فایده‌گرایی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ابرابزار
ویرایش یک واژه بر اساس رواج بیشتر آن در منابع علمی
خط ۲:
'''فایده‌گرایی'''،<ref>https://elmnet.ir/article/31447457-89341/فایده‌گرایی?elm_num=1</ref><ref>https://elmnet.ir/article/110788-22611/فایده-گرایی-و-خاستگاه-های-فلسفه-رفاه?elm_num=19</ref><ref>https://elmnet.ir/article/1290191-42011/گونه-های-گوناگون-فایده-گرایی?elm_num=10</ref><ref>https://elmnet.ir/article/30491308-12851/سیری-در-مبانی-فایده‌گرایی?elm_num=12</ref> '''سودگرایی'''،<ref>https://elmnet.ir/article/1036865-71612/سودگرایی-اخلاقی?elm_num=1</ref><ref>https://elmnet.ir/article/889407-61532/بررسی-سودگرایی-بنتام?elm_num=2</ref><ref>https://elmnet.ir/article/1186581-81771/نظریه-%C2«Ø¨Ø±ÛŒÙ†-سودگرایی%C2»-در-اخلاق-و-تطبیق-آن-با-نظریه-سودگرایی-رایج?elm_num=3</ref><ref>https://elmnet.ir/article/1875004-62219/اشکالهای-واقعی-و-ادعایی-نظریه-سودگرایی?elm_num=6</ref><ref>https://elmnet.ir/article/1159380-42832/بررسی-و-نقد-سودگرایی-اخلاقی?elm_num=4</ref><ref>https://elmnet.ir/article/1404009-21332/مقایسه-عدالت-از-دیدگاه-اسلام-و-مکتب-سودگرایی?elm_num=10</ref><ref>https://ethicsjournal.ir/browse.php?a_id=2837&sid=1&slc_lang=fa</ref> '''سودمندگرایی'''،<ref>https://www.magiran.com/paper/1436375</ref> '''فایده‌باوری'''، '''اصالت سود'''، '''اصالت نفع''' یا '''یوتیلیتاریانیسم''' {{انگلیسی|Utilitarianism}} که '''مطلوبیت‌گرایی''' و '''منفعت‌گرایی''' نیز ترجمه شده‌است، شاخه‌ای از نظریه‌های اخلاقی [[پیامدگرایی|پیامدگرایانه]] و تلاشی برای پاسخ به این پرسش است که: «چکار کنیم؟»
 
بنا به سودمندگرایی،سودگرایی، اخلاقی‌ترین عمل، عملی است که «سودمندترین گزینه برای طرفین اثرپذیر» باشد، حتی اگر مضر (ذاتاً شر) باشد.<ref>https://www.britannica.com/topic/utilitarianism-philosophy</ref> گرچه در فایده‌گرایی [[فردگرایی|فردیت]] و اختلافات فردی لحاظ می‌شود ولی همه آنها در پس پیامدگرای به حداکثر رساندن [[مطلوبیت]] و مفاهیم مرتبط با آن لحاظ می‌گردد؛ مثلاً [[جرمی بنتام]]، بنیانگذار سودمندگرایی،سودگرایی، سودمندی را چنین توصیف کرد: «آن ویژگی در هر چیزی که با آن ویژگی، آن چیز به ارائه سود، مزیت، لذت، خیر، یا خوشبختی… [یا] پیشگیری از رخ دادن ضرر، درد، شر، یا ناکامی متمایل شود، برای طرف‌هایی که سودشان در نظر گرفته می‌شود.» فایده‌گرایی نسخه‌ای از نتیجه‌گرایی است که بیان می‌کند پیامدهای هر عملی تنها معیار درست و نادرست است. فایده‌گرایی برخلاف دیگر انواع نتیجه‌گرایی، از قبیل [[خودگرایی اخلاقی|خودپرستی]] و ایثارگرایی، منافع همه انسان‌ها را به یکسان در نظر می‌گیرد.
 
