نقد قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دیدگاه برخی منتقدان [[غیر مسلمان]] و غیر مسلمان ([[بی‌دینمسلمان]]<ref یاname="pargarsoroush1"/><ref از ادیان دیگر)name="pargarsoroush2"/> مجموعه آیات نه تنها با هم هماهنگ نیستند، بلکه در بعضی موارد یکدیگر را نقض می‌کنند،می‌کنند.<ref>سالنامه پروس،H.Grimme، سال چاپ: ۱۹۱۷، صفحات ۴۲تا۵۴</ref><ref> System der Koranischen Theologie Einleiitung in den koran,H.Grimme,Volume 1,pages 105-117</ref> در عین حال معتقدان مسلمان منکر وجود هرگونه تناقضی در قرآن هستند و توهم تناقض را ناشی از بدفهمی متن و ناآشنایی با مفاهیم و علوم قرآنی می‌دانند.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=1&mid=254693&lid= | عنوان= آیا در قرآن تناقض هست}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=1&mid=254693&lid=0 | عنوان=گمان تناقض در قرآن}}</ref>

منتقدان موارد متعددی را به عنواناز تناقضات قرآن را مطرح کرده‌اند<ref name="skepticsannotatedbible">{{یادکرد وب | نشانی=http://skepticsannotatedbible.com/quran/contra/by_name.html | عنوان=Contradictions in the Quran}}</ref> که در [[فقه]]، سعی می‌کنند که بواسطه تفسیر این تناقضات را حل کرده و آیات را منطبق یکدیگر نمایند و در موارد اجرایی گاه فقها چه شیعه و چه سنی یکدیگر را به [[تفسیر به رأی]] متهم می‌کنند و تفسیر خود را صحیح می‌دانند. [[مکارم شیرازی]] تفسیر به رأی را، [[تفسیر قرآن]] بر خلاف موازین علم لغت برای تطبیق دادن آن بر پندارها و خیالات باطل و تمایلات شخصی و گروهی تعریف می‌کند.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.hawzah.net/per/q/do.asp?a=QCC11.HTM | عنوان=ظوابط تفسیر قرآن وخطرات تفسیر به رأی | ناشر=hawzah.net | نویسنده=مکارم شیرازی|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20131104110838/http://www.hawzah.net/per/q/do.asp?a=QCC11.HTM|تاریخ بایگانی=4 نوامبر 2013}}</ref> بر اساس ترجمه قرآن بدون تفسیر برخی از تناقضات<ref>{{مدرکیادکرد وب |لینک خالینشانی=http://quran.com | عنوان=The Noble Qur'an - القرآن استالکریم}}</ref> عبارتند از:

[[سم هریس]] نویسنده آمریکایی، [[عصب‌شناس]] از هواداران [[شک‌گرایی علمی]] در مناظره با [[کریس هجز]]، می‌گوید محمد در آن زمان «به اسکیزوفرنی مبتلا شده است» که ادعای محمد دربارهٔ اینکه قرآن توسط فرشته مقرب و برتر، [[جبرئیل]] بر او دیکته شده باشد را روشن می‌کند.<ref name="america_pink">{{یادکرد وب | نشانی=http://america.pink/criticism-muhammad_1111456.html | عنوان=Criticism of Muhammad}}</ref><ref name="Harris2">{{یادکرد وب | نشانی=https://www.youtube.com/watch?v=xnoxnzVvb5c | عنوان=Sam Harris. Islam, Quran, Perfect Man Muhammad's Hair Hazrat Bal Shrine in Kashmir. All Truth | تاریخ=12 ژوئن 2016}}</ref> وی می‌گوید بر اساس احادیث اگر کسی بگوید که محمد به بیماری [[اسکیزوفرنی]] مبتلا بود او در اسلام باید کشته شود و این شرحی از یک دین میانه رو نیست.<ref name="Harris">{{یادکرد وب | نشانی=http://www.huffingtonpost.com/sam-harris/who-are-the-moderate-musl_b_15841.html | عنوان=Who Are the Moderate Muslims? | ناشر=[[هافینگتن پست|The Huffington Post]] | تاریخ=16 فوریه 2006 | نویسنده=[[سم هریس|Sam Harris]]}}</ref><ref name="Harris3">{{یادکرد وب | نشانی=https://www.samharris.org/blog/item/who-are-the-moderate-muslims | عنوان=Who Are the Moderate Muslims? | ناشر=وبگاه [[سم هریس|Sam Harris]]}}</ref><ref name="Harris2"/> هریس می‌گوید اسلام میانه‌رو نیز امکان‌پذیر است و تندروی اسلامی ناشی از برداشت تحت‌الفظیتحت الفظی وحی از قرآن بدون بررسی بوده است.<ref name="Harris"/> هریس مبحثی از احادیث مطرح می‌کند که می‌گوید: {{گفتاورد|با توجه به احادیث اگر یک مسلمان تصمیم بگیرد که دیگر مسلمان نباشد، او باید کشته شود. اگر کسی جرات کرده و نظری را دربارهٔ قرآن بیان کند که آن را یک کتاب عادی از یک دین افسانه‌ای مطرح کند یا اینکه بگوید محمد یک اسکیزوفرنیک بوده، او نیز باید کشته شود. لازم به گفتن نیست که تمایل به کشتن مردم برای جرم‌های خیالی همچون ارتداد و کفرگویی شرحی از میانه‌روی مذهبی نیست.<ref name="Harris"/>}}

