ویکی‌پدیا

یخچال طبیعی

با یخسار اشتباه نشود.

یخچال طبیعی یا یخسار[۲][۳][۴] یا پیریَخ (به فارسی تاجیکی) توده‌ای یخ است که بر اثر نیروی گرانش از نواحی بلند کوهستانی یا در نواحی قطبی شمالی و جنوبی زمین، که دارای هوای بسیار سردی هستند، به آرامی جریان پیدا می‌کند.[۵] اگر مقداری برف به محکمی در دست فشرده شود، برف به یخ تبدیل می‌شود. این همان رویدادی است که پس از بارش برف، در دره‌های مرتفع کوهستانی رخ می‌دهد. برف در کف دره، بر اثر فشار برف‌های بالایی فشرده و به یخ تبدیل می‌شود.[۶]

نمای هوایی از یخچال بالتورو کانگری در پاکستان، این کشور با ۷۲۵۳ یخچال طبیعی شناخته‌شده بیش از هر کشور دیگر خارج از مدار قطبی، یخچال طبیعی دارد[۱]

جابجایی یخچال ویرایش

 
یخچال طبیعی آلچ (Aletsch)، سوئیس.

برف‌های زیرین فشرده و محکم‌تر می‌شود و مانند توده‌ای خمیری حرکت می‌کند. به این ترتیب، یخچال طبیعی به وجود می‌آید. یخچال طبیعی به آرامی، حدود ۳ متر در سال، حرکت می‌کند.

نیروی ویرانگر ویرایش

قدرت فرسایشی یخچالهای طبیعی بزرگ، بسیار زیاد است. حرکت آن به سمت پایین دامنه، باعث فرسایش دره به شکل U می‌شود. دره‌ای که در اثر یخچال طبیعی به وجود می‌آید، کف هموار و دیواره‌های عمودی دارد.

کلاهک‌های قطبی ویرایش

یخچالهای طبیعی که در قطب‌های شمال و جنوب تشکیل شده‌اند، امکان دارد به اندازه یک کشور یا یک قاره باشند. این یخچال‌ها را کلاهک‌های یخی یا صفحه‌های یخی می‌نامند. برف در قسمت‌های مرکزی این خشکی‌ها می‌بارد و بسوی دریاهای کناری کشیده می‌شود. جنوبگان و گرینلند با پهنه‌های یخی پوشانده شده‌اند.

 
یخچال طبیعی ماتانوسکادر آلاسکا

عصر یخ ویرایش

بین ۶۰۰ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش، زمین دوره‌های شدیدی از هوای سرد را طی کرد که عصر یخبندان نامیده می‌شوند. در هریک از این دوره‌ها، یخچالهای طبیعی وسیعی بخش زیادی از آمریکای شمالی، آسیا و اروپا تا نزدیکی لندن در انگلستان را پوشاند. بسیاری از دریاچه‌ها، دره‌ها و تپه‌هایی که امروز می‌بینیم، با این صفحه‌های یخی پوشیده شده بودند. نخستین مردمانی که در آمریکا ساکن شدند و از آسیا به آلاسکای امروزی آمدند، از یک گذرگاه یخی به بلندی ۱۰۰۰ متر گذشتند.

گردآوری پاره‌سنگ‌ها ویرایش

 
یخچال طبیعی هولگیت، پارک ملی کنائی آلاسکا

پاره‌سنگ‌هایی که یخچال طبیعی باعث فرسایش آن‌ها می‌شود، همراه با آن یخچال جابجا یا بار دیگر درون یخ‌ها لایه‌بندی می‌شوند یا روی یخها قرار می‌گیرند. این پاره‌سنگ‌ها را یخ‌رُفت می‌گویند. هنگامی که پس از ذوب یخ، یخ‌رُفت‌ها در پوزهٔ یخچال (پایانه یخچال) بر جای می‌مانند، چشم‌اندازی از تپه‌ای غیر طبیعی از ماسه، رس و سنگ به وجود می‌آورند.

 
سراسرنمایی از یخچال طبیعی پریتو مورنو در پارک ملی لوس گلاسیر در جنوب آرژانتین (پاتاگونیا)

پانویس ویرایش

  1. ↑ Craig, Tim (2016-08-12). "Pakistan has more glaciers than almost anywhere on Earth. But they are at risk". The Washington Post (به انگلیسی). ISSN 0190-8286. Retrieved 2020-09-04. With 7,253 known glaciers, including 543 in the Chitral Valley, there is more glacial ice in Pakistan than anywhere on Earth outside the polar regions, according to various studies.
  2. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶-۱۳۸۷ (۱۳۹۲). هزارواژهٔ علوم زمین، جلد ۱. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۱۹۱ فارسی + ۱۰۶ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳--۲۸-۶.
  3. ↑ «یخسار، یخچال طبیعی» [زمین‌شناسی] هم‌ارزِ «glacier»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر سوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۵۰-۸ (ذیل سرواژهٔ یخسار)
  4. ↑ "Science of Glaciers". National Snow and Ice Data Center (به انگلیسی). Retrieved 2023-01-17.
  5. ↑ "Lesson 13: Glaciers". NIWA (به انگلیسی). 2020-08-10. Retrieved 2023-01-17.
  6. ↑ Davies، Bethan. «From Snow to Firn to Glacier ice». AntarcticGlaciers.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۷.

نگارخانه ویرایش

پیوند به بیرون ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=یخچال_طبیعی&oldid=36383823»