طرفداران فایده‌گرایی در چندین مورد با هم اختلاف نظر دارند، مانند اینکه آیا اقدامات باید براساس نتایج احتمالی آن‌ها (فایده گرایی عمل) انتخاب شوند یا اینکه آیا عاملان باید از قواعدی پیروی کنند که سودمندی را به حداکثر می‌رسانند (سودمندگراییسودگرایی قاعده). همچنین در مورد اینکه آیا کل (سودمندی کل)، میانگین (متوسط سودگرایی) یا حداقل<ref>{{Citation|last=White|first=Stuart|title=Social Minimum|date=2015|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2015/entries/social-minimum/|journal=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Winter 2015|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|access-date=2018-10-03}}</ref> ابزار باید حداکثر باشد نیز اختلاف دیدگاه دارند.
 
گرچه بذرهای این نظریه را می‌توان در آرای [[آریستیپوس]] و [[اپیکور]] مشاهده کرد، که ملاک خوشبختی را تنها در خیر می‌دیدند، ولی سنت سودگرایی به‌طور امروزی آن با بنتام آغاز شد، و افرادی چون [[جان استوارت میل]]،<ref name="BenthamIntroductiontothePrinciples2">[http://www.econlib.org/library/Bentham/bnthPML.html AN INTRODUCTION TO THE PRINCIPLES OF MORALS AND LEGISLATION], Jeremy Bentham, 1789 (“printed” in 1780, “first published” in 1789, "corrected by the Author" in 1823.) See Chapter I: Of the Principle of Utility. For Bentham on animals, see Ch. XVII [http://www.econlib.org/cgi-bin/searchbooks.pl?searchtype=BookSearchPara&id=bnthPML&query=Can+they+talk?+but,+Can+they+suffer Note 122] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180423232816/http://www.econlib.org/cgi-bin/searchbooks.pl?searchtype=BookSearchPara&id=bnthPML&query=Can+they+talk%3F+but%2C+Can+they+suffer|date=۲۳ آوریل ۲۰۱۸}}.</ref> [[هنری سیجویک]]، دیوید بریبروک، و [[پیتر سینگر]] از این تئوری در رفاه اقتصادی جامعه، بحران [[فقر]] جهانی، اخلاق پرورش حیوانات برای غذا و اهمیت جلوگیری از [[فجایع آخرالزمانی]] برای بشریت استفاده کردند.
 
'''سودمندگراییسودگرایی نباید با [[عمل‌گرایی]] اشتباه گرفته شود.'''
 
جرمی بنتام در کتاب «مقدمه‌ای بر [[اصول اخلاق]] و قانون گذاری» از اصالت سودمندیسودی دفاع می‌کند<ref>(1996)J.Bentham, "An Introduction to the Principles of Morals and Legislation", Oxford University Press</ref> و می‌گوید:
هدف قانونگذار باید این باشد که حداکثر خوشی افراد را تأمین کند؛ و سپس اضافه می‌کند که چون مجازات، توأم با درد است، لذا ذاتاً شر محسوب می‌شود و باید فقط موقعی اجرا گردد که از بروز شر بزرگتری جلوگیری کند.
 
خط ۲۱:
 
== معانی یوتیلیتاریان ==
معنی اصلی: سودمندگرایانهسودگرایانه. معنی مشابه: سودمند. معنی دیگر: سودمندگرا.<ref>Oxford Languages</ref>
 
== پیشینه تاریخی ==
خط ۱۲۰:
ثانیاً. ترجیح دیگران بر خود، توجیه منطقی پیدا نکرده‌است و احساسات گروهی و اجتماعی، مطلبی اضافه بر عاطفه و وجدان که مکتب عاطفه‌گرایی بیان کرده‌است، ندارد.[http://www.wikiporsesh.ir/نظریه_منفعت_گرایی <nowiki>[4]</nowiki>]
 
== سود از منظردیدگاه سودگرایان ==
همان گونه که گفته شد، از دیدگاه سودگرایان، درستی و نادرستی یک عمل یا رویه رفتاری را تنها سنجش و ارزیابی پیامدهای آن عمل تعیین می‌کند، و عملی درست و الزامی است که پیامدهای بهتر و پر بارتری را به بار آورد، البته مراد از پیامدهای بهتر، پیامدهایی است که حاوی و حامل بیشترین میزان سود باشد و به ایجاد بالاترین سود و خوشی سرجمع کمک کند.[http://vista.ir/article/281549/منفعت-گرایی-اخلاقی <nowiki>[6]</nowiki>]