|
با توجه به شواهد این منطقه؛ [[تاریخ ایران باستان|قبل از ورود دین اسلام]] نیز مسکونی بوده و با توجه به این که راه قدیم شهرهای جنوبی [[خراسان]] به [[تهران]] از این منطقه می‌گذشته، درگذشته دارای رونق بیشتری بوده‌است. از مهم‌ترین حوادث تاریخی می‌توان به [[حمله مغول به ایران|حمله مغول]] اشاره کرد که پس از اشغال [[نیشابور]]، به دلیل صعب‌العبور بودن و [[مار]]های فراوان این منطقه [[اسب|اسبان]] و سربازان [[مغول]] نتوانسته‌اند از این منطقه عبور کنند و از گزند آن در امان مانده‌اند.{{مدرک}}
=== عصر سربداران ===
اسناد تاریخی نشان می دهد که [[ترشیز]](از جمله '''کوهسرخ''') در دوره حکومت [[سربداران]] یکی از مناطق مهم و پررونق این حکومت بوده و در اوج آبادانی قرار داشته است. فقر فرهنگی [[ایلخانان]] و نارضایتی مردم ایران از بازماندگان حکومت ایلخانی و از جهتی برخوردهای نادرست ایلخانان [[مغول]] با مردم ایران زمینه یک سری مخالفت های ریشه ای را علیه آنان برانگیخت. در زمان آخرین ایلخانان مغول سلطان ابوسعید بهادرخان و در اواخر حکومت او عده ای از مردم روستای [[باشتین]] از توابع [[بیهق]]([[سبزوار]] امروزی) علیه [[ایلخانان]] شورش کردند. آنان اعلام کردند سر به دار می دهند اما تن به ذلت نمی دهند. در سال ۷۳۷ ه شخصی با نام عبدالرزاق را به عنوان امیر خود برگزیدند.<ref>حسینی، احمد. تاریخ بردسکن با نگاهی ویژه به ترشیز قدیم، انتشارات امید مهر، ۱۳۸۳ </ref>
پتروشفسکی نوشته است: «در قرن چهاردهم(قرن هشتم ه.ق) خروج [[سربداران]] از لحاظ وسعت و از نظر تاریخی مهم ترین نهضت آزادی [[خاورمیانه]] و بلاتردید تأثیر حتمی در جنبش های دیگر که از لحاظ وضع اجتماعی شرکت کنندگان و هدف های سیاسی همانند آن بودند، داشته است. از این نهضت به عنوان بزرگترین نهضت ظلم ستیزی و عدالتخواهی [[ایرانیان]] در برابر بیگانگان یاد می شود».<ref>پتروشفسکی، ای، پ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمه کریم کشاورز، موسسه مطالعاتی و تحقیقات اجتماعی، ۱۳۳۴</ref>
[[سربداران]] در سال ۷۳۸ هجری قمری قدرت گیری کردند و [[سبزوار]] را تسخیر کردند و این شهر را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. در همین ایام مراسم ازدواج «امیر عبدا... مولایی» و دختر «خواجه علاء الدین محمد» در حال برگزاری بود؛ به همین مناسبت هدایای گرانبهایی از [[ترشیز]](از جمله '''کوهسرخ''') به [[فرومد]] فرستاده شد. وقتی خبر حرکت این هدایا(چهل شتر، پارچه، زر و ابریشم) به امیر عبدالرزاق رسید، بلافاصله برادرش مسعود را مأمور توقیف این اموال کرد و او نیز با سلحشوری مأموریت خود را انجام داد و تمامی هدایای ترشیزی را به اردوی عبدالرزاق برد. عبدالرزاق با حمله به گله اسبان سلطان ابوسعید اسب های زیادی ربود و بعد از این به نام خود خطبه خواند.