نواندیش دینی، [[عبدالکریم سروش]] چنین مطرح کرده است که آیات قرآن حاصل رؤیای محمد بوده‌اند و تشریح کرده است که محمد به عنوان یک مخلوق از خدا پرتر بوده و ریشه آیات قرآن از درون خود محمد و بواسطه عالم رؤیا بوده است از این رو آیات قرآن را نیازمند خوابگزاری می‌داند و نه تفسیر.<ref name="pargarsoroush1"/><ref name="pargarsoroush2"/> کسانی که با سروش مخالفت کردند عالم رؤیا خواندن منشأ قرآن را به مفهوم بازشدنباز شدن راه برای دروغ خواندن قرآن می‌دانستند. وی در پاسخ آنها گفت که «اگر وحی نبی را حجت می‌دانید رؤیای او را نیز حجت بدانید».<ref name="pargarsoroush1"/><ref name="pargarsoroush2"/> در [[برنامه پرگار]] سروش در مناظره‌ای دوجلسه‌ای با منتقد مخالف خودش [[عبدالعلی بازرگان]]، کسی که حامی دیدگاه تفسیری و مخالف رؤیا خواندن قرآن است، اینچنین مطرح کرد که با خوانش رؤیا از آیات قرآن، تناقضات و موارد انتقادات اخلاقی در قرآن توجیه می‌شوند. او با تأیید اینکه مطابق گفته‌های تمام مورخان محمد در زمان وحی «دچار احوال نامتعارفی می‌شد چیزی شبیه خواب بلکه سنگین‌تر از خواب» قرآن را نیازمند خوابگزاری دانست.<ref name="pargarsoroush1">{{یادکرد وب | نشانی=https://www.youtube.com/watch?v=QBSXNMc3q_Y&index=3&list=PLmdEvtplre60WPMMz9qNoDM81vp0VOaMQ | عنوان=پرگار: "قرآن، رویاهای پیامبر؟"، بخش اول | ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] | تاریخ=3 مه 2016 | بازبینی=21 مه 2016 | نویسنده=[[داریوش کریمی]]}}</ref><ref name="pargarsoroush2">{{یادکرد وب | نشانی=https://www.youtube.com/watch?v=PJZupxATAb8&index=2&list=PLmdEvtplre60WPMMz9qNoDM81vp0VOaMQ | عنوان=پرگار: "قرآن، رویاهای پیامبر؟"، بخش دوم | ناشر=[[بی‌بی‌سی فارسی]] | تاریخ=10 مه 2016 | بازبینی=21 مه 2016 | نویسنده=[[داریوش کریمی]]}}</ref>

