مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی نهادی پژوهشی وابسته به مجلس شورای اسلامی ایران است که با هدف تطبیق قوانین مصوب مجلس با دستورها و احکام شرع فعالیت می‌کند. مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی از مراکز تحقیقاتی دینی ایران است که به دنبال آن است تا مفاد طرح‌ها و لوایح مورد بررسی در مجلس شورای اسلامی را پیش از تصویب در مجلس، از دیدگاه فقه بررسی و در صورت یافتن مفاد متعارض با فقه، راهکارهای اصلاحی خود را ارائه کند. به بیان دیگر این مرکز با بررسی فقهی طرح‌ها و لوایح، نقش مهمی را برای مجلس شورای اسلامی در تأمین نظر شورای نگهبان در تأیید طرح‌ها و لوایح ایفا می‌کند.
از بدو تأسیس رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، یعنی از ابتدای مهر ماه ۱۳۹۰، ریاست آن را احمد مبلغی برعهده داشت تا اینکه در تاریخ ۲۶ آذر ۱۳۹۹ محمدباقر قالیباف رئیس دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی، مهدی رجایی‌نیا را به سمت رئیس این مرکز منصوب کرد. در تاریخ ۷ آذر ۱۴۰۰، عطاءالله رفیعی آتانی طی حکمی از سوی محمدباقر قالیباف به سمت ریاست مرکز منصوب شد. وی همزمان قائم‌مقام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی است.
ساختار مرکز
ویرایشساختار سازمانی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس از روابط عمومی و حوزه ریاست، حوزه‌های سه‌گانه: مطالعات پایه‌ای فقهی، حقوقی و اجتماعی، ارتباطات تقنینی، ارتباطات علمی – پژوهشی و همچنین معاونت مالی و برنامه‌ریزی تشکیل شده‌است:
روابط عمومی و حوزه ریاست
ویرایشاین واحد شامل روابط عمومی، دفتر ریاست مرکز و کارشناس ارشد تهران، به صورت مستقیم زیر نظر ریاست مرکز فعالیت می‌کنند.
حوزه مطالعات پایه‌ای فقهی، حقوقی و اجتماعی
ویرایشهدف از تشکیل این حوزه، نظریه‌پردازی برای دستیابی به الگوهای اجتهاد با هدف تقنین است. این حوزه همچنین تلاش می‌کند بهره‌مندی از منابع معتبر و فتاوای مشهور فقهی را نظام مند کند. این حوزه تلاش می‌کند با همکاری اساتید حوزه علمیه متخصص در زمینه تقنین، راه حال‌های روزآمد فقهی برای مشکلات فقهی مرتبط با تقنین به مجلس شورای اسلامی ارائه کند. از جمله پژوهش‌های انجام شده در این حوزه می‌توان به … اشاره کرد. این حوزه از سه دفتر زیر تشکیل شده‌است:
- دفتر مطالعات فقهی؛
- دفتر مطالعات موضوع‌شناسی و اجتماعی
- دفتر مطالعات حقوقی
حوزه ارتباطات تقنینی
ویرایشهدف اصلی از تشکیل این حوزه، بررسی طرح‌ها و لوایحی است که در صحن علنی مجلس و کمیسیون‌های تخصصی مطرح می‌شوند. علاوه بر اظهار نظر رسمی، کارشناسان و پژوهشگران مرکز در جلسات کمیسیون‌های تخصصی مجلس برای بررسی طرح‌ها و لوایح ارجاع داده شده به مرکز، شرکت می‌کنند. تهیه و نگارش پیش نویس‌های طرح‌های قانونی و بررسی و آسیب‌شناسی مشکلات و مسائل مربوط به حوزه تقنین نیز از جمله وظایف این حوزه است. این حوزه توانسته‌است با همکاری کارشناسان و اساتید حوزه و دانشگاه، گزارش‌های تخصصی در موضوعات کلان از جمله: خانواده، جمعیت، مالکیت معنوی، جرم سیاسی، قانون مجازات، قوانین پولی بانکی، تولید ملی و… تولید و به کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی ارسال کند. گروه‌های زیر مجموعه این حوزه عبارت اند از:
- گروه فرهنگ و اجتماع
- گروه اقتصاد اسلامی
- گروه فقهی و حقوقی
- گروه اسلام و سیاست
حوزه ارتباطات علمی پژوهشی
ویرایشهدف از تشکیل این حوزه ایجاد نزدیکی و هماهنگی بیشتر میان مراکز حوزوی و دانشگاهی در ارتباط با نظام قانونگذاری کشور است. برای تحقق این هدف، حوزه ارتباطات علمی پژوهشی اقدام به برگزاری نشست‌ها و همایش‌های ملی و بین‌المللی و عقد تفاهم نامه‌های همکاری با مراکز علمی و فرهنگی داخل و خارج از کشور می‌کند. انتشار فصلنامه دین و قانون مرکز نیز توسط کارشناسان این حوزه انجام می‌شود.
