قلوه‌سنگ

قُلوه‌سَنگ به سنگ رسوبی دانه‌داری گفته می‌شود که اندازه دانه آن بین ۶۴ تا ۲۵۶ میلی‌متر بوده و از سنگ‌ریزه بزرگ‌تر و از تخته‌سنگ کوچک‌تر باشد. قلوه‌سنگ‌ها محصول فرسایش تخته‌سنگ‌ها هستند و معمولاً توسط رودخانه‌ها منتقل و رسوب می‌شوند.

قلوه‌سنگ‌های ساحلی در ولز

قلوه‌سنگ‌ها عمدتاً بقایای سنگ‌هایی هستند که آب رودها با خود به پایین دره آورده و لبه‌های شکسته‌شان کم و بیش گرد شده‌است. رانش زمین، حرکت گل و لای یا سایر حرکات زمین نیز قلوه‌سنگ ایجاد می‌کند. در سواحل صخره‌ای نیز به دلیل کوبش دائمی امواج قلوه‌سنگ‌ها می‌توانند تشکیل شوند. قلوه‌سنگ‌ها معمولاً در مخلوطی با شن و ماسه ایجاد می‌شوند.

سنگی که به‌طور عمده از قلوه‌سنگ تشکیل شده‌است را جوش‌سنگ می‌نامند. سنگفرش نیز از مواد قلوه‌سنگی ساخته شده‌است. قلوه‌سنگ‌های رودخانه‌ای بیشتر در بستر جویبارهای کوهستانی که شیب متوسطی دارند، یافت می‌شود. یخچال‌های طبیعی نیز از حاملان قلوه‌سنگ‌ها هستند.

قُلوه تلفظی فارسی از واژه کلیه است و به دلیل همانندی شکل این گونه سنگ‌ها به گردهٔ (کلیه)‌ گوسفندی این نام را برای آن به‌کار برده‌اند.‎ به سنگ‌های گردشده به شکل کلیه به‌طور کل قلوه گفته شده و اصطلاح قُلوه‌کَن شدن جامه نیز به معنی پاره شدن آن به اندازه‌ی قلوه است.‎

کاربرد ساختمانی

قلوه‌سنگ‌ها بیشتر از نوع سنگ‌های رودخانه‌ای هستند با رنگ‌های گوناگون طبیعی و اشکال گِرد و گوشه‌دار و شکسته که به دلیل ماندگاری بالا و سازشی که با شرایط مختلف جوی دارند به عنوان مصالح ساختمانی تزئینی و غیره استفاده می‌شوند.

قلوه‌سنگ مانع نفوذ رطوبت از خاک بستر کوبیده شده به سطوح بالاتر می‌شود و از سویی آب باران یا آب‌های سطحی را به سطح خاک عبور می‌دهد. کاربرد قلوه‌سنگ‌ها با طیف رنگی روشن و سفید باعث بازتاب نور خورشید و خنک‌تر شدن بستر محیط و همچنین کاهش تبخیر آب می‌شود از این رو توصیه می‌شود برای حفظ رطوبت خاک و کاهش دفعات آبیاری و همچنین نگهداری بهتر گیاهان پای درختان و محل آبیاری گیاهان از قلوه‌سنگ سفید استفاده شود.

جستارهای وابسته

• اندازه دانه

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Cobble (geology)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۸.
• Hsü, K. J. (2004). Physics of Sedimentology: Textbook and Reference (2nd ed.). Berlin: Springer. ISBN 978-3-540-20620-0.