هرچند گروه‌های مختلف از مسلمانان هر یک بخشی از این انتقادات یا کل این انتقادات را برخاسته از ترجمه‌های بدون تفسیر یا تفسیرهای متفاوت و نادرست دیگران از جمله دیگر گروه‌های مسلمان می‌دانند اما مواردی متعدد توسط منتقدان قرآن (چه مسلمان چه غیر مسلمان) مطرح شده است<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://richarddawkins.net/2015/03/no-youre-not-taking-those-verses-out-of-context/ | عنوان=No, You’re Not Taking Those Verses ‘Out of Context’ | ناشر=[[بنیاد خرد و دانش ریچارد داوکینز]] | تاریخ=10 مارس 2015 | بازبینی=9 نوامبر 2015 | نویسنده=Ali A. Rizvi}}</ref><ref name="skepticsannotatedbible"/> که برخی از آنها عبارتند از:

[[تئودور نلدکه]]، پدر علم مطالعات قرآنی در اروپا، ضمن قابل شمردن ارزش بلاغی قرآن، قرآن را از نظر زیبا حسیک به هیچ روی اثر تراز اولی به حساب نمی‌آورد. از نظر نلدکه محمد به هیچ وجه در سبکْ استاد نیست و این تعصب مسلمانان است که یک تولید معیوب ادبی را تا حد شاهکاری بی‌بدیل بالا برده‌اند. از نظر نلدکه اگر قرآن بی‌نقص از آب درآمده بود حقاً آن را می‌شد معجزه شمرد. چون تا پیش از قرآن اثر قابلی در نثر عربی تولید نشده بود و هرچه بود به شعر بود. از این رو از دید یک ناباور بر محمد نمی‌توان خرده گرفت که چرا نثری که تولید کرده‌است معیوب است چرا که کارهای آغازین هیچوقت بی‌نقص نیست.<ref name=ToolAutoGenRef1>Theodor Nöldeke, «The Quran»</ref> نلدکه در این عقیده تنها نیست. همهٔ مستشرقان تا اواسط قرن بیستم، نظیر [[رینولد نیکلسون|نیکلسن]] و [[شوالی]]، همانند نلدکه قرآن را از نظر ادبی بی‌دقت، پراشتباه، ناقص و ملال آور می‌دانستند. بگفته استفان وایلد، استاد دانشگاه بن، اینگونه قضاوت‌ها از متن ادبی قرآن عموماً هم توسط اعراب مسیحی و هم محققان مسلمان رد می‌شوند.<ref>Stefan Wild in ''The Qur'an: an encyclopedia'', by Oliver Leaman, p. 296, Taylor & Francis, 2006</ref> انتساب «قطعه، قطعه بودن» و «عدم پیوستگی» متن قرآن در نوشتارهای مستشرقین بعدی تا به امروز نیز تکرار شده‌است.<ref>Stefan Wild in ''The Qur'an: an encyclopedia'', by Oliver Leaman, p. 368, Taylor & Francis, 2006</ref>

[[لزلی هزلتون]]، نویسنده معروف آمریکایی-انگلیسی که بعضی از آثار او در لیست پرفروشترین‌ها قرار دارند علل عدم درک مستشرقین از زیبایی قرآن را به انتظار نادرست آنها از این کتاب مربوط می‌داند.<ref name=ToolAutoGenRef2>[http://www.ted.com/talks/lesley_hazelton_on_reading_the_koran.html Lesley Hazleton: On reading the Koran | Video on TED.com<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> او معتقد است قرآن بیشتر از اینکه یک کتاب خواندنی -مانند کتابهای پر فروش دنیا- باشد، یک کتاب شنیدنی است.

پس عجیب نیست که در نزد مشرکان قریش این قصه‌ها به اندازهٔ داستان‌های [[رستم]] و [[اسفندیار]] جالب نبود{{مدرک|نیازمند گفتاورد از منبع اولیه}}. داستان‌های اخیر را [[نذربن حارث]] با [[مکیان]] بازمی‌گفت و آنها را در سفرهای تجاری‌اش به [[ایران]] آموخته بود. [[محمد]] به قدری از رقابت پیش آمده با نذر خشمگین بود که هنگامی که نذر در جنگ بدر اسیر شد به وی رحم نکرد و بکشتش. در حالی که در موارد دیگر هم‌وطنان را بخشوده بود.<ref>Theodor name=ToolAutoGenRef1Nöldeke, «The Quran»</ref>

امروزه میان مسلمانان و مورخین غربی{{مدرک|}} اتفاق نظر هست که آنچه به عنوان قرآن در دست است تقریباً همان کلامی است که از سوی پیامبر اسلام بیان شده‌است. البته در اینکه آنچه در قرآن است همهٔ آنچیزیآنچیزی‌ است که پیامبر به عنوان قرآن بر مسلمانان خوانده‌است اختلاف‌نظر بیشتر است.

