ایزد وایو
ایزد وایو (به سانسکریت: vayu) یا وایوی دوگانه یا دیو وایو یا وایبُد یا ایزد وایو، از ایزدان مشترک ایرانی و هندی و خدای باد است. وایو چهرهای دوگانه دارد، خوب و بد زیرا باد از هر دو جهان نیک و بد میگذرد. او نیکوکار است و در عینحال میتواند با نیروی ویرانگر خود همهچیز و همهکس را نابود کند. در اساطیر سایر تمدنها با نامهای دیگر حضور دارد. در تمدن هندی هم وجود دارد و در اساطیر هند از نفس غول جهانی و ارواح خدایان پدید آمدهاست. در اساطیر ایران وایو نماد بیطرفی است و در خلأ میان دنیای نور و ظلمت جاری است. هم آفرینندهٔ مرگ است و هم زندگیبخش و هم برای اورمزد و هم برای اهریمن قربانی میکند.[۱]
وایو، وایو، وایبُد | |
---|---|
دیواناگری | वायु |
معرفیویرایش
ایزدانویرایش
پس از اینکه اورمزد کار آفرینش امشاسپندان را به پایان میرساند، ایزدان را میآفریند که قوای منفی و مقابل دیوان هستند. تعدادی از ایزدان باستانی هستند و قبل از زرتشت جنبۀ خدایی داشتند، مانند مهر، ناهید، وای تیشتر، بهرام و رپیثوین. دستهای دیگر از ایزدان با آیین دینی ارتباط دارند، مانند ایزد آتش و ایزد هوم. برخی دیگر از ایزدان نمادهای طبیعت هستند، مثل ایزد آسمان و خورشید.[۲] خدایان سلسلهمراتبی دارند؛ برخی از اهمیت بیشتر و برخی دیگر از اهمیت و وظیفۀ کمتری برخوردارند. اما این موضوع منجر به تفاخر ایزدی بر ایزد دیگر نشدهاست و ایزدان کماهمیت بههیچعنوان کوچک و خوار شمرده نمیشوند.[۳]
ایزد وایوویرایش
وایو vayu یا وایوی دوگانه یا دیو وایو یا وایبُد از ایزدان مشترک ایرانی و هندی و خدای باد است. وایو چهرهای دوگانه دارد، خوب و بد، زیرا باد از هر دو جهان نیک و بد میگذرد.[۴] وایو یکی از خدایان اسرارآمیز هندواروپایی است. او نماد باد است که در طوفان مرگ و در ابر بارانزا زندگی را به ارمغان میآورد. در هند این ایزد را از نفس غول جهانی میدانند و همچنین او را روح خدایان به شمار میآورند. در ایران نیز از او به دو صورت نیک و بد یاد میکنند؛ که اورمزد و دیگر خدایان برای جنبۀ نیک او قربانی میکنند. ایزد وایو گردونهای زرین دارد و خدایی نیرومند، فراخسینه، جنگجویی سهمناک، دلیر، تیزرو و پیروزشونده توصیف شدهاست. او درحالیکه جامۀ نبرد بر تن دارد، با سلاح زرین خود به تعقیب دشمنانش میپردازد و اهریمن را نابود میکند و از آفرینش اورمزد پاسداری میکند. وایو مظهر آسمانی ارتشتاران است و لباس ارغوانی ارتشتارانسالاری را به تن دارد. همانگونه که اورمزد در بالا و روشنی فرمانروایی میکند، اهریمن نیز در پایینترین و تاریکی فرمانروایی میکند و وایو در میان این دو و در خلأ فرمانروایی میکند.[۵][۶] وایو نوعی مفهوم بیطرفی و دوپهلویی دارد، زیرا وایو هم در گروه ایزدان و هم در زمرۀ اهریمنان قرار میگیرد؛ بهعبارتدیگر، ایزد وایو دو جنبه دارد، جنبۀ حیاتبخش و جنبۀ مرگآفرین. او هم نخستین دمی است که زندگ با او آغاز میشود و هم واپسین دمی است که مرگ را با خود به همراه میآورد.[۷] بسیاری بر این عقیده اند که وایو تنها یک جنبۀ شخصیتی داشتهاست با دو سیمای متفاوت ــ نیکوکار و شوم ــ و پیدا کردن دو جنبۀ شخصیتی وایو حاصل تفکر متأخر است. وایو را ایزدی هراسانگیز و با شخصیتی بیرحم تصور میکنند که هیچکس از یاریاش ناگزیر نیست، ولی اگر چنانکه شایستۀ اوست خشنودش کنند، در یورشها به یاری آدمیان میشتابد، همانگونه که باد از سرزمینهای نیک و بد گذر میکند. این شخصیت میتواند هم پیونددهنده و هم نابودکننده باشد.[۸] صفت عمدۀ او در متون پهلوی «دیرندهخدای» یا «دیرنگخدای» است یعنی کسی که فرمانروایی درازمدت دارد و در مواردی ایزد رام همسان او شدهاست.[۹] همچنین در بعضی منابع او را با ایزد باد یکی دانستهاند.[۱۰] جنبۀ اهریمنی این ایزد وایوی بد نام دارد که روان درگذشتگان را در اختیار دارد و اوست که جان را از تن جدا میکند.[۱۱]
پانویسویرایش
- ↑ خدایی، فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، ۲۴۸.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۱۹.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۲۰.
- ↑ خدایی، فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، ۲۴۸.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۰.
- ↑ هینلز، شناخت اساطیر ایران، ۳۴.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۱.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۱.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۲.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۴۰.
- ↑ آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۴۳.
منابعویرایش
- خدایی، محبوبه (۱۳۸۸). فرهنگ و زبانهای باستانی ایران. تهران: پازینه.
- آموزگار، ژاله (۱۳۹۵). تاریخ اساطیر ایران. تهران: سمت.
- هینلز، جان (۱۳۹۱). شناخت اساطیر ایران. تهران: نشر چشمه.