|
== زبان ==
[[پرونده:Jirande city.jpg|بندانگشتی|محله قدیمی جیرنده]]
مردم جیرنده رودبار به [[زبان تاتیگیلکی]] ایرانبا [[گیلکی گالشی|زبانگویش تاتیگالشی (دیلمی)]] گپ میسخن زنندمی‌گویند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام = محمود رنجبر، رقیه رادمرد | عنوان = بررسی و توصیف گویش گالشی | سال = ۱۳۸۲ | ناشر = نشر گیلکان | صفحه = ۱۸}}</ref><ref>https://www.ethnologue.com/language/glk</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=sabzalipour |نام۱=jahandoost |تاریخ=2009 |عنوان=Tāti Dialect of Roodbar |پیوند= https://www.academia.edu/4022608/T%C4%81ti_Dialect_of_Roodbar |ژورنال=academia.edu |دوره= |شماره= |صفحات=90-109 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref><ref>جیرنده رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، جلد ۲، ص ۷۴.</ref>
همچنین عده‌ای از کردهای مهاجر که در زمان صفویه و نادرشاه در عمارلو و رحمت‌آباد ساکن شدند و به زبان مخصوص خود حرف می‌زنند، ولی همه به [[زبان گیلکی]] آشنایی دارند و به زبان گیلکی حرف می‌زنند، بدون این‌که لهجه آن‌ها متمایز باشد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام= سیدرضی مظفری، جهاندوست سبزعلیپور | عنوان = فرهنگ گیلکی رانکوه | سال = ۱۳۹۸ | ناشر = فرهنگ ایلیا | صفحه = ۱۷}}</ref>
در 1328 ش، رزم‌آرا (ج 2، ص 74، 197) جیرنده را قصبه و مرکز بلوک فاراب ذکر کرده و از گویش تاتی اهالی و گلیم‌بافی و جوراب‌بافی آنجا سخن گفته است.
== قومیت خان نشین جیرنده ==
اهالی جیرنده کرد می باشند. ایشان از نواده گان سران کردهای [[کرمانج]] ایل [[عمارلو]] ، شاخه [[بیشانلو]] شناخته می شوند. در کتاب ولایات و دارالمرزایران و گیلان، رابینو دوبورگومال، نایب کنسول انگلستان دررشت (۱۹۰۶-۱۹۱۲ میلادی) به صراحت از قومیت اهالی جیرنده سخن می گوید:
خان کنونی جرینده نصرالله خان سرهنگ پسر عبدالله خان از قبیله [[بیشانلو]] است.
در جای دیگر او می افزاید:
در ۱۱۸۵ هدایت خان، حاکم گیلان که در صدد توسعة قلمرو خود به سمت مشرق بود، تنکابن را از فرمانروایان کُرد (رستم خان عمارلو) گرفت و با موافقت کریم خان زند (متوفی ۱۱۹۳) آن را به گیلان ملحق ساخت.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام = یاسنت‌لوئی رابینو | عنوان = ولایات دارالمرزایران (گیلان) | سال = ۱۳۹۱ | ناشر = نشر طاعتی | صفحه = ۲۳۲}}</ref>
این سندهای تاریخی گواهی بر این اند که نه تنها در زمان صفویان، افشاریان، زندیان و قاجاریان اهالی جیرنده افزون بر حکومت در منطقه عمارلو، حاکمان گیلان، تنکابن نیز بوده اند، بلکه قومیت ایشان نیز مشخصا [[کرد]] و از [[بیشانلو]] های عمارلو می باشند. <ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام= سیدرضی مظفری، جهاندوست سبزعلیپور | عنوان = فرهنگ گیلکی رانکوه | سال = ۱۳۹۸ | ناشر = فرهنگ ایلیا | صفحه = ۱۷}}</ref>
=== پناه خان انبارلو ===
به گفته ادیب الشعراء (صفحه 114-115)، وی از خمسه قزوین با لشکری آراسته به جنگ آزاد خان افغان حاکم آذربایجان رفت، اما آزاد خان 4000 تن از لشکریانش را به سرداری فتحعلی خان افشار به دفعش فرستاد. در جنگی که در نزدیکی تبریز میان ایشان درگرفت پناه خان انبارلو شکست خورد و گریخت.
=== رستم خان عمارلو ===
در مجمع التواریخ گلستانه (صفحه393) او را از سرداران کریم خان زند دانسته که در جنگ با آزاد خان افغان، هم راه کریم خان، حیدر خان، شیخ مراد خان، کاکاخان و مهرعلیخان در قلب سپاه جای داشته است. به گفته رابینو در کتاب دارالمرز گیلان وی آخرین حاکم عمارلوئی در تنکابن بوده است. او پس از ابراهیم خان حکومت داشت. حکومتش به دست هدایت خان حاکم گیلان برچیده شد و با رضایت کریم خان زند از آن پس تنکابن پاره‌ای از گیلان شد.
=== ابراهیم خان عمارلو ===
در تاریخ دارالمرز گیلان، رابینو او را حاکم تنکابن (1175-1185) خوانده است.
==جمعیت==
| 