باغملک: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Peyman1370fa (بحث | مشارکتها) تغییرمسیر به باغملک برچسب‌ها: تغییر مسیر جدید ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
برگردانی ۲ ویرایش از Peyman1370fa (بحث) |
||
خط ۱:
{{جعبه شهر ایران
|نام‌رسمی= باغ مَلِک
|روی‌نقشه=
|عرض‌جغرافیایی=۳۱٫۳۱
|طول‌جغرافیایی=۴۹٫۵۱
|تصویر=
|اندازه‌تصویر=۲۵۰
|برچسب تصویر=
|استان=خوزستان
|شهرستان= باغملک
|بخش= [[بخش مرکزی شهرستان باغملک |مرکزی]]
|دهستان =
|نام‌محلی=
|نام‌های‌دیگر=
|نام‌های‌قدیمی= جانکی
|سال‌شهرشدن= ۱۳۷۰
|جمعیت = شهر ۴۹٬۵۴۷ نفر (۱۳۹۵) ---
شهرستان: ۸۳٬۱۲۹ نفر (۱۳۹۵)
| رشد جمعیت =مثبت
|تراکم‌جمعیت=
|زبان= لُری بختیاری
|مذهب= مسلمان شیعه
|مساحت= ۲٬۲۳۳ کیلومتر مربع
|ارتفاع= ۹۱۷ متر
|میانگین‌دما=۲۴
|میانگین‌بارش‌سالانه=۵۰۰ میلی‌متر
|شمارروزهای‌یخبندان= نیمه زمستان
|شهردار= محمدحسین سیادت
|ره‌آورد= لبنیات محلی، غلات، برنج چمپا، مرکبات، صیفی جات، کشک، گیاهان کوهی، انار رباط، گردو منگشت، نان محلی (تیری)
|پیش‌شماره= ۰۶۱۴۳۷۲
| پلاک اتومبیل = {{IRN}}۳۴ ب
|وبگاه=[https://baghmalek.ostan-khz.ir/ فرمانداری باغملک]
|کد آماری =۱۲۷۳
| جمله خوشامد= به باغملک نگین سبز شمال شرق خوزستان خوش آمدید
|پانویس=
}}
'''باغ‌مَلِک''' شهری در [[استان خوزستان]] و مرکز [[شهرستان باغ ملک]] می‌باشد.
== جغرافیا ==
این شهر مرکز شهرستان باغملک است و در شرق [[استان خوزستان]] قرار گرفته‌است. [[شهرستان باغملک]]، یکی از شهرستانهای [[استان خوزستان]] در جنوب غربی ایران است. باغملک در سال ۱۳۷۱ تبدیل به شهرستان شد. باغملک با شهرستانهای [[رامهرمز]]، [[ایذه]]، [[هفتگل]]، [[مسجد سلیمان]]، [[صیدون (خوزستان)|صیدون]] و با استان‌های [[چهار محال بختیاری]] و [[کهگیلویه و بویراحمد]] هم‌مرز است.
این شهر در دامنه رشته کوه‌های منگشت زاگرس واقع شده‌است. این شهرستان تقریباً در شرق استان خوزستان می‌باشد در ''عرض جغرافیایی ۳۱–۳۱'' و ''طول جغرافیایی ۴۹–۵۱'' و ''ارتفاع مرکزی شهر ۹۱۷ متر از سطح دریا'' می‌باشد.{{مدرک}}
این شهرستان نسبت به شهرستانهای غربی و جنوبی [[استان خوزستان]]، آب و هوای متعادلتری دارد.
