متناهی‌گرایی خداباوری
متناهی‌گرایی خداباوری (به انگلیسی: Theistic finitism)، که بنام «خداباوری متناهی‌گرا»[الف] یا «خداشناسی متناهی»[ب] نیز یاد می‌گردد، باورداشتن بر یک خدای محدود است.[۱][۲] این نظریه از جانب بعضی فیلسوفان و الهی‌دان‌ها برای حل مسئله شر پیشنهاد شده‌است. اکثر متناهی‌گرایان، خیرخواهی مطلق خدا را می‌پذیرند اما قدرت مطلق را رد می‌کنند.[۳]
تعریف ویرایش
متناهی‌گرایی خداباوری نمی‌پذیرد که خدا قادر مطلق است.[۱] رای هارباگ داتیرر در کتاب خود استدلال برای یزدان‌شناسی متناهی استدلال برای متناهی‌گرایی خداباوری را چنین خلاصه نمود:
خدا را نمی‌توان هم‌زمان هم قادر مطلق و هم خیرخواه مطلق تصور کرد. اگر بگوییم که خدا قادر مطلق است، این‌که حاکمیت خدا کامل است و این‌که تمامی رویدادها به اذن وی رخ می‌دهد؛ پس این نتیجه را می‌دهد که او مسئول این دنیای واقعی است، دنیای که قسماً شر است و بنابرین خدا خیرخواه مطلق نیست. اگر ما از انتهای دیگر شروع کنیم و بگوییم که خدا خیرخواه مطلق است، پس ما باید نپذیریم که خدا قادر مطلق است.[۴]
این ایده که خدا نامتناهی است و باید باشد تقریباً یک باور جهانی است. تنها تعداد محدودی از متفکرین این ایده خدای متناهی را پذیرفته‌اند.[۵]
تاریخچه ویرایش
ویلیام جیمز به خدای متناهی باور داشت و از این باور برای حل مسئله شر استفاده کرد.[۶][۷] جیمز نگارش الهی انجیل و ایده خدای بی‌نقص را رد کرد. او خدا را به‌عنوان «ترکیبی از تخیل و اثر (نهایی)» تعریف کرد و خدای متناهی را ترجیح داد که «به نحوی آگاه و پاسخ‌گو» است.[۸][۹] خدای متناهی جیمز قادر مطلق، حاضر مطلق، دانای مطلق یا آفریدگار جهان نبود.[۶][۹][۱۰]
الهی‌دان کلارنس بیکویت پیشنهاد نموده‌است که هوراس بوشنل یک متناهی‌گرا بود. به‌قول بیکویت «یکی از نخستین تلاش‌ها در آمریکا برای نشان دادن این‌که خدامتناهی است توسط هوراس بوشنل در خدا در مسیح صورت گرفت.[۱۱] یکی دیگر از طرفداران متناهی‌گرایی خاباور پیتر بیرتوکی بود، کسی که پیشنهاد نمود «خدا خیرخواه مطلق است اما قادر مطلق نیست». بیشتر متناهی‌گراها باور دارند که خدا شخصی است، هرچند معدود کسانی هستند مانند هنری نلسون ویمان که می‌گویند خدا شخصی نیست.[۱]
فیلسوف ایدگار اس. برایتمن در کتاب خود فلسفهٔ دین که در ۱۹۴۰ میلادی چاپ گردید از متناهی‌گرایی خداباوری دفاع نمود.[۱۲] برایتمن اظهار داشت که متناهی‌گرایی خداباوری با افلاطون شروع گردیده‌است، وی این نظریه را در طول تاریخ به مرقیون، مانی، آیین مانوی، پیر بل، جان استوارت میل، اچ.جی. ولز و دیگران پی‌گیری نموده‌است. برایتمن مفهوم خدای متناهی را انکشاف داد تا مسئله شر را حل نماید. او بر این نظر بود که خدا یک روح شخصی نامتناهی اما قدرت محدود است.[۱۳]
روفوس براو جونیور یک پروفیسور تفکر مسیحی استدلال نموده‌است که برایتمن از سایر متناهی‌گراها متفاوت بود، چون وی بر این نظر بود که خدا از جوانب مختلف نامتناهی است.[۱۴] این نظر با نظریه‌های افلاطون و اچ. جی ولز در مخالفت قرار داشت. براو تذکر داد که برایتمن خدا را به‌عنوان یک «خدای متناهی-نامتناهی» تعریف کرد.[۱۴]
تعداد اندکی از آزاد اندیشان تاریخی و خردگراها از یک خدای متناهی بر خلاف خدای ادیان ابراهیمی طرف‌داری نمودند. اچ.جی. ولز از در کتاب خود خدا، سلطان نامرئی از یک خدای متناهی طرف‌داری کرد. برایتمن پیشنهاد نمود که ولز «نخستین نویسنده مدرن بود که یک کتاب مکمل را به مفهوم متناهی بودن خدا اختصاص داد».[۱۲] ولز خدای خود را از هر لحاظ از خدای انجیلی متمایز نمود.[۱۵]
دوره اخیر ویرایش
خاخام محافظه کار هارولد کوشنر در کتاب خود با عنوان: «زمانی که اتفاقات بد بر آدم‌های خوب می‌افتد»،[پ] که در ۱۹۸۱ میلادی چاپ گردید از متناهی‌گرایی خداباور دفاع کرد.[۱][۱۶]
فیلسوف فرانک بی. دیلی در سال ۲۰۰۰ بیان داشت که متناهی‌گرایی خداباور به ندرت در ادبیات فلسفی مدرن بحث می‌شود.[۱۷]
برای مطالعه بیشتر ویرایش
یادداشت‌ها ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Geisler, Norman; Watkins, William D. (1989). Finite Godism: A World with a Finite God. In Worlds Apart: A Handbook on World Views. Wipf and Stock Publishers. pp. 187-216. ISBN 1-59244-126-2