سورهٔ فاتحه امروزه در صدر قرآن جای گرفته‌است. محتوای این سوره تماماً دعایی است و آکنده از راز و نیاز با خداست. پس از نظر منتقدان کلام خدا نیست وانگهی کلام کسی‌است که با خدا سخن می‌گوید (طبعاً محمد).<ref name=ToolAutoGenRef3>دشتی ۹۸</ref> برای نمونه در بندهایی از سوره آمده‌است «تنها تو را پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوییم. به راه راستمان هدایت کن.» این سوره در شماری از نسخه‌های قرآن نبود. مثلاً [[عبدالله بن مسعود]] از [[کاتبان وحی]] و [[حافظان قرآن]] این سوره و دو سورهٔ [[معوذتین]] را کلام خدا نمی‌داند.<ref>دشتی ۹۸؛ نیز نگاه کنید به http://www.sharei.net/J_quran/ch3/012.htm</ref> تفصیل ماجرا اینکه بر اساس برخی روایات هنگام تدوین قرآن اختلافی بین صحابه در مورد اینکه آیا [[سوره فاتحه|سورهٔ فاتحه]] از اول قرار بوده که در [[مصحف]] قرآن قرار بگیرد یا نه رخ داد. [[عبدالله بن مسعود]] با قرار دادن سوره فاتحه (و دو سورهٔ [[معوذتین]]) در مصحف مخالف بود زیرا می‌گفت که سوره فاتحه به هیچ جای خاصی از قرآن تعلق ندارد و اگر بخواهد آن را در مصحف قرار دهد باید آن را در اول هر بخش از قرآن تکرار کند.<ref>Graham, William A. ''Fātiḥa. '' Encyclopaedia of the Qurʾān</ref><ref>Mahmoud Ayoub, ''The Qur'an and its interpreters'', Volume 1, SUNY Press, p.42</ref> برخی از دانشوران با این استدلال که این سوره با لفظ «قل» شروع نمی‌شود آن را متعلق به قرآن ندانسته‌اند.<ref>Richard Bell, William Montgomery Watt, ''Bell's introduction to the Qur'ān'', Edinburgh University Press, p. 46</ref>

[[ابولهب]] که عموی محمد بود از مخالفان وی در مکه هم به شمار می‌آمد. درگیری‌های محمد با وی و استخفاف‌هایی که محمد از وی می‌دید به کینهٔ محمد از وی انجامیده بود. این کینه به صورت سوره‌ای (سورهٔ مسد) در قرآن بازتاب یافته‌است و در آن حتی از طعنه به همسر ابولهب خودداری نشده‌است. این سوره که محتوایش دشنام و طعنه‌زدن به ابولهب است، به قول علی دشتی، «از حیث موضوع قابل انتساب به پروردگار عالم نیست... از ساحت کبریای آفرینندهٔ جهان و قادر مطلق دور است که به یک عرب نادانی دشنام دهد و نفرین کند و زن او را حمالةالحطب بنامد.»<ref>دشتی name=ToolAutoGenRef3۹۸</ref>

بخش مدنی قرآن آکنده‌است از مطالب مربوط به نزاع‌های میان محمد و همسرانش یا نزاع‌ها، حسادت‌ها و رقابت‌های همسران محمد میان خود.{{نیازمند منبع}} وجود کشمکش‌های خصوصی چیز تازه یا عجیبی نیست. آنچه شگفت تواند بود انعکاس این مسائل در کتاب هدایت بشری‌است.<ref name=ToolAutoGenRef4>دشتی ۹۰</ref> البته مسلمانان مطرح شدن این مسائل در قرآن را دارای حکمت‌هایی می‌دانند.