== تاریخ ==
قدمت شهر کنونی باغملک به دوران [[عیلام]] برمی‌گردد{{مدرک}}، در دوران عیلام این ناحیه اوربه نام داشته‌است. در باغملک محلی به‌نام [[شهر منجنیق|منجنیق]] وجود دارد که آثار تاریخی از یک شهر کهن در آن بجا مانده‌است که بنابر روایتی ماجرای [[ابراهیم]] و [[نمرود]] در این محل رخ داده‌است و به همین دلیل منجنیق نام دارد، پل شکسته‌ای نیز در آن نزدیکی وجود دارد که مربوط به دوران ساسانی است.<ref>راولینسون، هنری. سفرنامه راولینسون. ترجمهٔ امان الهی بهاروند. تهران: ۱۳۶۲.</ref> همچنین سنگ آسیابی در باغملک وجود دارد که آثار خطوط کوفی بر روی آن نقش بسته‌است.<ref>لایارد، آوستین‌هنری. سفرنامه لایارد. آنزان، تهران: 1376</ref>
در باب قدمت باغملک می‌توان از کتاب سفرنامة جنوب ایران نوشتة بابن و هوسه فرانسوی نقل کرد که نوشته‌اند: «آثار خرابه و بیوتات مقبره در باغملک دیده می‌شود؛ و آن آثار را اهل بلد منجنیق می‌خوانند. تپه‌ای در بالای سر منجنیق هست و بقعه‌ای دارد که آن را امیرالمؤمنین می‌نامند که ظاهراً مقبره یکی از خلفای عباسی است؛ و بقعه دیگر نیز در آنجا هست یکی معروف به دانیال خلیل است و دیگری مشهور به قاسم علی. رودخانه کوچکی از کوه منگشت از طرف قبله سرازیر و جاری می‌باشد که از میانه باغملک می‌گذرد.» لایارد در سفرنامه خود آثار باقی مانده نواحی باغملک را متعلق به عهد اتابک می‌داند. باغملک امروزی دارای بخشهای صیدون، قلعه تل و میداود است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامة جنوب ایران}}</ref>
باغملک تا سال ۱۳۲۶ جانکی نامیده می‌شد. در یازدهم آبان آن سال به تصویب هیئت‌وزیران، نام جانکی به باغملک جانکی تغییر یافت.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مذاکرات جلسه ۲۸ دوره پانزدهم مجلس شورای ملی هفدهم آبان ۱۳۲۶ |نشانی=https://www.ical.ir/ical/fa/Content/4_artmajles1/جلسه-28-صورت-مشروح-مذاکرات-مجلس-روز-یکشنبه-هفدهم-آبان-ماه-1326 |بازبینی=۲۱ ژانویه ۲۰۲۱ |archive-date=۴ اوت ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200804140438/https://www.ical.ir/ical/fa/Content/4_artmajles1/%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-28-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D9%85%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%87-1326 |url-status=dead}}</ref>
== مردم‌شناسی ==
مردم باغملک به گویش [[مردم بختیاری|لری بختیاری]] صحبت می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = مژگان نظامی|نشانی =https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/7219|عنوان =باغملک| ناشر =[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|تاریخ = |تاریخ بازدید =}}</ref><ref>فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۶، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش</ref>
=== مردم ===
مردم [[شهرستان باغملک]] لُرتبار عمدتاً از [[ایل بختیاری]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/6049|عنوان=بختیاری}}</ref>([[چهارلنگ|چهار لنگ]] و [[هفت‌لنگ|هفت لنگ]])<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=دانشنامه|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/6049|عنوان=بختیاری}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ایل بهمئی|نویسنده=افشار نادری}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=بررسی تحولات سیاسی ایذه، قلعه تُل و باغملک در دورهٔ قاجار|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/414419/بررسی-تحولات-سیاسی-ایذه-قلعه-تُل-و-باغملک-در-دوره-ی-قاجار|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2023-01-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دانشنامه بزرگ اسلامی - مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=https://lib.eshia.ir/23022/11/4378|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2023-01-16|کد زبان=fa}}</ref>
[[بختیاری]]های شهرستان باغملک، قلعه تل، هپرو، منگشت و میداوود بیشتر از باب چهارلنگ کیان ارثی طایفه [[جانکی گرمسیر]] شامل تیره‌های ([[جانکی گرمسیر|جانکی]]، بهوندی، [[تیره زنگنه|زنگنه]]، [[کرد]]، کیانی، تامرادی، بیگدلی، شهریاری، شیوخ منگشت، شیرالی، داوودی، سروستانی، امیری، [[ممبینی]]، احمدمکانی، بیژنی، خورشیدی، حسینی، بیک پور، برون، میلاسی، سادات طباطبایی، سادات میرسالاری، سادات موسوی) هستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=[[دانشنامه ایرانیکا]]|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/baktiari-tribe|عنوان=BAḴTĪĀRĪ TRIBE}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.}}</ref>
[[تیره زنگنه|زنگنه‌های]] بختیاری:شهرستان باغملک، قلعه تل، تمبی، سرله و … از چندین طایفه شامل طایفه‌های کرد حسین خانی، عباسوند، سلمانوند، شرف وند، اوموند، هزاروند، گراوند، گیجوند، گلابوند، تدوئی، کُردزنگنه و … تشکیل شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-tribes|عنوان=KURDISH TRIBES}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کرمانشاه و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی،انتشارات نگارستان، چاپ دوم، تهران1381}}</ref>
