هواگرد

ابزار پرواز ساخته بشر

هواگَرد[۱] (انگلیسی: Aircraft) وسیله‌ای است که می‌تواند به‌کمک هوای جو، پرواز کند. با این تعریف انواع وسائل پرنده مانند بالن و بادپر و بالگرد و حتی فضاپیما را می‌توان هواگرد نامید.[۲]

هواگردهای آزمایشی ناسا

هواگرد، برای غلبه بر نیروی جاذبه از نیروی ایستا یا نیروی پویا یک ماهی‌واره استفاده می‌نماید؛ و در اندک مواردی، از نیروی موتورهای جت استفاده می‌شود.[۲]

به فعالیت‌های انسان پیرامون هواگرد، اصطلاحاً هوانوردی گفته می‌شود. هواگردها می‌توانند به‌وسیلهٔٔ خلبان، کنترل از راه دور یا سیستم‌های خودکار هدایت شوند. هواگردها را می‌تواند بر حسب معیارهای متفاوتی دسته‌بندی نمود، از قبیل نوع پرواز، نوع نیرو، کارکرد و سایر موارد.

از نظر نحوه شناور شدن در هوا هواگردها را به دو دسته بزرگ می‌توان بخش کرد: هواگردهای سنگین‌تر از هوا و هواگردهای سبک‌تر از هوا.

میل می-۸، پراستفاده‌ترین بال‌گرد در تاریخ است.
وودو، نوع بازنگری شدهٔ پی ۵۱ موستانگ، در مسابقهٔ هوانوردی رینو در سال ۲۰۱۴ پرواز می‌کند.

تاریخچه ویرایش

طرح‌ها و داستان‌های پرواز به سده‌های دور بر می‌گردد؛ با این حال، نخستین فعالیت‌های روش‌مند و مطمئن، به بالون‌های هوای گرم و قرن هجدهم بر می‌گردد. همچنین در خلال جنگ‌های جهانی، این صنعت با پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای همراه گردید. به‌طور کلی، تاریخ هوانوردی را می‌توان در طول پنج عصر دسته‌بندی کرد:

  1. پیشگامان پرواز، از تجربه‌های اولیه تا ۱۹۱۴؛
  2. جنگ جهانی اول، ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸؛
  3. هوانوردی در فواصل بین دو جنگ جهانی، ۱۹۱۸ تا ۱۹۳۹؛
  4. جنگ جهانی دوم، ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵؛
  5. عصر پس از جنگ، که عصر جت نیز خوانده می‌شود، از ۱۹۴۵ تا امروز.

انواع پرواز ویرایش

سبک‌تر از هوا- پرواز ایستا ویرایش

انواع بالن و هواناوهائی مانند زپلین در این دسته قرار دارند. در پروازهای ایستا از نیروی شناوری به منظور جاری شدن در هوا مانند جاری شدن کشتی‌ها در آب استفاده می‌شود. در این نوع از پرواز، از یک یا چند کیسهٔ هوا یا چادرهای بزرگ مملو از گازهای با تراکم نسبتاً پایین مانند هلیوم، هیدروژن، یا هوای گرم، به سبب تراکم کمتری نسبت به هوای محیط، استفاده می‌شود. با دمیده شدن این گازها به سازهٔ هواگرد، پرواز صورت می‌گیرد.

بالون‌های هوای گرم، نخستین بار در چین باستان در ۳ سده پیش از میلاد ابداع شدند و اساساً در جشن‌های سنتی استفاده می-شدند. علاوه بر آن، پیشینهٔ استفاده از بادبادک‌های اولیه، که آن نیز برای نخستین بار در چین باستان ابداع شد، به بیش از دو هزار سال قبل بازمی‌گردد.

سنگین‌تر از هوا- پرواز پویا ویرایش

هواپیماهای متداول (یا هواپیماهای دارای بال ثابت) و هلیکوپتر و هواسرها در این دسته جای دارند. هواگردهای سنگین‌تر از هوا، از قبیل هواپیماها، به‌وسیلهٔٔ خارج شدن هوا یا گاز (بر اساس قوانین نیوتون) به حرکت در می-آیند. اصطلاح آیرودین،[۳] اشاره به حرکت پویا به‌وسیلهٔٔ نیروی هوا دارد. دو روش برای پرواز پویا وجود دارد: حرکت آیرودینامیک، و حرکت قدرتی.

حرکت آیرودینامیک، به‌وسیلهٔٔ بال‌ها در هواگردهای ثابت بال صورت می‌گیرد و به پرواز افقی می‌انجامد. در مقابل، حرکت قدرتی هواگرد را به‌طور عمودی به حرکت درمی‌آورد. هواگردهای با پرواز عمودی،[۴] از قبیل هاریر جامپ جت[۵] و اف- ۳۵بی[۶] به صورت عمودی به‌وسیلهٔٔ حرکت قدرتی پرواز خود را شروع کرده و خاتمه می‌دهند.

هواگرد ثابت بال ویرایش

نمونهٔ اولیهٔ هواگرد ثابت بال، بادبادک‌ها بودند. یک هواگرد ثابت بال گرچه به سرعت برای پرواز نیاز دارد، اما این در واقع وزش باد است که به آن امکان پرواز می‌دهد. بادبادک‌ها به عنوان نمونه‌های اولیه از تجربهٔ پرواز، حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد در چین ابداع شدند. تحقیق آیرودینامیکی بسیار موجب شد تا بشر از آن نمونه‌های اولیه به تونل‌های باد و هواگردهای مبتنی بر الگوسازی‌های رایانه‌ها دست یابد.

نخستین نمونه از هواگردهای سنگین‌تر از هوا و قابل کنترل، بادپرها بودند. بادپر طراحی شده به‌وسیلهٔٔ سایلی، نخستین تلاش در پرواز موفقیت‌آمیز و قابل کنترل بشر بود.

هواگردهای ثابت-بال معمولاً از موتورهای درون‌سوز و پیشرانه یا جت برای پدیدآوردن نیروی پیشرانش بهره می‌گیرند. این نیروی پیشرانش هواگرد را در میان هوا به جلو هل می‌دهد. جابجایی هوا بر روی بالها نیروی برآر پدیدمی‌آورد که همین نیروست که مایه پرواز هواگرد می‌شود. استثناءهایی هم هست مانند بادپر (گلایدر) که موتور ندارد و پیشرانش اش را از نیروی گرانش زمین می‌گیرد. بدین معنی که یک بادپر برای حفظ سرعت رو به جلوی خود بایستی همواره نسبت به هوا رو به پایین بیاید (این لزوماً به معنی فروآمدن نسبت به زمین نیست).

 
یک ایرباس A380، بزرگ‌ترین هواپیمای مسافری جهان، در حال پرواز در سال ۲۰۰۷

هواگرد با بال متحرک ویرایش

 
یک هواچرخ

بالگردها و هواچرخ‌ها برای پدیدآوردن هر دو نیروی برآر و پیشران از یک چرخانه (یک بال چرخان) بهره می‌گیرند. بالگردها عمودپروازند. در میان هواپیماها نیز نمونه‌های عمودپرواز وجود دارد.

گونه‌های دیگر هواگرد ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. از مصوبات فرهنگستان زبان فارسی.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ "Aircraft — Define Aircraft at Dictionary.com". Dictionary.com. Archived from the original on 28 March 2015. Retrieved 1 April 2015.
  3. aerodyne
  4. V/STOL
  5. Harrier Jump Jet
  6. F-35B