موسی خورنی
موسی خورنی (به ارمنی: Մովսես Խորենացի، موسس خورناتسی) تاریخ‌نگار، فیلسوف، الهیدان، مترجم و شاعر و نویسنده ارمنی در سده ۵ میلادی بود.
| موسی خورنیMOVSĒS XORENAC‘I موسی خورنی | |
|---|---|
 نقاشی از هوناتانیان | |
| زادهٔ | ۱۳ ژانویه ۴۱۰ تارون، ارمنستان بزرگ |
| درگذشت | ۴۹۰ ارمنستان ساسانی |
| پیشه | تاریخ‌نگار، فیلسوف، الهیدان، مترجم و شاعر و نویسنده ارمنی |
| آثار | تاریخ ارمنستان |
| عنوان | پدر تاریخ ارمنیان |
موسی خورنی کتاب «تاریخ ارمنستان» را نگاشته که اطلاعات مفیدی راجع به جغرافیای جهان کهن و به‌وبژه ارمنستان و ایران می‌دهد.
زندگی‌نامهویرایش
او در ناحیهٔ غربی ارمنستان، دهکدهٔ خورنگ متولد شد سال تولد او را بین سال‌های ۴۰۵ تا ۴۱۰ میلادی می‌دانند. موسی خورنی تحصیلات خود را در کلیسای افس شروع کرد و نزد استاد معروف عصر، یعنی مسروپ ماشتوتس و مخترع خط ارمنی، او علوم ریاضی، طبیعی، فلسفه، مسائل مذهبی، و زبان‌های ارمنی، سریانی و یونانی را آموخت و سرانجام در سال ۴۳۱ میلادی عازم مرکز علم آن زمان، یعنی اسکندریه شد. وی در اسکندریه به فراگیری فلسفه، حکمت و فن خطابه پرداخت و زبان یونانی را تکمیل کرد و سپس عازم روم و آتن شد و بعد از مدتی اقامت در آتن حدود سال ۴۴۰ میلادی از طریق قسطنطنیه به ارمنستان بازگشت.[۱]
آثارویرایش
تألیفات و ترجمه‌های موسی خورنی را می‌توان در سه گروه تقسیم‌بندی کرد اگر چه کلیهٔ آثار وی به دست نیامده‌است.
متون فلسفیویرایش
بررسی مؤسس، ده قاطیغوریاس ارسطو، مسائل یووانالا، بررسی منطقی مسائل مورد اختلاف فلاسفهٔ یونانی مکتب ملیتوس و فیلسوف ارمنی آتنی، فلسفهٔ داود شکست ناپذیر، کتاب هری شامل درس‌هایی از فن خطابه و ترجمهٔ خطابهٔ گریگور نازانزین از یونانی به ارمنی است.
متون مذهبیویرایش
آفرین به گروه دوشیزگان ریپسیمه، تاریخ گروه دوشیزگان ریپسیمه، نیایش ویژهٔ خداوند.
متون تاریخی و جغرافیاییویرایش
اثر شناخته شدهٔ تاریخ ارمنستان که حدود سال‌های ۴۸۲ میلادی تألیف شد، ترجمهٔ زندگی اسکندر از زبان یونانی به ارمنی و سرانجام کتاب مشهورش به نام جغرافیای موسی خورنی که بر اساس کتاب شهرستان‌های ایران و با توجه به جغرافیای بطلمیوس به زبان ارمنی تألیف شده‌است.[۲]
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
منابعویرایش
- مارکوارت، یوزف (۱۳۸۳). ایرانشهر در جغرافیای بطلمیوس. تهران: انتشارات طهوری.
- دیاکونوف، ای.م. تاریخ ماد. شابک ۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۶.
- Մովսես Խորենացի at Avproduction.am
- Thomson, Robert (1997). Hovannisian, Richard G., ed. The Armenian People From Ancient to Modern Times. p. 215-218.
- Garsoïan, Nina (January 1, 2000). MOVSĒS XORENAC'I. Encyclopaedia Iranica.
- Hacikyan, Agop Jack; Basmajian, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan (2000). The Heritage of Armenian Literature: From the Sixth to the Eighteenth Century. Wayne State University Press. p. 899-901. ISBN 978-0-8143-3023-4. Retrieved 4 March 2013.
- Adalian, Rouben Paul (2002). Historical Dictionary Of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. p. 285-86. ISBN 978-0-8108-4337-0.
- Armenian Soviet Encyclopedia. 8. Yerevan. p. 40.