[[بختیاری]]های بخش منگشت باغملک ([[رباط باغملک|رباط]] و ابوالعباس)، طایفه اورک، تیره لجمیر اورک و تیره سخندری هستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=[[دانشنامه بریتانیکا]]|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/49583/Bakhtyari|عنوان=Bakhtyārī}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.}}</ref>
[[مردم بختیاری|بختیاری‌های]] دهستان [[بارانگرد]]، [[قلعه‌تل|قلعه تل]]، چشمه شیرین، کلتندر علیا، کلتندر سفلی، اشکفت زرد، کان گنجشکی، نال اشکنان، پرسوراخ، شاهرازن، باغ‌ملا، گله‌واری، و … طوایفی از اورک، لجمیر اورک، زنگنه، اصفتین، کهوایی، [[زراسوند]]، حموله، [[بهداروند|منجزی]]، جانکی، [[سهید]] و چهارلنگ [[برون]] هستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=[[دانشنامه بریتانیکا]]|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/49583/Bakhtyari|عنوان=بختیاری}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.}}</ref>
در منطقه لُران و قلعه تل ایل بختیاری سکونت دارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=قلعه تل|نشانی=http://www.irancities.ir/showcity.aspx?code=471&code2=21|وبگاه=www.irancities.ir|بازبینی=2023-01-07}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=قلعه تاریخی شهر قلعه تُل|نشانی=https://gsi.ir/ahwaz/fa/album/92/قلعه-تاریخی-شهر-قلعه-تُل|وبگاه=مرکز اهواز|بازبینی=2023-01-07|کد زبان=fa}}</ref>
در منطقه دهستان رودزرد ([[آسماری]]، پیرموسی، آبلشکر، رودزرد کایدرفیع، کلگه، چشمه روغنی، چال محمدحسین، آبله و …) طوایف بختیاری متشکل از [[گوروئی|گورویی]]، [[ممبینی]]، میلاسی، اورک، مکوندی، شیخ و سادات موسوی و میرسالاری ساکن هستند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جستاری بر فرهنگ روستاهای مکوند چهارلنگ بختیاری}}</ref>
=== جمعیت ===
بر پایه [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران|سرشماری عمومی نفوس و مسکن]] در [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵)|سال ۱۳۹۵]] جمعیت شهرستان ۱۰۵٬۳۸۴ و بخش مرکزی ۴۹٬۵۴۷ نفر بوده‌است.<ref>{{سرشماری ۱۳۹۵|۰۶}}</ref>
== مناطق گردشگری (زیارتی و سیاحتی) ==
=== جاذبه‌های مذهبی ===
امام زاده عبدالله (شاه منگشت) ([[صیدون (خوزستان)|صیدون]])
امام زاده بابا زید (صیدون)
امام زاده سید بهزاد (صیدون)
امام زاده حضرت سلیمان ([[رباط باغملک]])
امام زاده سید محمد (چم سید محمد)
امام زاده شاه رودبند (باغملک)
امام زاده کهر سوار ([[کلتندر سفلی|کلتندر باغملک]])
امام زاده قاسمعلی (باغملک)
امام زاده کلبور سوار و سید احمد ([[تنگ کرد]] و [[تکیه (باغملک)|تکیه]] قلعه تل)
=== آثار باستانی ===
[[محمد تقی خان بختیاری|قلعه محمد تقی خان چهار لنگ]] (قلعه تل)<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=خاطرات و مخاطرات یک قلعه تاریخی|نویسنده=اردشیر صالح پور}}</ref> [[تپه قلعه تل]]
قلعه منگشت
محوط باستانی منجنیق
آسیاب منجنیق
کاروانسرای ارغوانی
گور دخمه و بردگوری ارغوانی
[[تپه تازنگ (بابا وزیر)|تپه تازنگ]] (بابا وزیری)<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://iranshahrpedia.com/static/view/page/cultural-heritage-reports|عنوان=دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191006234339/http://iranshahrpedia.com/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|تاریخ بایگانی=۶ اکتبر ۲۰۱۹|ناشر=وزارت راه و شهرسازی|تاریخ بازدید=۱۰ اکتبر ۲۰۱۹|پیوند مرده=خیر}}</ref> «ثبت ملی»
[[تپه دالخونی]]<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://iranshahrpedia.com/static/view/page/cultural-heritage-reports|عنوان=دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191006234339/http://iranshahrpedia.com/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|تاریخ بایگانی=۶ اکتبر ۲۰۱۹|ناشر=وزارت راه و شهرسازی|تاریخ بازدید=۱۰ اکتبر ۲۰۱۹|پیوند مرده=خیر}}</ref> «ثبت ملی»
[[تپه رستم‌آباد]]<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://iranshahrpedia.com/static/view/page/cultural-heritage-reports|عنوان=دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191006234339/http://iranshahrpedia.com/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|تاریخ بایگانی=۶ اکتبر ۲۰۱۹|ناشر=وزارت راه و شهرسازی|تاریخ بازدید=۱۰ اکتبر ۲۰۱۹|پیوند مرده=خیر}}</ref> «ثبت ملی»
قلعه علا
قلعه اِقبال [[لالب]]
=== مناطق گردشگری ===
، [[رباط باغملک|رباط]]، [[قلعه تل]]، [[لالب]]، [[مال آقا]]، [[تنگ کرد]]، کلتندر، قلعه سروستان، منگار، مرغزار، [[ابوالعباس]]، [[چیدن|چیدن ،]] [[پوتو (باغملک)|پوتو]]، آسماری، سد جره کلگه، تمبی
== پوشش گیاهی ==
پوشش گیاهی این منطقه از درختان [[بلوط]]، [[افرا]]، کلخنگ، گردو، انار، کُنار، بَن و برخی گیاهان دارویی و صنعتی دیگر تشکیل شده‌است.<ref>فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. تهران: ۱۳۷۰.</ref>
جانوران و پرندگانی همچون؛ پلنگ، مار، خرس، روباه، شغال، سوسمار، قوچ، گرگ، کفتار، گراز، بز کوهی، کبک، تیهو، لک لک، شاهین و [[سمندر لرستانی]] در منطقه یافت می‌شوند.