روزی [[ماریه|ماریهٔ قبطی]] به دیدن محمد در خانهٔ [[حفصه]] (از زنان دیگر محمد) می‌آید. محمد و ماریه همان‌جا در بستر حفصه به [[خفت‌وخیز]] مشغول می‌شوند. در این اثناء حفصه که در خانه نبود در می‌رسد. فریاد اعتراضش بلند می‌شود. کار بالا می‌گیرد. پس محمد، در واکنش به قضیه، ماریه را بر خود حرام می‌کند؛ ولی بعدها از تصمیم خود عدول می‌کند — احتمالاً یا چون محمد ماریه را بسیار دوست داشتی یا چون ماریه بس اندوهگین شده بود<ref>دشتی name=ToolAutoGenRef4۹۰</ref>— و در توجیه کار خود آیه‌ای چند بر زبان می‌راند و دو زن دیگر را [عایشه و حفصه دختران عمر و ابوبکر را] تهدید می‌کند (سورهٔ تحریم).<ref> [http://altafsir.com/Tafasir.asp?tMadhNo=1&tTafsirNo=74&tSoraNo=66&tAyahNo=1&tDisplay=yes&UserProfile=0&LanguageId=2 تفسیر جلالین -> سوره التحریم]</ref> چکیدهٔ آیات چنین است: پیغامبرا! چرا از بهر دلخوشی زنانت حلال خدای را بر خویش حرام می‌کنی…خدا راه سوگندشکستن را برایتان باز گذاشته‌است… چون پیغامبر با برخی زنانش رازی در میان نهاد همین که زنی این سخن با دیگری بازگفت خدا فرستاده‌اش را از بهری از آن بیاگاهانید…پس بهتر است شما دو زن [عایشه و حفصه] توبه کنید همانا کژدل گشته‌اید. وگر پیغامبر طلاقتان دهد امید است که خدا همسرانی بهتر از شما ورا دهد: مؤمن و پاکیزه و … [[:wikt:fa:کالم|کالُم]] و دوشیزه.<ref group="آیه">تحریم ۱–۵</ref> این آیاتی که پشت سر هم در دفاع از محمد آورده شده‌است به قول دشتی شخص را به شگفتی می‌اندازد که یک مسئلهٔ شخصی و خانوادگی و گفتگوی زن و شوهر در قرآن مطرح می‌شود.<ref>دشتی name=ToolAutoGenRef4۹۰</ref>

در سیرهٔ محمد موارد بسیاری مذکور است که ممکن است ذهن نقاد را به این نتیجه برساند که محمد از قرآن به عنوان ابزاری برای پیشبرد نظر شخصی استفاده کرده‌است و خواسته‌های نفسانی خود را در ظرف کلام خدا به اطرافیان تحمیل کرده‌است. از همین رو بوده‌است که عایشه در مقام انتقاد از محمد گفته‌است «می‌بینم که پروردگارت به انجام خواسته‌هایت [=هواهای نفسانی] می‌شتابد.».<ref>انی اری ربک یسارع فی هواک (دشتی ۸۴)</ref> این قضیه بخصوص در زمینهٔ تمتع محمد از زنان نمود بیشتری می‌یابد. قرآن مشحون است از حکم‌هایی که تمتع‌های محمد از زنان را به انحای مختلف حلال می‌شمرد و همان تمتع‌ها را بر دیگران حرام. گفتهٔ بالا از عایشه هم در یکی از همین ماجراها (بخشیدن ام شریک دوسیه خویشتن را به محمد) بر زبان رانده شده‌است.

در قرآن مسیحیان، یهودیان {{مدرک}} و «مشرکان» با برخوردهای سختی من‌جمله خشونت‌های عادلانه فرض‌شده‌فرض‌شده مواجه می‌شوند: «و چون ماه‌های حرام به پایان رسید، هر جا که مشرکان را یافتید بکشید و، بگیرید و به حبس افکنید و در همه جا به کمینشان نشینید اما اگر توبه کردند و نماز خواندند و زکات دادند، از آنها دست بردارید، زیرا خدا آمرزنده و مهربان است.»<ref group="آیه">{{آیه ۲|۹|۵}}</ref> در قرآن جنگیدن از جانب الله پاداش به همراه دارد و خودداری از جنگ‌کردن تنبیهات شدیدی را در پی خواهد داشت.<ref name="IRKU"/>