کتاب دده قورقود: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کتاب''' '''''دَدَه قورقود''''' (به [[ترکی استانبولی]]: ''Dede Korkut or Korkut Ata''؛ [[زبان آذری|آذری]]: ''Dədə Qorqud'', دده‌قورقود؛ [[ترکمنی]]: Gorkut-ata) نام مجموعه‌ای از چندین داستان حماسی به زبان [[زبان‌های اغوز|ترکی اوغوزی]] است<ref name="parsianjoman.org">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://parsianjoman.org/?p=5055 |عنوان= زبان ملّیقدیمی‌ترین و برنامهٔمعروف‌ترین آموزش زبان‌های محلی | ناشر = پارسی‌انجمن |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref name="azargoshnasp.net">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.azargoshnasp.net/recent_history/atoor/dedeqorqod40.pdf |عنوان= داستان دده‌قورقود | ناشر = آذرگشنسپ از کتاب مطالعاتی دربارهٔ تاریخ و زبان و فرهنگ آذربایجان|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه‌ای است که زندگی، ارزش‌های اجتماعی و [[تنگری‌باوری|باورهای پیش از اسلام ایل‌های ترک اوغوز]] را نشان می‌دهد. ارزشمندترین مجموعه نثر فولکلور [[امپراتوری عثمانی|امپراطوری عثمانی]] در قرن‌های [[سده ۱۴ (میلادی)|چهاردهم]] و [[سده ۱۵ (میلادی)|پانزدهم]] میلادی، این کتاب است که قدیمی‌ترین اثر به‌جامانده از افسانه‌های ترکان اوغوز می‌باشد<ref name="Stanford Jay Shaw 1۹۷۷, pg 141">Stanford Jay Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge University, 1۹۷۷, pg 141. Excerpt: "The greatest folk product of the fourteenth century was the prose collection of Dede Korkut, the oldest surviving examples of Oghuz Turkmen epic. Dede Korkut relates the struggles of Turkmens with the Georgians and Abkhaza Circassians in the Caucasia as well as with the Byzantines of Trabazon, adding stories of relationships and conflicts within Turkomen tribes</ref><ref name="Cemal Kafadar 1995">^ Cemal Kafadar(۱۹۹۵), “in Between Two Worlds: Construction of the Ottoman states”, University of California Press, 1995. Excerpt: "It was not earlier than the fifteenth century. Based on the fact that the author is buttering up both the Akkoyunlu and Ottoman rulers, it has been suggested that the composition belongs to someone living in the undefined border region lands between the two states during the reign of Uzun Hassan (1466-78). G. Lewis on the hand dates the composition “fairly early in the 15th century at least”.</ref><ref name="iranicaonline.org">İlker Evrım Bınbaş OḠUZ KHAN NARRATIVES in Encyclopaedia Iranica The Ketāb-e Dede Qorqut, which is a collection of twelve stories reflecting the oral traditions of the Turkmens in the 15th-century eastern Anatolia, is also called Oḡuz-nāma. [http://www.iranicaonline.org/articles/oguz-khan-narratives]</ref> اثر مکتوب مشتمل بر یک مقدمه و ۱۲ بوْی {{به ترکی آذربایجانی|Boy}} یا قسمت<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پژوهشی در اسطوره دده قورقود: شاهکاری کهن|نویسنده=فرآذین، جوانشیر|ناشر=جامعه پژوه-تبریز|تاریخ=۱۳۸۱|شابک=1-4-92379-964|صفحه=17}}</ref> به زبان [[زبان‌های اغوز|ترکی اوغوزی]] که ریشه زبان [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ادبیات باستان آذربایجان - جلد اول|نویسنده=کریمی، م|ناشر=انتشارات ایشیق|تاریخ=۱۳۵۸|شابک=|صفحه=}}</ref><ref name="parsianjoman.org">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://parsianjoman.org/?p=5055 |عنوان= زبان ملّی و برنامهٔ آموزش زبان‌های محلی | ناشر = پارسی‌انجمن |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref name="azargoshnasp.net">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.azargoshnasp.net/recent_history/atoor/dedeqorqod40.pdf |عنوان= داستان دده‌قورقود | ناشر = آذرگشنسپ از کتاب مطالعاتی دربارهٔ تاریخ و زبان و فرهنگ آذربایجان|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> می‌باشد.