== کشاورزی ==
زمین‌های کشاورزی باغملک بیشتر به زیر کشت گندم، جو، ذرت، ماش، برنج و صیفی جات می‌روند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اقتداری، احمد. خوزستان و کهگیلویه. تهران: ۱۳۵۹}}</ref>
باغملک رتبه نخست توسعه گلخانه در استان خوزستان را داراست<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://khabaronline.ir/news/1601487|عنوان=گلخانه}}</ref>
== ناحیه صنعتی ==
شهرستان باغملک دارای دو ناحیه صنعتی در کیلومتر ۵ محور باغملک به ایذه و ناحیه صنعتی کشاورزی دوم در کیلومتر ۱۵ محور باغملک به ایذه (قلعه‌تل) واقع شده‌است.
شرکت بزرگ کشاورزی و دام‌پروری نگین فام خوزستان در مجاورت روستای کمردراز (کیلومتر ۲۰ محور باغملک به ایذه) واقع شده‌است. این شرکت وابسته به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://mfnews.ir/fa/tag/1/نگین%20فام%20خوزستان|عنوان=بنیاد|بازبینی=۲۰ آوریل ۲۰۲۲|archive-date=۱۹ مه ۲۰۱۹|archive-url=https://web.archive.org/web/20190519092846/http://mfnews.ir/fa/tag/1/%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86%20%D9%81%D8%A7%D9%85%20%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86|url-status=dead}}</ref>
== امنیت ==
شهرستان باغملک دارای ۸ پاسگاه انتظامی است.
این پاسگاه‌های نظامی به تفکیک در مرکز شهر باغملک (کلانتری ۱۱)، بخش قلعه تل (کلانتری ۱۲)، پاسگاه انتظامی منگشت، پاسگاه انتظامی میداوود، پاسگاه انتظامی صیدون، پاسگاه انتظامی در سرله، پاسگاه انتظامی در هپرو، پاسگاه انتظامی پتک واقع شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.solh.ir/policestation-search?Province=13&City=186&Title=&address=|عنوان=پاسگاه انتظامی‌های شهرستان باغملک}}</ref>
مراکز راهنمایی و رانندگی در شهر باغملک، شهر قلعه تل و شهر صیدون دایر می‌باشند.
شهرستان باغملک دارای ۴ ناحیه مقاومت بسیج سپاه به تفکیک در شهر باغملک، ناحیه مقاومت بسیج مالک اشتر در صیدون، ناحیه مقاومت بسیج صاحب الزمان (عج) در قلعه تل، ناحیه مقاومت بسیج امیرالمومنین (ع) در میداوود
== امکانات ورزشی ==
شهرستان باغملک دارای ۳ استادیوم با چمن طبیعی است
استادیوم شهدای هفت تیر باغملک
استادیوم تختی قلعه تل
استادیوم شهدای صیدون
شهرستان باغملک دارای تعداد قابل توجهی چمن فوتبال از نوع مصنوعی در مناطق ۴ گانه و دهستان‌های تابع می‌باشد.
سالن های سرپوشیده رشته‌های مختلف ورزشی به تفکیک در ۴ شهر این شهرستان احداث شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://madresehnews.com/?a=content.id&id=5782|عنوان=بخشی از اماکن ورزشی باغملک}}</ref>
== پانویس ==
* [https://web.archive.org/web/20100202215557/http://www.ostan-kz.gov.ir/ استانداری خوزستان]
*[https://baghmalek.ostan-khz.ir/ فرمانداری باغملک]
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌سفر}}
* [https://web.archive.org/web/20130117190554/http://baghmalek.ostan-khz.ir/ فرمانداری باغملک]
* [https://web.archive.org/web/20120625221831/http://khz.farhang.gov.ir/strits-baghmalek-fa.html اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان باغملک]
{{بختیاری}}
{{استان خوزستان}}
{{شهرستان باغملک}}
[[رده:شهرستان باغملک]]
[[رده:شهرهای استان خوزستان]]
[[رده:شهرهای شهرستان باغملک]]
[[رده:مناطق مسکونی در شهرستان باغملک]]
| |||