- ↑ McKim, Donald K. (1996). Westminster Dictionary of Theological Terms. Westminster John Knox Press. p. 278. ISBN 0-664-22089-4
- ↑ Sahakian, William S; Sahakian, Mabel Lewis. (1974). Realms of Philosophy. Schenkman Publishing Company. p. 319. "Theistic Finitism is meant the belief that God is limited in some capacity or quality, usually power or goodness; either he lacks absolute power or absolute goodness. The majority of Finitists accept the absolute goodness of God while relinquishing belief in his omnipotence".
- ↑ Dotterer, Ray Harbaugh. (1917). The Argument for a Finitist Theology. New Era Printing Company. p. 23
- ↑ Hudson, Yeager. Omnipotence: Must God Be Infinite?. In Creighton Peden, Larry E. Axel. (1989). God, Values, and Empiricism: Issues in Philosophical Theology. Mercer University Press. p. 92. ISBN 0-86554-360-7
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Barnard, George William. (1997). Exploring Unseen Worlds: William James and the Philosophy of Mysticism. State University of New York Press. p. 251. ISBN 0-7914-3223-8 "James's theology answer to the problem of evil is strikingly simple, but theologically daring: God is not all-powerful, all-knowing, or all-pervasive, but rather, is finite."
- ↑ Weidenbaum, Jonathan. (2013) William James’s Argument for a Finite Theism. In Diller J. , Kasher A. (eds) Models of God and Alternative Ultimate Realities. Springer. pp. 323-331. ISBN 978-94-007-5218-4
- ↑ Kamber, Richard. (2016). William James: Essays and Lectures. Routledge. p. 159. ISBN 978-1138457393
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Pomerlaeau, Wayne P. (1998). Western Philosophies Religion. Ardsley House Publishers. p. 492. ISBN 978-1-880157-62-6
- ↑ Schwartz, Robert. (2015). Rethinking Pragmatism: From William James to Contemporary Philosophy. Wiley. p. 25. ISBN 978-0-470-67469-7
- ↑ Beckwith, Clarence Augustine. (1922). The Idea of God: Historical, Critical, Constructive. New York: Macmillan. p. 214
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Brightman, Edgar S. (1940). Historical Sketch of Theistic Finitism. In A Philosophy of Religion. New York: Prentice-Hall, Inc. pp. 286-301
- ↑ Erickson, Millard J. (1998). Finitism: Rejection of Omnipotence. In Christian Theology. Baker Books. pp. 439-442. ISBN 978-0-8010-2182-4
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Burrow, Rufus Jr. (2012). The Finite-Infinite God. In God and Human Dignity: The Personalism, Theology, and Ethics of Martin Luther King, Jr. University of Notre Dame Press. ISBN 978-0-268-02194-8
- ↑ Wagar, W. Warren. (2004). H. G. Wells: Traversing Time. Wesleyan University Press. p. 154. ISBN 978-0819567253
- ↑ Michael, Martin. (1990). The Finite God Theodicy. In Atheism: A Philosophical Justification. Temple University Press. pp. 436-438. ISBN 0-87722-642-3
- ↑ Dilley, Frank B. (2000). "A Finite God Reconsidered". International Journal for Philosophy of Religion. 47 (1): 29–41. doi:10.1023/A:1003838717365. JSTOR 40036433. S2CID 169766359.
برای مطالعه بیشتر ویرایش
- H. J. McCloskey. (1974). God as Finite and Imperfect: Worshipworthiness. In God and Evil. Springer. pp. 65-69. ISBN 978-94-015-0162-0
- P. J. McGrath (1986). "Evil and the existence of a finite god". Analysis. 46 (1): 63–64. doi:10.1093/analys/46.1.63.
- R. Dennis Potter (2000). "Finitism and the Problem of Evil" (PDF). Dialogue: A Journal of Mormon Thought. 33 (4): 83–95.
- Clement Charles Julian Webb. (1920). The Doctrine of a Finite God. In God And Personality. London: George Allen & Unwin Ltd. pp. 134-155