومتری روستای زردان در شهرستان زیرکوه، استان خراسان جنوبی واقع گردیده‌است.

قلعه کوه زردان
قلعه کوه زردان
Map
نامقلعه کوه زردان
کشورایران
استاناستان خراسان جنوبی
شهرستانزیرکوه قاینات
بخشزهان
اطلاعات اثر
نوع بناسنگی
کاربریقلعه نظامی و مقر حکومتی
دیرینگیساسانیان
دورهٔ ساخت اثراسماعیلیان
مالک فعلی اثرمیراث فرهنگی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۴۴۵۶
تاریخ ثبت ملی۱۳۸۰
اطلاعات بازدید
امکان بازدیددارد
قلعه کوه زردان بر ایران واقع شده‌است
قلعه کوه زردان
روی نقشه ایران
۳۳°۲۶′۵۸″شمالی ۵۹°۳۷′۲۵″شرقی / ۳۳٫۴۴۹۴۴۴°شمالی ۵۹٫۶۲۳۶۱۱°شرقی / 33.449444; 59.623611

تاریخچه

ویرایش

با توجه به شواهد موجود این قلعه از قلعه‌های اسماعیلیان به‌شمار می‌رود و از مهم‌ترین قلاع اسماعیلیه در منطقه قهستان است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و نیز سازه‌های فرعی و انبوه پیرامونی اطراف قلعه، اهمیت آن در نزد سازندگان و ساکنانش آشکار می‌شود. حاکمین مستقر درقلعه کوه زردان با قلاع پیرامونی و خصوصاً با قلعه کوه قاین به عنوان مقر فرماندهی ایالت قهستان، در ارتباط تنگاتنگی بوده‌است؛ لذا اشراف کاملی بر مناطق شرقی قهستان و زیرکوه داشته و عبور و مرور در مسیر فرعی جاده ابریشم را کنترل می‌نمودند. این مسیر هرات و فراه افغانستان را به شهرهای مرکزی ایران(اصفهان، یزد، کرمان و…) متصل می‌کند. این اثر به عنوان یکی از آثار منتسب به فرقه اسماعیلیه از جایگاه مناسبی در میان آثار تاریخی منطقه برخوردار است. وجود آثار معماری که یا کاملاً مشخص می‌باشند یا به دلیل مدفون شدن در زیر آوار پنهان هستند و نیز پراکندگی آثار به جای مانده در محیط پیرامونی اثر نشان دهنده اهمیت این قلعه در منطقه می‌باشد. فرقه اسماعیلیه که به عنوان یکی از گروه‌ها و نهضتهای مخالف حکومت سلجوقیان و خلفای عباسی مطرح می‌باشد، از سال ۴۸۴ تا سال ۶۵۴ هجری قمری که زمان حمله هولاکوخان مغول یعنی حدود ۱۷۰ سال، حضوری مداوم در منطقه قهستان داشته‌اند.

مشخصات

ویرایش

قلعه کوه زردان برفراز کوهی به همین نام قرار گرفته. ظاهر آن به شکل کله قندی و از ۴ طرف تقریباً دارای شیب تندی است و ارتفاع آن در بلندترین نقطه حدوداً ۵۰۰ متر است. فضای محوطه بالای قلعه حدود ۳۰۰ متر را شامل می‌شود. پلان معماری قلعه مستطیل شکل و از سنگ لاشه و ملات ساروج ساخته شده و دارای حصار بلند و برج‌هایی جهت دیدبانی بوده‌است. راحت‌ترین معبر دست یابی به قلعه از سمت دیواره شرقی است که قبلاً ساختمانی در اینجا برای کنترل و بازرسی افراد ورودی وجود داشته‌است. این قلعه دردوره سلجوقیان و ایلخانی مسکونی بوده؛ تأسیسات قلعه به مرور زمان بر اثر حوادث طبیعی چون زلزله و باران آسیب‌های زیادی دیده و هم‌اکنون بسیار در هم ریخته‌است. باتوجه به اینکه این اثر تاریخی یکی از قلعه‌های منتسب به اسماعیلیان می‌باشد به لحاظ تاریخی، فرهنگی و نیز باستان‌شناسی اهمیت فراوانی دارد.[نیازمند منبع]

امکانات

ویرایش

قلاورخانه، مرکز کنترل و فرمانروایی چاپارخانه استخر ذخیره آب، حوض انبار آب، غله خانه، سرباز خانه، برج نگهبانی، زندان تک سلولی و…

ثبت ملی

ویرایش

این اثر به تاریخ ۱۳۸۰/۰۹/۰۵ به شماره ۴۴۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱]

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.