معاونت اداری و مالی
ویرایشمعاونت اداری و مالی، وظیفه پشتیبانی از فعالیت‌های سایر معاونت‌های مجموعه و زیر مجموعه‌های آن‌ها را بر عهده دارد. این معاونت از هر دو بخش «اداره امور مالی و پشتیبانی» و «اداره برنامه‌ریزی و توسعه فناوری اطلاعات» تشکیل شده‌است.
نظم بخشیدن روند اجرایی امور، گردش کار مطلوب در بخش‌های مختلف، نظارت بر امور مالی، ایجاد فضای مناسب کار و رفع نیازهای تدارکاتی از جمله وظایف اداره امور مالی و پشتیبانی معاونت اداری و مالی است.
اداره برنامه‌ریزی و توسعه فناوری اطلاعات معاونت اداری و مالی، خود متشکل از دو بخش طرح و برنامه و فن آوری اطلاعات است. بخش طرح و برنامه وظیفه برنامه‌ریزی، گردآوری، تجزیه و تحلیل و آماده‌سازی و ارائه صحیح مجموعه اطلاعات مورد نیاز و سازمان دهی و ایده پردازی‌های نو را در مرکز بر عهده دارد.
بخش فن آوری اطلاعات وظایف زیر را بر عهده دارد: - طراحی و پیکربندی سخت‌افزار شبکه و نظارت بر اجرای آن - بررسی و به‌کارگیری روش‌ها و راهکارهای مقابله با نفوذ - پشتیبانی فنی کلیه سیستم‌های شبکه - پشتیبانی نرم‌افزاری از کلیه نرم‌افزارهای کاربردی مرکز شامل (اتوماسیون اداری، نرم‌افزارهای مالی، کتابخانه، حضور و غیاب.
فصلنامه علمی - تخصصی دین و قانون
ویرایشاین فصلنامه از سال ۱۳۹۲ منتشر شده و تا کنون ۱۶ شماره از آن انتشار یافته‌است. هدف از انتشار فصلنامه دین و قانون:
- تقویت نظریه‌پردازی در حوزه فقه معطوف به تقنین.
- آسیب‌شناسی و نقد نظام تقنینی و سیاست گذاری جمهوری اسلامی ایران به ویژه در ابعاد فقهی.
- بررسی ابعاد تقنینی مسائل نوپدید فقهی.
- ایجاد زمینه برای نظریه‌پردازی فضلای حوزوی در عرصه قانون و سیاست گذاری کلان کشور.
- توجه ویژه به امکان‌سنجی تقنین مشترک در جهان اسلام با تأکید بر قوانین الگوی اسلامی.
- تولید ادبیات علمی در زمینه تقنین مبتنی بر منابع فقهی.
سامانه فصلنامه در آدرس qjrl.cmirq.ir در دسترس است.
کنفرانس بین‌المللی فقه و قانون
ویرایشاولین دوره از کنفرانس بین‌المللی فقه و قانون در سال ۱۳۹۰ هـ. ش با محوریت ارتباط فقه و قانون، دومین دوره در سال ۱۳۹۴ هـ. ش با محوریت رابطه اخلاق و قانون و سومین دوره در سال ۱۳۹۶ هـ. ش با محوریت فقه، قانون و واقعیت‌های اجتماعی، در شهر قم برگزار شدند.
علاوه بر اساتید و پژوهشگران داخلی، اساتید و پژوهشگرانی از کشورهای اسلامی و اروپایی نیز در این کنفرانس حضور داشتند. کتاب‌های مجموعه مقالات سه کنفرانس به دو زبان فارسی و عربی، منتشر شده‌اند.
کتاب‌های منتشر شده
ویرایش- تاملات فقهی در حوزه قانونگذاری؛ مجموعه نشست‌های علمی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی (جلد اول)
- فقه و قانون؛ ایده‌ها، پیشنهادها و راه حل‌های روشی
- چکیده مقالات هم‌اندیشی بررسی فقهی، حقوقی و اقتصادی تولید ملی
- قانونگذاری فرهنگی
- دین، مسجد و قانونگذاری
- الفقه والقانون والأخلاق؛ تصورات ومقترحات ومنهجیة (مجموعة مقالات المؤتمر الدولی الثانی للفقه والقانون "علاقة الأخلاق والقانون / نظرة فقهیة – قانونیة") – منشورات شمس مشاهیر
۷- چکیده مقالات سومین کنفرانس فقه و قانون با عنوان: فقه، قانون و واقعیت‌های اجتماعی؛ انتشارات شمس مشاهیر، قم، ۱۳۹۶.
منابع
ویرایشبخش درباره مرکز در سایت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی