فایده‌گرایی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز تصحیح علائم نگارشی
ابرابزار و ویرایش جزئی بخش آغازین
خط ۱:
{{تمیزکاری|تاریخ=مه ۲۰۱۷}}
'''فایده‌گرایی'''، '''سودمندگراییسودگرایی'''، '''فایده‌باوری'''، '''اصالت سود'''، '''اصالت نفع''' یا '''یوتیلیتاریانیسم''' {{انگلیسی|Utilitarianism}} که '''مطلوبیت‌گرایی''' و '''منفعت‌گراییمنفعت‌طلبی''' نیز ترجمه شده‌است، شاخه‌ای از نظریه‌های اخلاقی [[پیامدگرایی|پیامدگرایانه]] و تلاشی برای پاسخ به این پرسش است که: «چکار کنیم؟»
 
بنا به سودمندگرایی،سودگرایی، اخلاقی‌ترین عمل، عملی است که «سودمندترین گزینه برای طرفین اثرپذیر» باشد، حتی اگر مضر (ذاتاً شر) باشد.<ref>https://www.britannica.com/topic/utilitarianism-philosophy</ref> گرچه در فایده‌گرایی [[فردگرایی|فردیت]] و اختلافات فردی لحاظ می‌شود ولی همه آنها در پس پیامدگرای به حداکثر رساندن [[مطلوبیت]] و مفاهیم مرتبط با آن لحاظ می‌گردد؛ مثلاً [[جرمی بنتام]]، بنیانگذار سودمندگرایی،سودگرایی، سودمندی را چنین توصیف کرد: «آن ویژگی در هر چیزی که با آن ویژگی، آن چیز به ارائه سود، مزیت، لذت، خیر، یا خوشبختی… [یا] پیشگیری از رخ دادن ضرر، درد، شر، یا ناکامی متمایل شود، برای طرف‌هایی که سودشان در نظر گرفته می‌شود.» فایده‌گرایی نسخه‌ای از نتیجه‌گرایی است که بیان می‌کند پیامدهای هر عملی تنها معیار درست و نادرست است. فایده‌گرایی برخلاف دیگر انواع نتیجه‌گرایی، از قبیل [[خودگرایی اخلاقی|خودپرستی]] و ایثارگرایی، منافع همه انسان‌ها را به یکسان در نظر می‌گیرد.
 
طرفداران فایده‌گرایی در چندین مورد با هم اختلاف نظر دارند، مانند اینکه آیا اقدامات باید براساس نتایج احتمالی آن‌ها (فایده گرایی عمل) انتخاب شوند یا اینکه آیا عاملان باید از قواعدی پیروی کنند که سودمندی را به حداکثر می‌رسانند (سودمندگرایی قاعده). همچنین در مورد اینکه آیا کل (سودمندی کل)، میانگین (متوسط سودگرایی) یا حداقل<ref>{{Citation|last=White|first=Stuart|title=Social Minimum|date=2015|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2015/entries/social-minimum/|journal=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Winter 2015|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|access-date=2018-10-03}}</ref> ابزار باید حداکثر باشد نیز اختلاف دیدگاه دارند.
خط ۵۳:
میل یک اندازه‌گیری کاملاً کمی برای تعیین لذت را رد می‌کند و می‌گوید:<ref>{{Cite book|last=Mill|first=John Stuart|editor-first=Roger|editor-last=Crisp|title=Utilitarianism|publisher=Oxford University Press|year=1998|page=56|isbn=978-0-19-875163-2}}</ref> <blockquote>به رسمیت شناختن یک اصل فایده گرایی در صورتی ممکن است که بتوان گفت برخی از انواع لذت‌ها از سایر لذت‌های مطلوب تر و با ارزش تر هستند که در عمل ادعا و انتظار پوچی است و تخمین کیفیت و کمیت لذت ممکن نیست و فقط تعداد افرادی که از امری احساس لذت می‌کنند را می‌توان تعیین کرد. </blockquote>کلمه فایده به معنای بهزیستی عمومی یا خوشبختی به کار می‌رود، و نظر میل این است که سودمندی نتیجه یک عمل خوب است. در چارچوب فایده گرایی، سودمندی افراد با میزان سودمندی اجتماعی اعمالشان سنجیده می‌شود. سودمندی اجتماعی آن است که رفاه جمعی را یا اکثریت را تأمین کند.
 
توضیحات میل در مورد مفهوم سودمندی این است که مردم واقعاً شادی را آرزو می‌کنند، و از آنجا که هر فرد آرزوی خوشبختی خود را دارد، باید آرزو شخصی خودش را در آرزو خوشبختی جامعه دنبال کند؛ بنابراین، عملی که بیشترین لذت را برای اکثریت جامعه به دنبال داشته باشد، بهترین اقدام است، یا همان‌طور که جرمی بنتام، بنیانگذار اوایل فایده گرایی گفته‌است، آن را به عنوان بزرگترینبزرگ‌ترین خوشبختی برای بیشترین افراد می‌داند.
 
میل نه تنها فایده را بخش اصلی تعیین عملکرد می‌داند، بلکه به عنوان قاعده اصلی هدایت رفتار اخلاقی بشر نیز می‌داند. بر این قاعده افراد باید به نحوهی عمل کنند که لذت عمومی جامعه را تأمین نمایند و بر اساس این ایده لذت بالاترین خیر زندگی معرفی می‌شود. این مفهوم توسط جرمی بنتام، بنیانگذار سودگرایی ارائه شده‌است، و می‌توان در آثار او آن را مشاهده کرد. به گفته میل، اقدامات خوب موجب لذت می‌شوند و نتیجه ای بالاتر از لذت وجود ندارد. میل می‌گوید اقدامات خوب منجر به لذت و تعریف شخصیت اخلاقی خوب می‌شود. براساس این روایت، توجیه شخصیت و اینکه آیا عمل او خوب است یا خیر، بر اساس این است که فرد چگونه در مفهوم فایده اجتماعی مشارکت داشته‌است. در دراز مدت بهترین [[روش اثبات]] شخصیت خوب، اقدامات و عمل خوب اوست. و وارد کردن نیت و قصد خیر در این شناسه هیچ جای ندارد. در آخرین فصل فایده‌گرایی، میل نتیجه می‌گیرد که عدالت، به عنوان یک عامل طبقه‌بندی کننده اعمال ما (عادلانه یا ناعادلانه)، یکی از الزامات اخلاقی خاص است و هنگامی که الزامات همه به صورت جمعی در نظر گرفته می‌شود، مطابق با این نظر بزرگتر ملاک مقیاس «فایده جمعی» است.