این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه‌ای است که زندگی، ارزش‌های اجتماعی و [http://www.iranicaonline.org/articles/oguz-khan-narratives[تنگری‌باوری|باورهای پیش از اسلام ایل‌های ترک اوغوز]</ref>] را نشان می‌دهد{{نیازمند منبع|date=مه ۲۰۱۹}}. این کتاب ارزشمندترین مجموعه نثر فولکلور [[امپراتوری عثمانی|امپراطوری عثمانی]] در قرن‌های [[سده ۱۴ (میلادی)|چهاردهم]] و [[سده ۱۵ (میلادی)|پانزدهم]] میلادی است که برخی از صاحب‌نظران نیز قدمت نسخه مکتوب این کتاب را در حدود [[سده ۱۶ (میلادی)|قرن شانزدهم میلادی]] تخمین زده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=Kitab-i Dedem Korkut|نویسنده=|نام=SLUB|کد زبان=en-GB|تاریخ=|وبگاه=digital.slub-dresden.de|نشانی=http://digital.slub-dresden.de/id280873166|عنوان=Kitab-i Dedem Korkut - Mscr.Dresd.Ea.86|بازبینی=2019-01-27}}</ref><ref>Cemal Kafadar (۱۹۹۵), “in Between Two Worlds: Construction of the Ottoman states”, University of California Press, 1995.</ref><ref>Michael E. Meeker, “The Dede Korkut Ethic”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 24, No. 3 (Aug. , ۱۹۹۲), ۳۹۵–۴۱۷.</ref>

شخصیت دده قورقود که کتاب به نام او نامیده شده را یک پیر غیبگو، [[طالع]]‌شناس،<ref>[http://www.san.beck.org/1-10-Ottoman1300-1730.html Ottoman and Persian Empires 1300-1730] in: Beck, Sanderson. 2004. Ethics of civilization 1, Middle East & Africa to 1875 / by Sanderson Beck. Goleta, Calif: World Peace Communications.</ref> و اوزان (قابل مقایسه با لولی‌های امروزین) دانسته‌اند.{{نیازمند منبع|date=مه ۲۰۱۹}}. واژه ''دده'' به معنی «بابابزرگ» است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مترجم Google|نشانی=https://translate.google.com/?source=gtx#view=home&op=translate&sl=az&tl=fa&text=dede|وبگاه=translate.google.com|بازبینی=2019-05-22}}</ref> اینکه آیا دده قورقود شخصیتی راستین بوده یا داستانی، قابل اثبات یا رد نیست. در باور ایشان دده‌قورقود در سن ۳۰۰ سالگی درگذشت.{{نیازمند منبع|date=مه ۲۰۱۹}} گوری در نزدیکی شهری که به نام او قورقود نامیده شده قرار دارد. این شهر در مسیر راه‌آهن [[غزالی (شهر)|شهر غزالی]] به [[قیزیل‌اوردا]] در قزاقستان و در ۱۵۰ مایلی خاور دریاچه [[دریاچه آرال|آرال]] قرار دارد.<ref>Lewis, Geoffrey (Ed.) (1974). The Book of Dede Korkut. Harmondsworth: Penguin</ref> در کتاب منجم باشی، مورخ معروف عثمانی نیز از شخصی به نام قورقود آتا که در قدیم‌الایام در میان ترکمانان می‌زیسته نام برده شده‌است نیز قورقود آتا در کتاب شجره التراکمه [[ابوالغازی بهادر خان]]، وزیر یکی از شاهان افسانه‌ای اوغوزان است که مکرر از او نام برده شده‌است.<ref>شجره التراکمه، ابوالغازی بهادرخان، ترجمه م. کریمی، کرج نشر پینار 1389</ref>

برخلاف اغلب افسانه‌های مشرق زمین که در حق زنان دیدگاه‌ها و برداشت‌های تحقیرآمیزی دارند و آنان را چیزی جز بیزیچهبازیچه امیال جنسی مردان و تحمل‌کننده انواع خواری‌ها و سرخوردگی‌ها به‌شمار نمی‌آورند، زنان قبیله اوغوز با حفظ فضیلت انسانی و [[عزت نفس]] و شهامت و دلاوری خود، از موقعیت‌های بلند و احترام‌آمیز برخوردار بوده و در بیشتر عرصه‌های زندگی هم‌شأن و برابر با مردان‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|نویسنده=فرزانه، محمدعلی|ناشر=انتشارات فرزانه- تهران|شابک=|صفحه=۱۴|عنوان=کتاب دده قورقود|تاریخ=۱۳۵۸}}</ref>

زنانی که در این [[ایل|اجتماع ایلی]] تصویر می‌شوند، جسور، دلیر، با شهامت و مبارز هستند. در منابع چینی شعر بلندی به نام «مولان تورکی‌سی» به ثبت رسیده‌است، که مضمون آن دربارهٔ ماجرای زندگی دختر شجاعی است که یکه و تنها پای به میدان کارزار می‌نهد و با کمال تهور [[آهنگ نبرد]] می‌کند و رشادت‌ها و دلاوری‌های شایان تحسینی از خود نشان می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب|نویسنده=کریمی، م|ناشر=انتشارات رنگان - زنجان|سال نشر=|شابک=|صفحه=۱۷|تاریخ=۱۳۷۸|عنوان=ادبیات باستان آذربایجان-جلد اول}}</ref>