<ref>دولتشاه سمرقندی، تذکره الشعرا، ترجمه محمد رمضانی، انتشارات پدیده، ۱۳۶۶</ref> <ref>سید محمد علی، سربداران خراسان و مازندران، انتشارات سکه، ۱۳۷۸</ref>
[[عبدالرزاق]] همچنان به توسعه طلبی خود ادامه داده تا بیار([[بیارجمند]] امروزی) که ابتدای مرز ترشیز از ضلع غربی می باشد را تسخیر کرد. بعد از عبدالرزاق، برادرش مسعود حکومت [[سربداران]] را به دست گرفت و در واقع رهبر نظامی [[سربداران]] مسعود بود و رهبر مذهبی آنان شیخ خلیفه که تعالیم تشیع داشت و شاید از شاگردان صوفیان بود. همین شیعی بودن آن ها در تصرف [[ترشیز]] و علاقه مردم این خطه به تشیع بی تأیر نبود. امیر مسعود بخش وسیعی از [[ایران]]، [[ترکمنستان]] و [[افغانستان]] را تسخیر کرد و قلمرو [[سربداران]] را از مغرب به [[ری]] و از مشرق به [[هرات]] از شمال به [[مرو]] و از جنوب به [[ترشیز]] و [[یزد]] رساند. شهر [[ترشیز]] توسط امیر مسعود گشوده شد وی قلاع ترشیز را زیر سلطه [[سربداران]] قرار داد. با این اقدام منطقه [[ترشیز]] در مسیر توسعه و آبادانی قرار گرفت <ref>امین، سید علینقی، تاریخ سبزوار، به کوشش سید حسن امین، انتشارات دایره المعارف ایران شناسی، ۱۳۸۱</ref> <ref>پتروشفسکی، ای، پ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمه کریم کشاورز، موسسه مطالعاتی و تحقیقات اجتماعی، ۱۳۳۴</ref>
توسعه فتوحات [[سربداران]] را باید مدیون مسعود دانست. وی توانست تا سال ۷۴۵ م محدوده وسیعی را زیر تسلط [[سربداران]] بگیرد و بازماندگان [[ایلخانان]] تاب مقاومت با وی را نداشتند. آخرین امیر سربداران خواجه علی موید بود. وی به مذهب [[تشیع]] علاقه بسیاری داشت و بدان تعصب می ورزید. در دوره او مردم آزادی زیادی داشتند، یکی از مهم ترین اقدامات وی تسخیر [[ترشیز]]، [[قهستان]]([[بیرجند]] و [[نهبندان]] کنونی)، [[طبس]] و گیلکی بود وی با تصرف این شهرها از [[سرخس]] تا [[دامغان]] را زیر سیطره خود گرفت؛ در این راه وی ارغون شاه را شکست داد و متواری کرد.
از حوادث دیگر دوران خواجه علی موید تبانی درویش رکن الدین با شاه شجاع در سال ۷۷۹ ه.ق است که آنان [[سبزوار]] را گرفتند. گرچه خواجه علی موید توانست با کمک امیر ولی، حاکم [[مازندران]]، دوباره [[سبزوار]] را پس بگیرد و [[ترشیز]] را نیز دوباره تسخیر کند.در این گیر و دار موید یک بار نیز از خواجه سدید- از سدیدیان [[ترشیز]] بود- کمک گرفت.
در سال ۸۷۲ ه.ق نیز یک بار دیگر خواجه علی موید با کمک شاه شجاع که قبلا به رکن الدین کمک کرده بود، ترشیز را تسخیر کرده و به حکومت خویش افزود. با ظهور [[تیمور]] و ورود او در سال ۷۸۲ به خراسان خواجه علی موید به تیمور ملحق شد و تا ۷۸۸ ه.ق در رکاب او بود.<ref>حسینی، احمد. تاریخ بردسکن با نگاهی ویژه به ترشیز قدیم، انتشارات امید مهر، ۱۳۸۳ </ref>
در آخرین سال های حکومت خواجه علی موید، آخرین امیر [[سربداران]]، مسئله اختلاف خواجه علی موید با امیر ولی است.<ref>حقیقت، عبدالرفیع، تاریخ جنبس سربداران و دیر جنبش های ایران در قرن هشتم هجری، انتشارات کومش، ۱۳۷۴ </ref> احتمالا در اواسط سال ۷۶۰ و ۷۷۰ یک سری تغییرات در مرزهای غربی [[سربداران]] صورت گرفته است که با مطالعه روی سکه های این دوره بدان دست پیدا کرده اند. سکه های امیر ولی در [[استرآباد]] در سال های ۷۵۷، ۷۶۴، ۷۶۳ و سکه های سمنان در سال های ۷۶۸، ۷۶۷، ۷۶۶ قیام امیر ولی را در این سال ها نشان می دهد. یک حمله از طرف امیر ولی و پیر علی باعث عقب نشینی علی موید به [[سبزوار]] شده، و حکومت او محدود شده است. امیر ولی [[سبزوار]] را نیز محاصره کرد. احتمالا منطقه ترشیز(از جمله '''کوهسرخ''') در این گیر و دار به دست امیر ولی افتاده است. زیرا جان ماسون در این که سربداران در زمان حملات امیر ولی جنوب ترشیز را در دست داشته اند شک می کند و این تصور که [[ترشیز]] را امیر ولی گرفته باشد را عنوان می کند.<ref>ماسون اسمیت، ج.خروج و عروج سربداران، ترجمه یعقوب آژند، 1361</ref>
خواجه علی موید مجبور شد در سال ۷۸۲ به [[تیمور]] پناهنده شود و از وی کمک بخواهد. از این سال یعنی سقوط سرزمین های [[سربداران]] تا حمله تیمور لنگ به [[ترشیز]]، حدود دو سال می گذشت و در این مدت خاندان آل کرت که قبلا با خواجه علی موید رابطه خوبی نداشتند، بر [[خراسان]] و منطقه ترشیز(از جمله '''کوهسرخ''') مسلط شدند. فرمانروای آنان ملک غیاث الدین پیر علی بود که تمامی این مناطق را زیر سیطره خود داشت. غیاث الدین قلعه [[ترشیز]] و منطقه ترشیز(از جمله '''کوهسرخ''') را به امیر علی سدیدی که از طایفه [[غوریان]] بود داد. بنابراین در این بازه زمانی اسم سه شخص دیده می شود که البته بعضی به اشتباه آن ها را یکی می دانند. یعنی در آخرین سال های عمر حکومت [[سربداران]] خواجه علی موید بر ترشیز حکومت می کرد. از دوره تلافی وی با تیمور به بعد، امیر ولی حکومت [[ترشیز]] را گرفت و بعد امیرعلی سدیدی به حکومت [[ترشیز]] رسید. در واقع در مدت دو سال از ۷۸۲ تا ۷۸۴ این سه نفر به ترشیز(از جمله '''کوهسرخ''') حکومت می کرده اند.
نکته قابل تأمل آنکه یاقوت ترشیز(از جمله '''کوهسرخ''') را پررونق و آباد با میوه های فراوان معرفی کرده و ادعا می کند ترشیز ۲۲۶ روستا دارد.
ابن اثیر نوشته است: «از این شهر دانشمندان بسیار برخواسته اند»
بغدادی، آن را منطقه ای با روستاهای زیاد معرفی کرده است و از روستای [[خارزنج]] که خرابه های آن در شمال [[خلیل آباد]] است سخن رانده است.
تا پیش از حمله تیمور و ویران کردن [[ترشیز]] این شهر همچنان به حیات خود ادامه داد اما یورش تیمور باعث تغییرات عمده در این منطقه شد.<ref>حسینی، احمد. تاریخ بردسکن با نگاهی ویژه به ترشیز قدیم، انتشارات امید مهر، ۱۳۸۳ </ref>
== وجه تسمیه ==
از آنجا که در شهرستان کوهسرخ، به خصوص مسیر جادهٔ کوهسرخ به [[نیشابور]] شاهد رخساره‌های خاکی با ترکیبات آهن‌دار [[هماتیت|هماتیتی]] هستیم و این رخساره‌ها در اغلب موارد، رنگ [[سرخ]] را از خود نشان می‌دهند؛ می‌توان نام کوهسرخ را بر آن گذاشت.{{نیازمند منبع|date=ژوئیه ۲۰۲۱}}
| 